ذکرها و لحظه ها (کتاب)

«ذکرها و لحظه‌ها» ترجمه کتاب "أذکار مهمه" تألیف ملا محسن فیض کاشانی است که با این عنوان توسط ولی سید تاج الدینی ترجمه شده است.

مؤلف

محمّد بن مرتضى مشهور به ملامحسن فیض کاشانى (م، ۱۰۹۱ ق)، حکیم، محدث، مفسر، عارف، شاعر، و یکى از اکابر علما و فقهاء اخباری دوره صفویه در قرن یازدهم هجری است. از اساتید برجسته او می توان به ملاصدرای شیرازی، محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی، میرفندرسکی و میرداماد اشاره کرد.

برخی دیگر از آثار مهم ایشان عبارتند از: تفسیر صافی، تفسیر اصفی، الوافی و المحجة البیضاء.

ملامحسن فیض در سن ۸۴ سالگى، در سال ۱۰۹۱ قمری در شهر کاشان از دنیا رفت و در قبرستانى که در زمان حیاتش زمین آن را خریدارى و وقف نموده بود، به خاک سپرده شد.

محتوای کتاب

بخش اول کتاب که از طرف پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام نگاشته شده، به شرح حال مختصر ملا محسن فیض کاشانی، اساتید و شاگردان و شیوه تصحیح رساله حاضر می پردازد. اصل کتاب در هشت باب جداگانه تدوین شده و در هر کدام به گوشه ای از اذکار وارده در لحظات مختلف اشاره می کند.

در باب اول با عنوان «در فضیلت ذکر» آیات و روایاتی در اهمیت ذکر آمده است. از جمله در آیه کریمه ۴۱ سوره احزاب آمده است: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکرُوا اللَّهَ ذِکرًا کثِیرًا* وَسَبِّحُوهُ بُکرَةً وَأَصِیلًا»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، خدا را بسیار یاد کنید و صبح و شام او را تسبیح گویید.

عنوان دومین باب کتاب «در اذکار اوقات مخصوصه» است؛ که در آن به ذکرهای مخصوص هر روز و شب؛ روزهای مخصوص هفته و ماه های قمری پرداخته شده است. که به عنوان نمونه به ذکر هنگام تحویل سال ذیلاً اشاره می شود: «یا محوّل الحول والاحوال حوّل حالنا الی أحسن الحال»؛ ای گرداننده سال و حالها! حال ما را به بهترین حالها برگردان.

سومین باب تحت عنوان «در اذکار عادت ضروریه»، با ذکر داخل شدن به منزل، ذکر هنگام نشستن و برخاستن، ذکر هنگام فارغ شدن از سخن شروع شده و با ذکرهای هنگام خوابیدن و بیدار شدن و بالاخره ذکر هنگام بیرون رفتن از خانه که در ادامه می آید، پایان می پذیرد «بسم الله آمنتُ بالله و توکلت علی الله».

باب چهارم کتاب «در اذکار عادت مستحبه» است که شامل ذکرهای مختلف، از جمله: ذکر هنگام گرفتن شارب و ناخن، شانه کردن ریش، نظر در آینه کردن، سرمه کشیدن، روغن مالیدن، سر تراشیدن، پوشیدن جامه، لباس نو پوشیدن، انگشتری بدست کردن و کفش پوشیدن، است؛ آخرین آن ذکر هنگام کفش کندن چنین است: «بسم الله والحمدُللهِ الذی رَزَقنی ما اُوقی به قَدَمی مِنَ الاذی اللّهم ثَبّتهما علی صراطِک ولا تزلّهما عن صراطک السّوی»؛ به نام خدا (آغاز می کنم) و ستایش مخصوص خدایی است که چیزی را به من روزی کرد که به وسیله آن پاهای خود را از اذیت کشیدن حفظ می کنم. خداوندا پاهایم را بر راه خود ثابت گردان و از راه مستقیم خود منحرف نساز!».

باب پنجم «در اذکار طهارت» است؛ که در آن به بیست ذکر در مورد آداب بیت الخلاء، وضو ساختن برای نماز و انجام دادن غسل و در آخرین آنها به ذکر هنگام غسل جنابت و غسل جمعه پرداخته شده است.

«در اذکار سایر عبادات و مهمات»، عنوان ششمین باب کتاب است؛ که در آن به ذکرهای مخصوص مسجد، قرآن، سجده شکر، تصدّق، سحری خوردن و افطار کردن، مطالعه، شروع به کار بناء خانه، زراعت، ملاقات سلطان، بازار، خریدن بنده و دوابّ، زن نو به خانه آوردن، تولد فرزند، عقیقه کردن، قربانی کردن، عیادت بیمار و زیارت قبر مؤمن اشاره شده است.

هفتمین باب، با عنوان «در اذکار حوادث»، به ذکرهای مختلف به هنگام برخورد با اهل ایمان، شنیدن اذان، شنیدن نام پیامبر صلی الله علیه و آله، چیدن گل، نظر کردن به آسمان، دیدن ماه، عطسه کردن، خوردن آب، مشکل شدن کار، یاد کردن مصیبت، بی خوابی، بیم از چشم بد و بالاخره ذکر هنگام گذشتن بر قبر، به صورت ذیل آمده است: «السّلام علی اهل الدّیار مِن المؤمنینَ والمُسلمینَ انتم لنا فَرَطٌ و نحن اِن شاء اللهُ بکم لاحقونَ»؛ سلام بر ساکنان خانه ها از مؤمنان و مسلمانان با شما از پیش رفته هستید و ما - اگر خدا بخواهد - به شما ملحق می شویم.

آخرین فصل کتاب، تحت عنوان «در اذکار سفر»، به بیست و شش ذکر در مراتب مختلف مسافرت اشاره شده است. از جمله آنها می توان به ذکر هنگام عزم سفر، جدا شدن از یاران، تنهایی در سفر، بیم از دزد و سَبُع (درندگان)، رسیدن به پل، کوچ کردن و ذکر هنگام بازگشتن از سفر اشاره کرد.

وضعیت نشر

این کتاب برای اولین نوبت در سال در تیراژ دو هزار نسخه، از سوی پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام در قطع رقعی و در صد و یازده صفحه، چاپ و منتشر شده است.

منابع

• سایت آدینه بوک.
• معرفی کتاب ذکرها و لحظه ها، سایت پزوهشکده باقرالعلوم، بازیابی: ۲۳ بهمن ۱۳۹۱.