آیه 9 سوره ممتحنه

از دانشنامه‌ی اسلامی

إِنَّمَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَأَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ وَظَاهَرُوا عَلَىٰ إِخْرَاجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ ۚ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ

[60–9] (مشاهده آیه در سوره)


<<8 آیه 9 سوره ممتحنه 10>>
سوره :سوره ممتحنه (60)
جزء :28
نزول :مدینه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

و تنها شما را از دوستی کسانی نهی می‌کند که در دین با شما قتال کرده و از وطنتان بیرون کردند و بر بیرون کردن شما همدست شدند، زنهار آنها را دوست نگیرید و کسانی که با آنان دوستی و یاوری کنند ایشان به حقیقت ظالم و ستمکارند.

خدا فقط شما را از دوستی با کسانی نهی می کند که در کار دین با شما جنگیدند، و از دیارتان بیرون راندند، و در بیرون راندنتان به یکدیگر کمک کردند تا [به خاطر این سختگیری] با آنان دوستی کنید. و تنها کسانی که با آنان دوستی کنند، ستمکارانند.

فقط خدا شما را از دوستى با كسانى باز مى‌دارد كه در [كار] دين با شما جنگ كرده و شما را از خانه‌هايتان بيرون رانده و در بيرون‌راندنتان با يكديگر همپشتى كرده‌اند. و هر كس آنان را به دوستى گيرد، آنان همان ستمگرانند.

جز اين نيست كه خدا از دوستى‌ورزيدن با كسانى كه با شما در دين جنگيده‌اند و از سرزمين خود بيرونتان رانده‌اند يا در بيرون‌راندنتان همدستى كرده‌اند شما را باز دارد. و هر كه با آنها دوستى ورزد از ستمكاران خواهد بود.

تنها شما را از دوستی و رابطه با کسانی نهی می‌کند که در امر دین با شما پیکار کردند و شما را از خانه هایتان بیرون راندند یا به بیرون‌راندن شما کمک کردند و هر کس با آنان رابطه دوستی داشته باشد ظالم و ستمگر است!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Allah forbids you only in regard to those who made war against you on account of religion and expelled you from your homes and supported [the polytheists of Makkah] in your expulsion, that you make friends with them, and whoever makes friends with them—it is they who are the wrongdoers.

Allah only forbids you respecting those who made war upon you on account of (your) religion, and drove you forth from your homes and backed up (others) in your expulsion, that you make friends with them, and whoever makes friends with them, these are the unjust.

Allah forbiddeth you only those who warred against you on account of religion and have driven you out from your homes and helped to drive you out, that ye make friends of them. Whosoever maketh friends of them - (All) such are wrong-doers.

Allah only forbids you, with regard to those who fight you for (your) Faith, and drive you out of your homes, and support (others) in driving you out, from turning to them (for friendship and protection). It is such as turn to them (in these circumstances), that do wrong.

معانی کلمات آیه

  • ظاهروا: مظاهره: كمك كردن به يكديگر (هم پشتى كردن).

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


إِنَّما يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى‌ إِخْراجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ «9»

جز اين نيست كه خداوند شما را از دوستى ورزيدن با كسانى نهى مى‌كند كه به خاطر دين با شما جنگيده و شما را از سرزمين خود بيرون رانده‌اند و يا در اخراج شما همدستى كرده‌اند و هر كس با آنان دوستى ورزد، پس اينان همان ستمكارانند.

نکته ها

امروز كه تفسير اين آيه را مى‌نويسم، اسرائيل به مناطق مسلمان‌نشين از زمين و آسمان هجوم كرده، آنان را از وطن خود اخراج مى‌كند و جمعى را به شهادت مى‌رساند. طبق فرمان اين آيه بر تمام مسلمانان واجب است كه با رژيم صهيونيستى قطع رابطه كنند و آنان را دوست نگيرند. اين آيه نيز از آيات سياسى قرآن است.

با اين كه مفهوم اين آيه در محتواى آيه قبل بود ليكن براى شفاف بودن روابط، خداوند جداگانه مسئله را طرح كرد.

پیام ها

1- ظلم، حرام است خواه مستقلًا باشد و خواه با حمايت و مشاركت. (آرى حاميانِ كفّار حربى، شريك جرم آنها هستند.) أَخْرَجُوكُمْ‌ ... ظاهَرُوا عَلى‌ إِخْراجِكُمْ‌

2- حتّى اگر مظلوم شديد، دوستى با كفّار را قطع كنيد نه آن كه دست از نيكى برداريد. (نهى از دوستى است نه چيز ديگر). يَنْهاكُمُ‌ ... أَنْ تَوَلَّوْهُمْ‌

3- تجاوز به سرزمين ديگران و بيرون راندن افراد از وطن خود، ممنوع است و مى‌توان با اين زورگويان، به عنوان جهاد اسلامى مبارزه كرد. إِنَّما يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ‌ ... أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ‌

4- به اسم نوع دوستى و انسان دوستى، مسالمت با كفّار حربى ممنوع است.

جلد 9 - صفحه 587

«وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



إِنَّما يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى‌ إِخْراجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ «9»

إِنَّما يَنْهاكُمُ اللَّهُ‌: اينست و جز اين نيست نهى فرمايد خدا شما را، عَنِ الَّذِينَ قاتَلُوكُمْ‌: از آنانكه كارزار كردند با شما، فِي الدِّينِ‌: در دين و مذهب، وَ أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ‌: و بيرون كردند شما را از خانه‌هاى شما، وَ ظاهَرُوا: و هم پشت شدند و پشتيبانى نمودند با دشمنان، و معاونت نمودند آنها را، عَلى‌ إِخْراجِكُمْ‌: بر بيرون كردن شما، أَنْ تَوَلَّوْهُمْ‌: اينكه دوستى كنيد با ايشان، يعنى خدا منع فرمايد از دوستى آنانكه با شما مقاتله نمودند و كمك نمودند به يكديگر بر اخراج شما، مراد كفار مكه‌اند كه عده‌اى محاربه كردند و جمعى در اخراج سعى كردند و برخى معاونت ساعيان كردند، وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ‌: و هر كه دوست دارد ايشان را، فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ‌: پس آن گروه دوست دارندگان، ايشانند ستمكاران كه وضع دوستى در غير موضع مى‌كنند، و به سبب آن مستحق عذاب عظيم و عقاب اليم‌اند، زيرا دوستى با خدا و رسول بايد كرد، و از دوستى غير خدا جز عقوبت چيزى طارى نشود.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِيهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ مَنْ يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ «6» عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ الَّذِينَ عادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَ اللَّهُ قَدِيرٌ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ «7» لا يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ «8» إِنَّما يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى‌ إِخْراجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ «9»

ترجمه‌

بتحقيق باشد براى شما در ايشان اقتدائى نيكو براى كسيكه‌

جلد 5 صفحه 187

اميدوار ميباشد بخدا و روز بازپسين و هر كه روى گرداند پس همانا خدا او است بى‌نياز ستوده‌

اميد است آنكه خدا قرار دهد ميان شما و آنانكه دشمن داشتيد از ايشان دوستى را و خدا توانا است و خدا آمرزنده مهربان است‌

نهى نميكند شما را خدا از آنانكه كارزار نكردند با شما در دين و بيرون نكردند شما را از خانه‌هاتان كه نيكى كنيد بآنان و بعدالت رفتار كنيد با آنها همانا خدا دوست ميدارد عدالت كنندگان را

جز اين نيست كه نهى ميكند شما را خدا از آنان كه كارزار كردند با شما در دين و بيرون كردند شما را از خانه‌هاتان و هم پشت شدند بر بيرون كردن شما كه دوست داريدشان و هر كه دوست بدارد آنها را پس آن گروه آنانند ستمكاران.

تفسير

خداوند متعال براى تأكيد حسن تأسى و اقتداء بحضرت ابراهيم و پيروان او در معادات با كفّار و اشعار بآن كه اين از لوازم ايمان بخدا و روز جزا است خوبى اين تبعيّت را براى مسلمانان با قسم تكرار فرموده و تذكر داده كه اين تأسى نافع بحال خودتان است و خدا بى‌نياز از خلق و افعال آنها ميباشد و اميد است در آتيه نزديكى كه فتح مكّه پيش آمد كند كفّار آنجا بشرف اسلام مشرّف شوند و اقارب و ارحام شما از جمله آنها باشند و اين عداوت مبدّل بمودّت گردد چون خداوند قادر است و وعده نصرت بمسلمانان داده و البته از گناهان گذشته شما راجع بمودّت با كفّار بمقتضاى مغفرت و رحمت خود خواهد گذشت در صورتى كه از كرده سابق پشيمان و عازم بر اداء وظيفه خودتان در آتيه بوده باشيد و ظاهرا بعد از اين آيات مسلمانان تصور نموده باشند كه بايد با كفار معادات نمايند اگر چه با مسلمانان معاهده نموده باشند بر ترك تعرّض و بى‌طرف بودن لذا خداوند فرموده كفاريكه با شما مقاتلت و معاندت ننموده‌اند اگر بآنها احسانى كنيد براى تأليف قلوبشان باسلام و بعدالت با آنها سلوك نمائيد مانعى ندارد بلكه خوب است چون خداوند نيكوكاران و عدالت شعاران را دوست دارد آنچه ممنوع است مودت و دوستى و اعانت و مساعدت با كسانى است كه كفار حربى هستند و سابقه سوء با شما دارند از قبيل مشركين مكّه كه موالات و دوستى با آنها ظلم و تجاوز از حق و

جلد 5 صفحه 188

بيجا و بى‌مورد است و ظاهرا أن تبرّوهم و تقسطوا اليهم بدل اشتمال است از الّذين لم يقاتلوكم و أن تولّوهم بدل است از الّذين قاتلوكم في الدّين و حقيقت ظلم وضع شى‌ء است در غير موضع خود مانند وضع دوستى بجاى دشمنى كه بعضى از مسلمانان با مشركين مكّه مينمودند.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


إِنَّما يَنهاكُم‌ُ اللّه‌ُ عَن‌ِ الَّذِين‌َ قاتَلُوكُم‌ فِي‌ الدِّين‌ِ وَ أَخرَجُوكُم‌ مِن‌ دِيارِكُم‌ وَ ظاهَرُوا عَلي‌ إِخراجِكُم‌ أَن‌ تَوَلَّوهُم‌ وَ مَن‌ يَتَوَلَّهُم‌ فَأُولئِك‌َ هُم‌ُ الظّالِمُون‌َ «9»

جز ‌اينکه‌ نيست‌ ‌که‌ نهي‌ مي‌فرمايد ‌شما‌ ‌را‌ خداي‌ متعال‌ ‌از‌ كساني‌ ‌که‌ ‌با‌ ‌شما‌ ‌در‌ امر دين‌ مقاتله‌ مي‌كنند مثل‌ ابي‌ سفيان‌ و اتباعش‌ ‌در‌ بدر حنين‌ احزاب‌ احد و ‌غير‌ اينها و كمك‌ مي‌گيرند و ‌با‌ ‌خود‌ همراه‌ مي‌كنند جمع‌ ديگري‌ ‌را‌ و ‌شما‌ ‌را‌ بيرون‌ ميكنند ‌از‌ محال‌ّ سكونت‌ ‌شما‌ اينكه‌ ‌آنها‌ ‌را‌ دوست‌ داريد و موالات‌ داشته‌ باشيد و كسي‌ ‌که‌ ‌آنها‌ ‌را‌ دوست‌ دارد و موالات‌ داشته‌ ‌باشد‌ ‌پس‌ اينها ‌خود‌ اينها ظالم‌ هستند.

مسئلة: دو عنوان‌ داريم‌ يكي‌ نفس‌ حب‌ّ و بغض‌ ديگر اظهار دوستي‌ و دشمني‌ امّا نفس‌ حب‌ّ و بغض‌ امري‌ ‌است‌ قلبي‌ و جز و ايمان‌ ‌است‌ حتّي‌ ‌از‌ امام‌ (ع‌) مي‌پرسند (هل‌ الحب‌ّ و البغض‌ ‌من‌ الايمان‌) جواب‌ مي‌دهد

(هل‌ الايمان‌ الّا الحب‌ و البغض‌)

و نيز ‌در‌ خبر ‌است‌

(‌من‌ احب‌ّ حجرا حشره‌ اللّه‌ معه‌)

و مراد دوستي‌ ‌خدا‌ و دوستان‌ ‌خدا‌ و دشمني‌ دشمنان‌ ‌آنها‌. عنوان‌ دوّم‌ اظهار دوستي‌ و دشمني‌ ‌است‌ ‌که‌ تولّي‌

جلد 16 - صفحه 499

و تبرّي‌ ‌است‌ و جزو فروع‌ دين‌ ‌است‌ ‌که‌ ده‌ چيز ‌است‌‌-‌ صلاة‌-‌ صوم‌‌-‌ زكاة‌-‌ حج‌‌-‌ جهاد‌-‌ امر بمعروف‌‌-‌ نهي‌ ‌از‌ منكر‌-‌ تولي‌‌-‌ و تبرّي‌ و مي‌فرمايد: أَ لَم‌ تَرَ إِلَي‌ الَّذِين‌َ تَوَلَّوا قَوماً غَضِب‌َ اللّه‌ُ عَلَيهِم‌ ما هُم‌ مِنكُم‌ وَ لا مِنهُم‌ مجادله‌ آيه 15 و ‌در‌ آخر همين‌ سوره‌ مي‌فرمايد: يا أَيُّهَا الَّذِين‌َ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوا قَوماً غَضِب‌َ اللّه‌ُ عَلَيهِم‌ و مي‌فرمايد يا أَيُّهَا الَّذِين‌َ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَكُم‌ وَ إِخوانَكُم‌ أَولِياءَ إِن‌ِ استَحَبُّوا الكُفرَ عَلَي‌ الإِيمان‌ِ وَ مَن‌ يَتَوَلَّهُم‌ مِنكُم‌ فَأُولئِك‌َ هُم‌ُ الظّالِمُون‌َ توبه‌ آيه 23.

إِنَّما يَنهاكُم‌ُ اللّه‌ُ كلمه انّما دليل‌ ‌بر‌ انحصار ‌است‌ ‌يعني‌ نهي‌ ‌از‌ موالات‌ كفّار و مشركين‌ منحصر ‌است‌ عَن‌ِ الَّذِين‌َ قاتَلُوكُم‌ فِي‌ الدِّين‌ِ ‌که‌ ‌در‌ وقعه بدر و احزاب‌ و حنين‌ و احد ‌براي‌ قتال‌ ‌با‌ مسلمين‌ آمدند.

وَ أَخرَجُوكُم‌ مِن‌ دِيارِكُم‌ ‌که‌ ‌شما‌ مهاجرين‌ ‌را‌ ‌از‌ جايگاه‌هاي‌ ‌خود‌ بيرون‌ كردند.

وَ ظاهَرُوا عَلي‌ إِخراجِكُم‌ ‌که‌ رؤساء ‌آنها‌ ‌را‌ وادار كردند اتباع‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌بر‌ اخراج‌ ‌شما‌ مؤمنين‌ ‌که‌ معني‌ ظاهروا ترغيب‌ و تحريص‌ ‌است‌ ديگران‌ ‌را‌ ‌بر‌ امري‌.

أَن‌ تَوَلَّوهُم‌ ‌با‌ ‌اينکه‌ نوع‌ كفّار و مشركين‌ نبايد دوستي‌ و وداد نمود.

وَ مَن‌ يَتَوَلَّهُم‌ فَأُولئِك‌َ هُم‌ُ الظّالِمُون‌َ ظلم‌ بدين‌ ‌است‌ ‌که‌ موجب‌ كفر و ضلالت‌ مي‌شود تنبيه‌: عداوت‌ ‌با‌ ‌خدا‌ منحصر بكفّار و مشركين‌ نيست‌ عداوت‌ ‌با‌ مقرّبان‌ درگاه‌ الهي‌ ‌هم‌ عداوت‌ ‌با‌ ‌خدا‌ ‌است‌ مي‌فرمايد: مَن‌ كان‌َ عَدُوًّا لِلّه‌ِ وَ مَلائِكَتِه‌ِ وَ رُسُلِه‌ِ وَ جِبرِيل‌َ وَ مِيكال‌َ فَإِن‌َّ اللّه‌َ عَدُوٌّ لِلكافِرِين‌َ بقره‌ ‌آيه‌ 92 ‌پس‌ بمقتضاي‌ حديث‌ معروف‌ ‌بين‌ فريقين‌ ‌که‌ فرمود:

(فاطمة بضعة منّي‌ ‌من‌ آذاها فقد آذاني‌ و ‌من‌ آذاني‌ فقد آذي‌ اللّه‌)

و حديث‌ مروي‌ ‌از‌ كتب‌ عامّه‌ و خاصّه‌ ‌که‌ فاطمه‌ ‌از‌ دنيا رفت‌ و ‌از‌ ‌آن‌ دو نفر ناراضي‌ ‌بود‌ و آيه شريفه‌ وَ الَّذِين‌َ يُؤذُون‌َ رَسُول‌َ اللّه‌ِ لَهُم‌ عَذاب‌ٌ أَلِيم‌ٌ بقره‌ آيه 62 تكليف‌ خلفاء و اتباع‌ ‌آنها‌ معلوم‌ مي‌شود.

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 9)- «تنها شما را از دوستی و رابطه با کسانی نهی می‌کند که در امر دین با شما پیکار کردند و شما را از خانه‌هایتان بیرون راندند یا به بیرون راندن شما کمک کردند و هر کس با آنان رابطه دوستی داشته باشد ظالم و ستمگر است» (انما ینهاکم الله عن الذین قاتلوکم فی الدین و اخرجوکم من دیارکم و ظاهروا علی اخراجکم ان تولوهم و من یتولهم فاولئک هم الظالمون).

از دو آیه فوق یک اصل کلی و اساسی در چگونگی رابطه مسلمانان با غیر مسلمین استفاده می‌شود، نه تنها برای آن زمان که برای امروز و فردا نیز ثابت است، و آن این که مسلمانان موظفند در برابر هر گروه و جمعیت و هر کشوری که موضع خصمانه با آنها داشته باشند و بر ضدّ اسلام و مسلمین قیام کنند، یا دشمنان اسلام را یاری دهند سرسختانه بایستند، و هر گونه پیوند محبت و دوستی را با آنها قطع کنند. اما اگر آنها در عین کافر بودن نسبت به اسلام و مسلمین بی‌طرف بمانند و یا تمایل داشته باشند، مسلمین می‌توانند با آنها رابطه دوستانه برقرار سازند.

البته نه در آن حد که با برادران مسلمان دارند، و نه در آن حد که موجب نفوذ آنها در میان مسلمین گردد.

ج5، ص164

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف


پانویس

  1. تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج11، ص121

منابع