پنانگ
پِنانْگ، یا پینانگ (در مالایایی: پولائو پینانگ)، استان، شهر و جزیره‌ای به همین نام واقع در شمال غربی فدراسیون مالزی.
پولائو پینانگ در زبان مالایایی به معنی «جزیرۀ فوفل» (نخل هندی) است. جزیرۀ پنانگ با وسعت 280 كمـ2، در شمال شرقی تنگۀ مالاكا جای دارد و چند جزیرۀ كوچك به نامهای بیتونگ، ریمائو، ژرساك و تیكوس در اطراف آن واقع است. این جزیره به وسیلۀ پلی به درازای 4 / 8 كمـ به سرزمین اصلی مالزی متصل شده است. این پل كه در 1364ش / 1985م به بهره‌برداری رسیده است، بزرگ‌ترین پل در نوع خود در جنوب شرقی آسیا به‌شمار می‌رود (مسائلی، 10؛ انكارتا؛كلمبیا).
استان پنانگ با وسعت 033‘1كمـ2 از شمال و شرق به استان كداح، از جنوب به استان پراك و از غرب به تنگۀ مالاكا محدود است. آب و هوای این منطقه استوایی و در سرتاسر سال تقریباً یكنواخت است و متوسط باران سالیانۀ آن 267 سانتی‌متر است («جزیره...»؛ مسائلی، 19).
پایۀ اقتصاد پنانگ از آغاز بر بازرگانی بود و به تجارت ادویۀ سوماترا بستگی داشت. افزون بر آن بازرگانان بسیاری هم برای خرید انواع ماهیان و پرندگان به آنجا سفر می‌كردند و بخش اعظم تجارت با تنگۀ مالاكا و جنوب تایلند را شامل می‌شد؛ اما در 1349ش / 1970م با بازگشایی نخستین منطقۀ آزاد صنعتی مالزی در پنانگ و در پی آن احداث كارخانه‌هایی با فن‌آوری پیشرفته در آن، امروزه این استان به یكی از مراكز صنعتی مالزی بدل شده است. صنایع الكترونیكی، لوازم خانگی و لوازم یدكی خودرو، از عمده‌ترین صنایع استان پنانگ است. صنعت جهانگردی هم از دیگر بخشهای مهم اقتصادی پنانگ به شمار می‌رود. جاذبه‌های طبیعی و تاریخی جزیرۀ پنانگ كه آن را به «مروارید مشرق زمین» ملقب كرده است، همچنین احداث هتلهایی مجلل در كرانه‌های شمالی جزیره، این استان را به اصلی‌ترین كانون صنعت جهانگردی مالزی بدل ساخته است (وینستد، 107؛ انكارتا؛ وایكیپدیا؛ EI2).
جمعیت پنانگ آمیزه‌ای از نژادهای مختلف است. بیشتر مردمان پنانگ چینی‌تبارند و شمار مالایاییهای آن از دیگر استانهای مالزی كمتر است. 59٪ جمعیت استان پنانگ را چینیها، 32٪ را مالایاییها و 7٪ را هندیها تشكیل می‌دهند. زبان رسمی در این استان همچون دیگر بخشهای مالزی زبان مالایایی است، اما زبانهای ماندارین و دیگر گویشهای چینی، هندی، تامیلی، بنگالی، پنجابی و تایی نیز در آن رواج دارد. اسلام دین رسمی در پنانگ است، اما اكثر مردم آن پیرو دینهای بودایی، مسیحی، هندو و تائویی‌اند. مسلمانان پنانگ مشتمل‌اند بر تمام مالایاییها و بخش كوچكی از هندیها
كه به جاوی‌پرا ناكان یا جاوی پكان معروف‌اند و رهبری سیاسی و فكری مسلمانان پنانگ را برعهده دارند (هوكر، 170؛ «به پنانگ...»).
جمعیت استان پنانگ در 1383ش / 2005م حدود 900‘378‘1تن برآورد شده است («فرهنگ...»). مركز استان پنانگ شهر بندری پنانگ یا جرج تاون است. این شهر در كرانه‌های شمال شرقی جزیرۀ پنانگ جای دارد و با 358‘178تن جمعیت (1383ش) یكی از بندرگاههای مهم مالزی به شمار می‌آید ( كلمبیا؛«فرهنگ»؛ «اطلس...»، .(162
پیشینۀ تاریخی: كهن‌ترین نشان از پنانگ به سدۀ 4م باز می‌گردد. بنا بر منابع چینی، این جزیره در همان سده نزد دریانوردان چینی شناخته شده بوده است و آنان به آنجا سفر می‌كردند. همچنین بخشهایی از یك سنگ نوشته به زبان سنسكریت متعلق به سدۀ 4م در نواحی شرقی این جزیره كشف شده است (نیدهام، 179؛ هال، 36؛ جرینی، .(98
نخستین كشتی اروپاییان در 1000ق / 1592م به فرماندهی ادوارد لانگستر به جزیرۀ پنانگ وارد شد؛ هر چند كه هرگز به مبدأ بازنگشت و در دریا غرق شد (وینستد، 53). در سدۀ 11ق / 17م كه توجه اروپاییان به شرق آسیا افزایش یافت، جزیرۀ پنانگ به عنوان بندر و پایگاه مورد توجه انگلیسیها واقع شد و آنها در 1199ق / 1785م آنجا را كه تقریباً غیرمسكون و بخشی از سرزمین كداح بود، از سلطان كداح اجاره كردند (همانجا). هدف سلطان كداح از این كار یافتن متحدی قدرتمند در برابر تهدیدهای دولت سیام بود (گولیك، .(19-20 در 1786م فرانسیس لایت از مأموران كمپانی هند شرقی اقامتگاهی را در این جزیره پایه‌ریزی كرد (هال، 318, 459, 472) و آن را به افتخار جرج سوم پادشاه انگلستان جرج تاون نامید ( وایكیپدیا).
نظام بازرگانی آزادی كه لایت از آغاز برقرار كرد، جمعیت چینی و هندی را به آنجا جذب كرد و پنانگ بسیار زود از یك روستای كوچك به یك شهر و به مستعمره‌ای تابع فرمانروای كل بنگال بدل گردید و در اندك زمانی بازرگانی آن رونق گرفت، به گونه‌ای كه در 1789م واردات و صادرات آن 592‘853پوند برآورد شد و 5 سال بعد، به دو برابر افزایش یافت و چند سال پس از آن، با افزایش كشت فلفل و كات هندی به‌رقیب جزایر ملوك بدل شد (میلر، 65؛ وینستد، 107 ).
عبدالله، سلطان كداح در 1791م پس از آنكه از امضای پیمان دفاع مشترك با انگلیسیها ناامید شد، به پنانگ حمله كرد، هر چند كه او در این كار توفیقی نیافت، اما این اقدام وی سبب شد
كه احساس تعلق به یك جامعۀ اسلامی در مردم منطقه تقویت گردد (هال، 472؛ اندایا، .(107-108 با وجود آنكه در 1794م پنانگ حدود 25هزار تن جمعیت داشته است، اما هیچ گونه نظام اداری بر امور آنجا حاكم نبود و فقط در پایان سدۀ 18م با گسترش فعالیتهای بازرگانی در پنانگ، مقدمات لازم برای ایجاد یك نظام حكومتی در آنجا فراهم گردید (میلر، 67-66؛ وینستد، .(97 این نظام حكومتی متشكل از شورایی بود كه فرمانداری در رأس آن قرار داشت (وینستد، همانجا؛ هال، 449؛ میلر،68 ).
در 1826م، 3 مستعمرۀ پنانگ، مالاكا و سنگاپور تحت عنوان «مستعمرات تنگه» مجتمع گردیدند و پنانگ مركز حكومتی آن تعیین شد. در 1832م مركز حكومت از پنانگ به سنگاپور انتقال یافت و در 1851م این 3 مستعمره تابع فرمانروای كل هند شدند (همو، 76). در 1867م قیامهایی برضد نظام استعماری در پنانگ رخ داد، اما این منطقه تا 1321ش / 1942م كه ژاپن آنجا را به تصرف درآورد، تحت استیلای انگلستان باقی بود (گولیك، 55؛ تیشوا، 123).
پس از جنگ جهانی دوم انگلستان تصمیم گرفت شبه جزیرۀ مالزی را تحت یك دولت خود مختار متحد سازد، اما پنانگ و مالاكا را از آن مستثنا كرد و این دو منطقه تحت استیلای مستقیم انگلستان باقی ماندند (میلر، .(164 این وضعیت ساكنان پنانگ را بر آن داشت تا خواستار استقلال شوند، اما رهبری دولت خودمختار مالزی خواستار ادغام پنانگ در فدراسیون مالزی بود (شفرالدین، .(3 در این شرایط نوعی گرایش میهن پرستانه در جوامع مختلف ساكن پنانگ به وجود آمد و این گرایش با تصمیم انگلستان مبنی بر لغو اساسنامۀ بندر آزاد در 1946م شدت بیشتری یافت. بر اثر این مبارزات، اساسنامۀ بندر آزاد در همان سال دوباره برقرار شد (كریستی، 40) و سرانجام در 1948م فدراسیون مالزی متشكل از 9 استان و مناطق پنانگ و مالاكا شكل گرفت و قانون اساسی 1336ش / 1957م، پنانگ را جزو 11 ایالت تشكیل دهندۀ فدراسیون مالزی قرار داد (شفرالدین، 1-2, 13)
در حالی كه فرمانداران سایر ایالات مالزی در عین حال، مسئول نگاهبانی دین اسلام و سنتهای مالایایی هستند، استان پنانگ و مالاكا و كوالالامپور مستقیماً تابع دولت مركزی بوده، رؤسای آن برای مدت معین انتخاب می‌شوند (نك : نوئر، 199؛ میلن، 109 ).
مآخذ
تیشوا، رولا، كشورهای جنوب شرقی، ترجمۀ غلامعلی سرمد، تهران، 1352ش؛ مسائلی، محمود، مالزی، تهران، 1372ش؛ نیز:
Andaya, B. W. and L. Y. Andaya, A History of Malaysia, London, 1994; Atlas of the World, Oxford, 1994; Christie, C. J., A Modern History of Southeast Asia, London, 1996; The Columbia Encyclopedia, www. bartleby. com; EI2; Encarta Reference Library, 2004; Gerini, G. E., Researches on Ptolemy’s Geography of Eastern Asia, New Delhi, 1974; Gullick, J. and B. Gale, Malaysia, Selangor, 1986; Hall, D. G. E., A History of South - East Asia, London, 1964; Hooker, M. B.,«Muhammadan Low and Islamic Law», Islam in South - East Asia, ed. M. B. Hooker, Leiden, 1983; Miller, H., The Story of Malaysia, London, 1965; Milne, R. S. and D. K. Mauzy, Malaysia, Boulder, 1986; Needham, J., Science and Civilisation in China, Cambridge, 1954; Noer, D., «Contemporary Political Diensions of Islam», Islam in South - East Asia, ed. M. B. Hooker, Leiden, 1983; «Penang Island», Yahoo Geo Cities, www. geocities. com / zahiro / penang. htm; Shafruddin, B. H., The Federal Factor in the Government and Politics of Peninsular Malaysia,
پرویز امین