ارطغرل
اَرْطُغْرُل [artoqrol]، یا اَرطُغرِل(590-680 یا 684ق/ 1194-1281 یا 1285م)، پدر عثمان غازی (بنیان‌گذار سلسلۀ عثمانی). او از تیرۀ قایی، یکی از طوایف اوغوز بود که در حوالی مرو شاهجان اقامت داشتند. در یورش مغولان و پس از فروپاشی خوارزمشاهیان، سلیمان، پدر ارطغرل با 50 هزار نفر از ترکمانان از مرو کوچیدند و در حدود سال 621ق/ 1224م در حوالی ارزنجان، اخلاط و ارمینیه سکنا گزیدند. پس از رفع فتنۀ مغول، سلیمان خواست به مرو بازگردد، اما به روایتی، هنگام گذر از فرات در 629ق/ 1232م غرق شد و بعد از این رویداد ارطغرل و دوندار، پسران سلیمان از رفتن منصرف شدند و همراه 400 خانوار از افراد ایل خود در مشرق ارزروم اقامت کردند.
ارطغرل پس از مدتی به سمت غرب حرکت کرد و در سر راه خود پس از مشاهدۀ نبرد میان سپاهیان سلجوقی آسیای صغیر و مغولان، به هواداری از سپاه سلجوقی که در حال شکست بود، در جنگ شرکت جست و نقش بسزایی در پیروزی آنان ایفا کرد. پس از این رویداد که در 628ق رخ داد، در نزدیکی انقره (آنکارا) مسکن گزید. سپس از سلطان سلجوقی خواست تا محلی برای اقامت دائمی به آنان واگذارد. سلطان سلجوقی نیز منطقۀ واقع‌بین قراجه‌حصار، بیلجیک و کوههای طومانیچ و ارمنی را برای ییلاق و ناحیۀ سگود را به عنوان قشلاق به تیول ارطغرل داد و او از همین زمان در مقام سرحدداری دولت سلجوقی قرار گرفت.
پس از چندی، تکفور (حاکم) قراجه‌حصار که از گسترش قلمرو ارطغرل هراسیده بود، با او به مخالفت برخاست و ارطغرل به یاری سلطان علاءالدین قلعۀ قراجه‌حصار را گشود و سلطان نیز ناحیۀ سلطان اونی را به تیول وی و اولادش داد. خاندان عثمانی از همین ناحیه به گسترش قلمرو خود پرداختند و امپراتوری قدرتمندی را بنیاد نهادند. ارطغرل سرانجام در سگود درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.*
مآخذ
احمد راسم، عثمانلی تاریخی، استانبول، 1326ق؛ آصاف، یوسف، تاریخ سلاطین آل عثمان، به کوشش بسام عبدالوهاب جابی، دمشق، 1405ق/ 1985م؛اوزون چارشیلی، اسماعیل حقی، تاریخ عثمانی، ترجمۀ ایرج نوبخت، تهران، انتشارات کیهان؛ سامی، شمس‌الدین، قاموس الاعلام، استانبول، 1306ق/ 1889م؛ عاشق پاشازاده، درویش احمد، تاریخ، استانبول، 1332ق؛ فرائضجی‌زاده، محمدسعید، گلشن معارف، استانبول، 1202ق؛ قره چلبی‌زاده، عبدالعزیز، روضة الابرار، به کوشش عبدالوهاب طاغستانلی، بولاق، 1248ق؛ کمال پاشازاده، احمد، تواریخ آل عثمان، به کوشش شرف‌الدین توران، آنکارا، 1970م؛ مراد، محمد، تاریخ ابوالفاروق، به کوشش طه‌زاده عمر فاروق، استانبول، 1325ق؛ هامرپورگشتال، یوزف، تاریخ امپراتوری عثمانی، ترجمۀ زکی علی‌آبادی، به کوشش جمشید کیان‌فر، تهران، 1367ش.