بهار
بَهار، نخستین ماهنامۀ ادبی به زبان فارسی كه به مدیریت و نویسندگی یوسف اعتصامی (د 1316ش /1937م)، در تهران منتشر می‌شد. بهار در دو دورۀ مجزا انتشار یافته است: در دورۀ اول (از 10 ربیع‌الاخر 1328 /اول اردیبهشت 1289، تا 25 ذیقعدۀ 1329ق / 26 آبان 1290ش) 12 شماره به صورت نامرتب انتشار یافت. در دورۀ دوم (از شعبان 1339 /اردیبهشت 1300 تا جمادی‌الاول 1341 / دی 1301) مجله با انتشار 12 شماره به كار خود پایان داد (صدر هاشمی، 2 /26- 28؛ آرین‌پور، 2 /114).
مدیریت بهار چنان‌كه گفته شد، در آغاز با یوسف اعتصامی بود، اما از شمارۀ چهارم به مدبرالممالك هرندی (مدیر روزنامۀ تمدن)واگذار گردید. در دورۀ دوم و تا شمارۀ سوم، مدیریت مجله با عباس خلیلی (مدیر روزنامۀ اقدام )بود، ولی از این پس تا پایان كار، اعتصامی خود این مسئولیت را برعهده گرفت (صدر هاشمی، 2 /26، 28؛ محیط، 234-235).
در دوره‌ای كه روزنامه‌های گوناگون مانند ایران نو، شرق، مجلس و تمدن منتشر می‌شدند، اعتصامی فقدان نشریه‌ای ادبی را احساس می‌كرد (نک : 1 /1)؛ از این‌رو، به پشتوانۀ تجربه‌ای كه پیش‌تر در امر انتشار مجموعه‌ای با عنوان گنجینۀ فنون در تبریز اندوخته بود (محیط، 236)، و نیز به لحاظ ارتباط مستمری كه با مجلات عربی و تركی مانند الهلال، الجامعۀ و المقتطف داشت، دست به انتشار بهار زد (همو، 235). او خود در سرمقالۀ شمارۀ نخست بهار، مهم‌ترین انگیزۀ خویش را از انتشار این مجله، عرضۀ مطالب سودمند علمی، ادبی، اخلاقی، تاریخی، اقتصادی و فنون گوناگون به مردم ایران اعلام كرد (همانجا).
در مجلۀ بهار بیشتر ترجمۀ آثار نویسندگان اروپایی، عرب و ترك به چاپ می‌رسید؛ از آن جمله، آثار نویسندگانی چون: احمد حكمت، ولتر، ماكسیم گوركی، ویكتورهوگو، آلكساندر دوما، ابوالضیا توفیق، مصطفى لطفی منفلوطی، شیلر، ژان ژاك روسو، خانم می‌ّ و مارك تواین (نک : بهار، 1 /18، 23، 29، 145، 254، 414، 2 /23، 110، 270، 296، 403). موضوعهای مورد بحث در این آثار عبارت بود از ادبیات، شعر، شرح حال مشاهیر، مسائل فلسفی، اجتماعی و سیاسی، تعلیم و تربیت، زنان، تاریخ و علم. این آثار را عموماً خود اعتصامی و با اسلوبی خاص، با واسطۀ ترجمه‌های عربی و تركی آنها و با مراجعه به منابعی مانند المقتطف و النظرات منفلوطی، به زبان فارسی ترجمه می‌كرد (همان، 1 /245، 2 /23؛ آرین‌پور، همانجا؛ محیط، 236-237).
اعتصامی با آنكه در سر مقالۀ نخستین شمارۀ بهار از تمامی نویسندگان برای همكاری دعوت كرده بود (نک : 1 /2)، به نظر می‌رسد، این دعوت، چنان‌كه باید پذیرفته نشد، و تنها در دورۀ دوم انتشار مجله، چند مقاله از نویسندگانی مانند علی دشتی، عبدالله مستوفی و عباس اقبال آشتیانی به چاپ رسید (نک : بهار، 2 /211، 320، 346). در بخش اشعار این مجله، سروده‌هایی از شاعران قدیم و معاصر ایران از جمله حیدرعلی كمالی، علی‌اكبر دهخدا، غلامرضا رشید یاسمی و پروین اعتصامی به چاپ می‌رسید. در این میان، شمار سروده‌های پروین اعتصامی ــ كه ظاهراً نخستین‌بار منتشر می‌شد - بیش از سروده‌های دیگر شاعران است (همان، 1 /42-44، 2 /134-150).
بهار در اندك زمان، مقبول خاص و عام شد و به ویژه نزد فرهیختگان ایران جایگاهی خاص یافت و ایرانیان را در سطحی گسترده با آثار اروپایی آشنا ساخت (محیط، 235؛ صدر هاشمی، 2 /27). دهخدا سبك و روش مجلۀ بهار را می‌ستود (ص «د») و محمدتقی بهار آن را مقدم بر همۀ مجلات ادبی می‌شمرد و بر آن بود كه این مجله دریچه‌ای از ادبیات جدید را بر روی ایرانیان گشوده است (نک : آرین‌پور، همانجا). اقبال مردم از یك سو، و چاپ آثار اروپاییان از سوی دیگر، موجب رشك حاسدان و انتقاد تنگ‌نظران شد تا سرانجام، اعتصامی در آخرین شمارۀ بهار در مقام پاسخ‌گویی برآمد و چنین استدلال كرد كه اگر كتابخانه‌های دنیا، مزین به ترجمۀ آثار بزرگان ایران است، چرا نباید ما از آثار ادبی و قلمی اروپا بهره ببریم (2 /577- 578). اعتصامی با این جوابیه، به انتشار بهار پایان داد.
مآخذ
آرین‌پور، یحیی، از صبا تا نیما، تهران، 1354ش؛ اعتصامی، یوسف، «مقدمه»، بهار، تهران، 1321ش، چ 2؛ بهار، تهران، 1321ش، چ 2؛ دهخدا، علی‌اكبر، «تاریخچۀ زندگانی یوسف اعتصامی (اعتصام‌الملك)» (نک : هم ، بهار)؛صدر هاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، 1363ش؛ محیط طباطبایی، محمد، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، تهران، 1375ش.