آریزونا

آریزونا [ārīzonā]، یا اَریزونا یکی از ایالتهای متحدۀ آمریکا که در منطقۀ کوهستانی جنوب غربی این کشور قرار گرفته است. 
آریزونا از جنوب به ایالت سُنُرای مکزیک، و نیز از شرق به ایالت نیومکزیکو، از شمال شرق به کُلُرادو، از شمال به یوتا و از غرب به نوادا و کالیفرنیای آمریکا محدود شده است. مرکز این ایالت شهر فینیکس است. این ایالت تقریباً به شکل مستطیلی است که از شمال تا جنوب حدود 650 کمـ و از شرق تا غرب حدود 550 کمـ بسط یافته است. 
سکونت انسانی در این ناحیه احتمالاً قدمتی در حدود 000‘25 سال دارد. سرخ‌پوستان کوچ‌نشین آپاچی و ناواهو پس از فروپاشی تمدنهای آناسازی و هوهوکام و تنها چند قرن پیش از ورود اسپانیاییها به این منطقه آمدند. 
اسپانیاییهای جویندۀ گنج که از مکزیکو می‌آمدند و سرشناس‌ترینشان فرانثیسکو دِ کُرْناذو بود، نخستین ارتباطهای اروپاییان را با این منطقه در اوایل سدۀ 16م برقرار ساختند که این امر موجب ادعای مالکیت مکزیک بر این ناحیه شد. در 1692م پدر اِئوسِبیو کینو اولین هیئت مبلغان مذهبی را در این منطقه بنا نهاد و در 1776م ارتش مکزیک اولین دژ را در توسان بنا کرد. در 1848م پس از جنگ مکزیک، آریزونا به عنوان بخشی از نیومکزیکو به ایالات متحده واگذار شد و در 1853م نیز گَدزدِن پِرچِس، منطقه‌ای در جنوب رودخانۀ هیلا که ایالات متحده از مکزیک خرید، به این ایالت اضافه شد. آریزونا به عنوان «سرزمین» در 1863م سازمان یافت و در 1912م به چهل و هشتمین ایالت آمریکا تبدیل شد.