آیه 5 سوره نوح

قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلاً وَ نَهاراً «5»

قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي‌: گفت اى پروردگار من: بدرستى كه من خواندم قوم خود را به طاعت و عبادت تو، لَيْلًا وَ نَهاراً: شب و روز، يعنى پيوسته دعوت كردم و در هيچ وقت در دعوت تقصير نكردم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

إِنَّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‌ قَوْمِهِ أَنْ أَنْذِرْ قَوْمَكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ «1» قالَ يا قَوْمِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ «2» أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطِيعُونِ «3» يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرْكُمْ إِلى‌ أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذا جاءَ لا يُؤَخَّرُ لَوْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ «4»

قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلاً وَ نَهاراً «5» فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعائِي إِلاَّ فِراراً «6» وَ إِنِّي كُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ وَ اسْتَغْشَوْا ثِيابَهُمْ وَ أَصَرُّوا وَ اسْتَكْبَرُوا اسْتِكْباراً «7» ثُمَّ إِنِّي دَعَوْتُهُمْ جِهاراً «8» ثُمَّ إِنِّي أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً «9»

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً «10» يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً «11» وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً «12» ما لَكُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقاراً «13» وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْواراً «14»

ترجمه‌

همانا ما فرستاديم نوح را بسوى قومش كه بيم ده قوم خود را پيش از آنكه بيايد آنها را عذابى دردناك‌

گفت اى قوم من همانا من براى شما بيم دهنده‌اى هستم آشكارا

كه بندگى كنيد خدا را و بترسيد از او و اطاعت كنيد مرا

مى‌آمرزد براى شما گناهانتان را و تأخير مى‌اندازد هلاك شما را تا مدّت نامبرده شده همانا مدّت نامبرده خدا وقتى كه آمد تأخير افكنده نميشود اگر باشيد كه بدانيد

گفت پروردگارا همانا من خواندم قوم خود را شب و روز

پس نيفزود آنانرا خواندن من مگر گريختن‌

و همانا من هرگاه خواندم آنها را تا بيامرزيشان قرار دادند انگشتان خود را در گوشهاشان و بسر كشيدند جامه‌هاشان را و پا فشارى كردند و سركشى نمودند سركشى نمودنى‌

پس همانا من خواندم آنها را به آواز بلند

پس همانا من دعوت را آشكار نمودم براى آنها و پنهان نمودم‌

جلد 5 صفحه 278

براى آنان پنهان نمودنى‌

پس گفتم آمرزش بطلبيد از پروردگارتان همانا او است بسيار آمرزنده‌

ميفرستد بر شما باران پى در پى‌

و مدد ميكند شما را بمالها و پسران و پديد ميآورد براى شما باغها و پديد ميآورد براى شما نهرها

چيست براى شما كه نميترسيد مر خدا را از جهت عظمت‌

با آنكه بتحقيق آفريد شما را بطورهاى مختلف با يكديگر.

تفسير

خداوند متعال حضرت نوح را كه اوّل انبياء اولوا العزم است برسالت نزد قوم خود فرستاد تا آنها را بترساند از عذاب خدا در صورت مخالفت از اوامر او قبل از آنكه نازل شود بر آنها و او مأموريّت خود را انجام داد و با كمال ملاطفت بآنها فرمود اى قوم و قبيله من همانا من از جانب خداوند مأمورم كه شما را بترسانم با بيّنه و برهان از عذاب خدا كه بر شما نازل خواهد شد در صورتى كه دست از پرستش بت و ساير اعمال قبيحه خود بر نداريد پس بايد عبادت كنيد خداى يگانه را و از او بترسيد و اطاعت كنيد مرا در آنچه از جانب او براى شما از احكام بيان مينمايم تا خداوند گناهان گذشته شما را بيامرزد و گفته‌اند كلمه من براى تبعيض است تا شامل نشود گناهان آينده آنها را و موجب غرور آنها و جرئت بر معصيت نگردد و ظاهرا من زائده باشد براى تقويت عامل چون لكم فاصله شده و اگر كلمه من هم نبود كلام دلالت بر مغفرت گناهان آينده نداشت و نيز تأخير بيندازد هلاك شما را به اجلهاى معلّقه بر معاصى و بعذاب دنيوى تا برسد اجل حتمى شما كه قابل تأخير نيست چون اين قسم اجل مقدّر الهى وقتى برسد مهلت نميدهد و تأخير نمى‌افتد و اگر شما دانا بوديد ميدانستيد كه اجل معلّق بتوبه و اعمال صالحه دفع ميگردد و اجل حتمى چاره‌اى ندارد و چون آنها نصايح مشفقانه آنحضرت را بسمع قبول تلقّى ننمودند عرضه داشت پروردگارا من آنها را شبانه روز دعوت نمودم ولى مع الاسف نيفزود دعوت من بر سلوك آنها مگر تنفّر و فرار از اطاعت و قبول را و هر چه من خواندم آنها را بسوى تو كه ايمان بياورند و بسبب آن تو از معاصى آنان بگذرى انگشتها در گوشها نهادند و جامه‌ها بر سر كشيدند كه مرا نه بينند و صداى مرا نشنوند و باقى ماندند بر كفر و ضلالت و سركشى‌

جلد 5 صفحه 279

كردند و عازم شدند بر معصيت ولى باز من بوظيفه خود عمل نمودم و با صوت بلند آنها را خواندم و هر قسم ممكن بود از علنى و سرّى در ارشاد و نصيحت آنها كوتاهى نكردم باين بيانات كه بيائيد توبه كنيد خدا آمرزنده و مهربان است مزارع و باغهاى شما كه خشك شده و از دست رفته بواسطه نيامدن باران و زنان شما كه نازا شده‌اند چنانچه در سوره هود گذشت از رحمت الهى و باران فراوان پى در پى آباد خواهد شد و نهرهاى شما جارى خواهد گرديد مانند آنكه خداوند تازه آنها را بشما عنايت فرموده و اموال شما بفضل الهى زياد ميشود و زنان شما اولاد آور ميگردند و پسرانى كه كمك شما باشند خداوند بشما كرم ميفرمايد چه ميشود شما را كه از عظمت خدا نميترسيد چنانچه قمّى ره از امام باقر عليه السّلام در ذيل اين آيه نقل نموده و اهل لغت تصريح نموده‌اند كه رجاء در اينجا بمعناى خوف است و اگر اين تصريحات نبود رجاء بمعناى اعتقاد انسب بود و وقار بمعناى ثبات يعنى چرا معتقد به ثبات خدا نسبت بمواعيدش نيستيد و بعضى هم گفته‌اند و اطوار در روايت قمّى ره باختلاف اهواء و ارادات و مشيّات تفسير شده و بعضى آنرا بأطوار خلقت از خاك و نطفه و علقه و مضغه و عظام و لحوم و خلق آخر كه دلالت بر عظمت قدرت حق دارد تفسير نموده‌اند و ظاهرا اعمّ از اينها و احوال مختلفه و عوارض طاريه تا آخر عمر باشد و اللّه اعلم.

قال‌َ رَب‌ِّ إِنِّي‌ دَعَوت‌ُ قَومِي‌ لَيلاً وَ نَهاراً «5» فَلَم‌ يَزِدهُم‌ دُعائِي‌ إِلاّ فِراراً «6»

حضرت‌ نوح‌ عرض‌ كرد: پروردگار ‌من‌ محققا ‌من‌ دعوت‌ كردم‌ قوم‌ ‌خود‌ ‌را‌ شب‌ و روز ‌پس‌ زياد نكرد ‌آنها‌ ‌را‌ مگر فرار ‌را‌. حضرت‌ نوح‌ چنانچه‌ گذشت‌ ‌که‌ نهصد و پنجاه‌ سال‌ ‌علي‌ الدوام‌ دعوت‌ ميكرد قوم‌ ‌خود‌ ‌را‌ شب‌ و روز ‌که‌ ميفرمايد: وَ لَقَد أَرسَلنا نُوحاً إِلي‌ قَومِه‌ِ فَلَبِث‌َ فِيهِم‌ أَلف‌َ سَنَةٍ إِلّا خَمسِين‌َ عاماً عنكبوت‌ آيه 13. ‌حتي‌ دارد ‌که‌

جلد 17 - صفحه 206

دست‌ بچه‌هاي‌ ‌خود‌ ‌را‌ ميگرفتند و ميآوردند نوح‌ ‌را‌ بايشان‌ نشان‌ ميدادند و ميگفتند:

مبادا فريب‌ ‌او‌ ‌را‌ بخوريد و گوش‌ بدعوت‌ ‌او‌ بدهيد، و بآنها ميگفتند: ‌ما ‌هم‌ موقعي‌ ‌که‌ مثل‌ ‌شما‌ بچه‌ بوديم‌ پدران‌ ‌ما ‌ما ‌را‌ ميآوردند و ‌اينکه‌ نوح‌ ‌را‌ ‌بما‌ نشان‌ ميدادند و ‌اينکه‌ سفارش‌ ‌را‌ ميكردند ‌ما ‌هم‌ بشما سفارش‌ ميكنيم‌.

قال‌َ رَب‌ِّ إِنِّي‌ دَعَوت‌ُ قَومِي‌ لَيلًا وَ نَهاراً دعوت‌ نوح‌ بتوحيد و نفي‌ شرك‌ و ايمان‌ بخداي‌ متعال‌ و نبوت‌ ‌خود‌ و ايمان‌ بقيامت‌ و اطاعت‌ اوامر ‌خدا‌ و ‌رسول‌ و توبه‌ و استغفار ‌بر‌ اعمال‌ زشت‌ ‌خود‌ و البته‌ كساني‌ ‌که‌ ابا ‌عن‌ جد ‌در‌ شرك‌ و كفر و اعمال‌ زشت‌ زيست‌ كرده‌اند ‌بر‌ ‌آنها‌ دشوار ‌است‌ قبولي‌ دعوت‌ ‌او‌ لذا ميفرمايد:

فَلَم‌ يَزِدهُم‌ دُعائِي‌ إِلّا فِراراً زيادتي‌ ‌آنها‌ ‌در‌ كفر و شرك‌ تكذيب‌ حضرت‌ نوح‌ ‌بود‌ و اصرار ‌بر‌ كفر و شرك‌ و معاصي‌، و معناي‌ فرار فرار ‌از‌ قبولي‌ دعوت‌ و اجابت‌ دعوت‌ و بقاء ‌بر‌ شرك‌ و كفر و اعمال‌ زشت‌ زيرا ‌آن‌ بآن‌ معصيت‌ ‌است‌ چنانچه‌ ‌در‌ واجبات‌ فوري‌ ‌که‌ فورا ففورا واجب‌ ‌است‌ تركش‌ ‌آن‌ بآن‌ معصيت‌ ‌است‌ بسا ‌در‌ ‌هر‌ شبانه‌ روزي‌ هزارها معصيت‌ ميشود چنانچه‌ ميفرمايد: إِنَّما نُملِي‌ لَهُم‌ لِيَزدادُوا إِثماً آل‌ عمران‌ آيه 172، بلكه‌ اذيت‌هايي‌ ‌که‌ بنوح‌ ميكردند و نسبت‌هايي‌ ‌که‌ باو ميدادند باعث‌ زيادي‌ عقوبات‌ ‌آنها‌ ميشد.

]

(آیه 5)- از هر فرصتی برای هدایت آنها استفاده کردم، اما ...

در اینجا در ادامه رسالت و مأموریت نوح برای دعوت قومش سخنانی از زبان خود او، هنگامی که به پیشگاه پروردگار شکایت می‌برد، نقل شده که بسیار آموزنده است.

سخنان نوح در این زمینه سخنانی است که می‌تواند راهگشا برای همه مبلغان دینی باشد، می‌فرماید: «نوح گفت: پروردگارا! من قوم خود را شب و روز به سوی تو دعوت کردم» (قال رب انی دعوت قومی لیلا و نهارا).

و لحظه‌ای در ارشاد و تبلیغ آنها کوتاهی نکردم.

ج5، ص288