طبقات الشافعیه (کتاب)

«طبقات الشافعیة»، تألیف جمال‌الدین عبدالرحیم اسنوى (متوفى ۷۷۲ ق)، کتابى است در شرح حال علماى شافعی که به زبان عربى نوشته شده است. این کتاب که تألیف آن در ۷۶۹ قمری پایان یافته، از مهم‌ترین آثار اسنوى بشمار مى‌رود.

ساختار کتاب

کتاب با دو مقدمه از محقق (کمال یوسف) و نویسنده آغاز شده و مطالب در دو جلد، تنظیم شده است. نویسنده از عصر محمد بن ادریس شافعى، به ترتیب حروف الفبا، به شرح حال شافعیان پرداخته است.

در مقدمه محقق، ابتدا برخى از کتبى که در موضوع اثر حاضر نوشته شده‌اند، نام برده شده و سپس، شرح حال مختصرى از نویسنده، ارائه گردیده است. و در مقدمه نویسنده، ضمن اشاره به موضوع و اهمیت کتاب، روش کار نویسنده توضیح داده شده است.

پاورقى‌ها غالبا به ذکر منابع، اختصاص یافته است. در پایان جلد دوم، فهرست‌هاى زیر ذکر شده است: اسماء مترجمین، قبایل، اعلام، مصادر و فهرست موضوعى.

گزارش محتوا

نویسنده در ابتدا، به شرح حال امام شافعى پرداخته و سپس، شرح حال سایر افراد را ذکر کرده است که از جمله ایشان عبارتند از: عبدالرحمن بن مهدى بصرى؛ عبدالحمید معروف به کید؛ ابوبکر عبدالله بن زبیر عیسى معروف به حُمیدى؛ ابویعقوب یوسف بن یحیى بویطى و...

نویسنده در این کتاب، بدون طبقه‌بندى مشخص و بر اساس سال وفات شخصیت‌هاى شافعى، کتاب خود را تنظیم نموده است.

وى در ذیل هر حرفى از حروف الفبا، دو فصل تنظیم نموده است؛ بدین ترتیب که در فصل نخست، ابتدا به شرح حال افرادى پرداخته که در دو کتاب «الشرح الکبیر» رافعى و «الروضة» نووى آمده‌اند و سپس، از آنجایى که این دو کتاب، مختصر و موجز مى‌باشند، به معرفى و شرح حال اشخاصى پرداخته که به این افراد مرتبط مى‌باشند، مانند پدر، جد، اولاد و... و در فصل دوم، به افرادى پرداخته که دو کتاب یادشده به آنها نپرداخته‌اند.

باآنکه بناى کار نویسنده بر خلاصه‌گویى بوده و شرح حال‌هاى مذکور در کتاب، از تفصیل چندانى برخوردار نیستند، اما از حیث حجم و مطالب عنوان‌شده بین افراد، تفاوت وجود دارد؛ به‌گونه‌اى که نویسنده در پاره‌اى موارد تقریبا یک صفحه را به شخصى اختصاص داده همچون: قاضى الفاضل، ابوابراهیم اسماعیل بن یحیى بن اسماعیل مزنى، ابوالقاسم عبدالرحمن تقى‌الدین و در مواردى نیز، به چند خط بسنده کرده است مانند: محمد بن شافعى، عبدالغنى العسال و سراج‌الدین محمود بن ابوبکر بن احمد ارموى.

پانویس

منابع مقاله

۱. مقدمه و متن کتاب.

۲. ضیائى، على‌اکبر، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامى»، زیر نظر کاظم موسوى بجنوردى و همکاران (چاپ دوم)، تهران، ۱۳۷۷.

۳. صفرى فروشانى، نعمت‌الله، «پیشینه طبقات‌نگارى در میان مسلمانان»، پایگاه مجلات تخصصى نور، مجله: کتاب ماه دین، شماره ۵۵، ۱۳۸۱.

منبع

ویکی نور