اسن
اسن \esen\، شهری در آلمان. این شهر در ناحیۀ صنعتی رور در ایالت نوردراین ـ وِستفالِن در غرب آلمان، میان آبراه راین ـ هِـرنه و رود رور، قـرار دارد. شهر اسن از سمت جنوب تا تپه‌های پوشیده از درختِ بالادستِ رودخانۀ رور، و از سمت شمال تا درۀ اِمشِر گسترش می‌یابد که آبراه راین ـ هرنه در آن جریان دارد.
اسن در اصل، محل صومعه‌ای بِنِدیکتی، ویژۀ نجیب‌زادگان، بود که در 852 م بنیاد نهاده شده بود. در نیمۀ سدۀ 10 م، مناطق پیرامون صومعه تبدیل به شهرکی شد که ادارۀ آن را صومعه بر عهده داشت، تا اینکه حکومت پروس در 1803 م ادارۀ شهر را در دست گرفت. ساخت و گسترش کارخانه‌های ذوب‌آهن و فولادسازی، و معادن زغال‌سنگ در سدۀ 19 م سبب رشد سریع این شهر کوچک (با نزدیک به 000‘ 3 تن جمعیت در 1802 م) و تبدیل‌شدن آن به بزرگ‌ترین شهر صنعتی در ناحیۀ زغال‌سنگ‌خیزِ رور شد. اسن دو بار (1808-1814 و 1923-1925 م) به اشغال فرانسویها درآمد و در جنگ جهانی دوم نیز، به‌عنوان یکی از مراکز صنایع نظامی آلمان، آسیبهای فراوانی دید. پس از جنگ، شهر بازسازی، و ساختمانهای مسکونی و اداری بزرگ و امروزی، تالارهای موسیقی و مرکز پژوهشهای اقتصادی در آن ساخته شد.
زمانی صنایع مرتبط با استخراج زغال‌سنگ مهم‌ترین فعالیت صنعتی در اسن بود، اما امروزه همۀ معدنهای زغال‌سنگ این ناحیه بسته شده است. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در 2001 م بزرگ‌ترین مجتمع معادن زغال‌سنگ اسن را، که زمانی بزرگ‌ترین معدن از نوع خود در جهان به شمار می‌رفت، به‌عنوان میراث جهانی به ثبت رساند. این شهر قطب صنعتی ناحیۀ رور و نیز مرکز خرده‌فروشی و پیوستگاه راههای آهن منطقه است. در نیمۀ دوم سدۀ 20 م، اسن از شهری عمدتاً صنعتی به مرکزی مدرن برای فعالیتهای گوناگون اقتصادی تبدیل شد. این شهر، افزون بر صنایع سنگین، دارای کارخانه‌های تولید مصالح ساختمانی، مواد شیمیایی، شیشه، پارچه و ابزارهای دقیق است.
معادن سابق زغال‌سنگ و بیشتر کارخانه‌ها در شمال اسن و در مسیر آبراه متمرکزند، در‌حالی‌که مناطق جنوبی شهر پوشیده از جنگل و پارک است. سدی در نزدیکی اسن بر رود رور ساخته شده است که در کنار دریاچۀ مصنوعی پشت آن، ویلا هوگِل، قرار دارد. این ساختمان در آغاز، محل زندگی خانوادۀ کروپ (از کارخانه‌داران نامدار آلمانی) بود کـه در آغاز سدۀ 19 م صنایع آهن و فولاد این شهر را بنیاد نهادند، اما از 1953 م محلی برای برگزاری رویدادهای فرهنگی شد. از دیگر آثار تاریخی این شهر کلیسای جامع آن، به نام کلیسای مونستِر، است که در 873 م بنیاد نهاده شده، و بارها، به‌ویژه در سده‌های 10 و 15 م، بازسازی شده است. این کلیسای جامع امروزه مقر یک اسقف‌نشین کاتولیک است.
موزه‌های اسن عبارت‌اند از: موزۀ فولک‌وانگ، دربردارندۀ آثار هنری سده‌های 19 و 20 م، و موزۀ رور، دارای مجموعه‌های تاریخ طبیعی و آثار هنری و فرهنگی. دانشگاه دوسبِرگ ـ اسن (بنیادنهاده‌‌شده در 1972 م) در این شهر قرار دارد.
جمع (برآورد 2011 م): ح 000‘ 573 تن.
مآخذ
Americana, 2006; Britannica, 1986, 2010; Encarta, 2008.