ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار (کتاب)

«ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار»، تألیف سید نعمت‌الله جزائری (۱۰۵۰-۱۱۱۲ ق)، کتابی است به زبان عربی، پیرامون مناقب و زندگی‌نامه ائمه اطهار (علیهم السلام). البته در این کتاب به‌ جای زندگی‌نامه حضرت علی(علیه السلام)، زندگی‌نامه حضرت زهرا(علیها السلام) اضافه شده است.

مؤلف

سید نعمت‌اللّه‌ جزایری (۱۱۱۲-۱۰۵۰ ق)‌، فقیه‌، محدّث‌ و ادیب‌ امامی‌ قرن‌ یازدهم‌ و دوازدهم‌ هجری و از شاگردان علامه مجلسی و محقق خوانسارى است. وی‌ سرسلسله خاندان‌ مشهور علمی‌ و دینی‌ سادات‌ جزایری‌ بود که‌ سه‌ قرن‌ در منطقه خوزستان‌ به‌ ویژه‌ شوشتر، خدمات‌ ارزنده‌ای‌ کردند.

علامه جزایری صاحب آثار متعددی از جمله قصص الانبیاء، الانوار النعمانیه، انیس الفرید، تحفة الاسرار و زهر الربیع می باشد.

ساختار کتاب

کتاب با مقدمه کوتاهی از نویسنده آغاز و مطالب در سه جلد، تنظیم شده است.

این اثر، گرایشی حدیثی دارد و مؤلف در برخی موارد توضیحاتی پیرامون احادیث را ارائه کرده است. منبع نقل روایات در این کتاب، آثار کهن و متأخر شیعه است؛ هرچند غالب ارجاعات در پاورقی‌ها که به‌وسیله ناشر استخراج شده، به منابع یادشده در متن نیست.

توجه مؤلف در بیشتر موارد به آثار شیعه بوده، ولی گاه روایاتی هم از منابع یا محدثان اهل سنت نقل کرده است.

محتوای کتاب

با توجه به گرایش حدیثی مؤلف، کتاب شکل روایی به خود گرفته و با استفاده از منابع مختلف، روایات فراوانی درباره زندگی و مناقب ائمه(علیهم السلام) نقل شده است. نویسنده در مواردی از کتاب به اظهار نظر نیز پرادخته و یا برخی از اخبار و گزارش‌ها را توضیح داده است.

هرچند از نام کتاب چنین برمی‌آید که مطالب آن، در مورد ائمه شیعه(علیهم السلام) باشد، اما مناقب حضرت علی(علیه السلام) در آن ذکر نگردیده و مناقب حضرت زهرا(علیها السلام) که جزء ائمه(علیهم السلام) نمی‌باشد، در آن آمده است.

جلد اول، به مناقب و زندگی‌نامه حضرت زهرا(علیها السلام) و حسنین(علیهما السلام) اختصاص یافته است. از جمله مطالب مذکور در این جلد، عبارتند از: ولادت، اسماء، معجزات و مکارم اخلاقی حضرت زهرا(علیها السلام)؛ ازدواج حضرت زهرا با حضرت علی(علیه السلام)؛ احوال فاطمه(علیها السلام) پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) و چگونگی محبان او در قیامت؛ ولادت حسنین و نقش انگشتری آنان؛ احوال امام مجتبی(علیه السلام)؛ عمر و شهادت آن حضرت(علیه السلام)؛ احوال امام حسین(علیه السلام) اعم از معجزات، احتجاجات با معاویه و خبردادن انبیا درباره شهادت ایشان؛ عظمت مصیبت سیدالشهداء(علیه السلام) و ثواب گریه بر وی؛ مقتل امام حسین(علیه السلام)؛ وقایع پس از عاشورا و احوال مختار و قیام او.

جلد دوم، مناقب و زندگی‌نامه امام سجاد(علیه السلام) تا امام حسن عسکری را در خود جای داده است که از جمله مطالب آن می‌توان به امور زیر اشاره نمود: احوال امام سجاد(علیه السلام) از اسما و القاب، معجزات، دعاها، مکارم اخلاق، همسران و فرزندان، نوادگان خروج‌کننده علیه بنی‌امیه و بنی‌عباس؛ احوال امام باقر(علیه السلام) شامل اسماء، ولادت و شهادت، مناقب، اصحاب و برخی اخبار؛ احوال امام صادق(علیه السلام) و کیفیت مواجهه با مخالفین و علمای آنان؛ احوال امام کاظم(علیه السلام)، اصحاب امام و احتجاجات هشام بن حکم، زندان‌های حضرت، ابطال مذهب واقفه پس از شهادت امام(علیه السلام)؛ احوال امام رضا(علیه السلام)، ماجرای ولایتعهدی، آثار و برکات روضه مبارکه آن حضرت؛ احوال امام جواد(علیه السلام)، ازدواج با ام‌الفضل و کیفیت شهادت؛ احوال امام هادی(علیه السلام)، عصر امام، جعفر کذاب و احوال امام حسن عسکری(علیه السلام).

جلد آخر نیز به مناقب امام مهدی(علیه السلام) و مسائل مربوط به ایشان اختصاص یافته است که از جمله آن‌ها عبارتند از: اخبار پیامبر(صلی الله علیه وآله) و ائمه(علیهم السلام) از قائم(علیه السلام)؛ دلائل شیخ طوسی بر غیبت امام(علیه السلام)؛ احوال سفرای امام(علیه السلام)؛ علت غیبت و علائم ظهور؛ وقایع هنگام ظهور؛ رجعت و چگونگی آن و نواب اربعه و جانشینان پس از او.

منابع

• ویکی نور