اب (مفردات‌نهج‌البلاغه)اب (به سکون باء) از مفردات نهج البلاغه به‌معنای پدر، کلمه‌ای پرتکرار در کتاب مزبور می‌باشد؛ گاهی در معانی دیگری ـ که در این نوشتار به آن پرداخته می‌شود ـ به‌کار رفته است. ۱ - مفهومشناسیپدر جمع آن آباء است، این کلمه به شکل مفرد و جمع به طور مفصّل در «نهج البلاغه» آمده است. ناگفته نماند کلمه «لا ابا لکم» چندین بار در «نهج البلاغه» دیده می‌شود ابن میثم در ذیل خطبه ۳۶ که این کلمه دربارۀ خوارج گفته شده می‌فرماید: «لا ابا لکم.» سخنی است که عرب به آن عادت کرده بود. جوهری گوید: از آن مدح اراده می‌کنند. دیگران گفته‌اند در ذمّ به کار می‌رود. چون نفی «اب» مستلزم عار و ننگ است. همچنین گفته‌اند: آن نفرین است، که شخص، یاور و نیرو نداشته باشد، زیرا نفی «اب» لازمه‌اش نفی عشیره و اقوام است. ۲ - مقصود از بیان امامظاهرا مراد از کلام امام (علیه‌السلام) معنای دوّم یا سوّم است چون سخن امام نوعاً در مقام ذمّ می‌باشد، مثلا آن‌گاه که نعمان بن بشیر از طرف معاویه به «عین التمر» حمله کرد امام (علیه‌السلام) در رابطه با تحریک مردم به جنگ، چنین فرمود: «... لا ابا لکم!! ما تنتظرون بنصرکم ربکّم ا ما دین یجمعکم و لا حمیّة تحمشکم...؛ ننگ بر شما در یاری خدای خود منتظر چه هستید؟! مگر دینی ندارید که شما را جمع کند، مگر حمیّتی ندارید که شما را بر دشمن خشمگین نماید؟! !.» ابن میثم در شرح «لله ابائکم فقدّموّا بعضا یکن لکم» گوید: «لله ابائکم» کلمه‌ای است که عرب برای تعظیم مخاطب گوید و او را و یا پدر او را به خدا نسبت می‌دهد «لله لک - لله ابوک» به نظر بعضی «لام» برای عاقبت است یعنی عاقبت پدرتان به سوی خدا باشد. ۳ - پانویس
۴ - منبع• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «اب»، ص۲۳-۲۴. |