ابن سید الناس ابوبکراِبْنِ سَیدِ النّاس، ابوبکر محمد بن احمد بن عبدالله بن محمد یحیی یعمری اشبیلی ( محرم ۵۹۷ - جمادی‌الثانی ۶۵۹/ اکتبر ۱۲۰۰- مة ۱۲۶۱)، فقیه، محدث، مورخ و ادیب اندلسی است. ۱ - معرفی ابن سید الناساصل او از اُبَّده از نواحی جیان بود که یعمریان اندلسی در آن منطقه زندگی می‌کردند. [۱]
احمد غبرینی، عنوان الدرایة، ج۱، ص۲۹۱، به کوشش عادل نویهض، بیروت، ۱۹۶۹م.
وی در حُجیره از روستاهای اشبیلیه به دنیا آمد و تحصیلات خود را نزد پدر آغاز کرد و ۱۵ سال از او دانش آموخت، شش سال و نیم نیز از مادر بزرگ پدریش ام‌ّالعفاف بهره جست. [۲]
عمر فروخ، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۲۲۹-۲۳۰، بیروت، ۱۹۸۲م.
۱.۱ - مشایخاز دیگر مشایخ وی، ابومحمد عبدالرحمان بن علی زهری ، ابوالعباس احمد بن محمد بن مقدام رعینی ، ابوحفص عمر ابن عبدالله سلمی ، ابو عمران موسی بن حسین قیسی زاهد و ابوذر مصعب بن محمد خُشَنی را می‌توان نام برد. [۳]
احمد غبرینی، عنوان الدرایة، ج۱، ص۲۹۱-۲۹۲، به کوشش عادل نویهض، بیروت، ۱۹۶۹م.
ذهبی گفته است: بنابر قولی وی قرائت نافع را از ابونصر بن عظیمه فراگرفته است. [۴]
محمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۴۵۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
برخی از علمای مشرق همچون قاضی ابوالقاسم عبدالصمد بن محمد حَرَستانی نیز به وی اجازه روایت داده‌اند. [۵]
محمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۴۵۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
[۶]
احمد غبرینی، عنوان الدرایة، ج۱، ص۲۹۳، به کوشش عادل نویهض، بیروت، ۱۹۶۹م.
۱.۲ - ترک موطنابن سیدالناس پس از ترک موطن خود مدتی در حُصْن القصر به تدریس پرداخت و سپس برای چندی در بوُنینه از روستاهای شَریش به تعلیم قرآن پرداخت. پس از ۶۴۰ق نخست به سبته و پس از آن به بجایه رفت و در آن‌جا به تدریس و امامت و ایراد خطبه در مسجد جامع پرداخت، سرانجام به دعوت مستنصر بالله به تونس رفت و به تدریس مشغول شد و در همان‌جا نیز درگذشت. [۷]
احمد غبرینی، عنوان الدرایة، ج۱، ص۲۹۵، به کوشش عادل نویهض، بیروت، ۱۹۶۹م.
[۸]
محمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۴۵۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
[۹]
عمر فروخ، تاریخ الادب العربی، ج۶، ص۲۳۰، بیروت، ۱۹۸۲م.
۱.۳ - مذهبگفتهاند ابن سیدالناس ۰۰۰، ۱۰حدیث را با اسانید آن از حفظ داشت و چند برابر آن‌ها را مذاکره می‌کرد. [۱۰]
احمد غبرینی، عنوان الدرایة، ج۱، ص۲۹۴- ۲۹۵، به کوشش عادل نویهض، بیروت، ۱۹۶۹م.
وی در فقه ، مذهب ظاهری داشت و پیرو روش ابوالعباس نباتی بود. [۱۱]
محمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۴۵۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
بابا تنبکتی [۱۲]
احمد باباتنبکتی، «نیل الابتهاج»، ج۱، ص ۲۲۹، در حاشیه الدیباج المذهب‌ِ ابن فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
و مخلوف [۱۳]
محمد مخلوف، شجرة النور الزکیة، ج۱، ص ۱۹۴، بیروت، ۱۳۵۰ق.
او را مالکی به شمار آورده‌اند.۱.۴ - شاگرداناز شاگردان او در فقه و حدیث ابومحمد بن هارون را می‌توان نام برد. قاضی عزالدین شریف نیز از او اجازه داشته است. [۱۴]
محمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۴۵۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
غبرینی هوشمندی و دانش گسترده ابن سیدالناس را ستوده و او را استاد در علم قرائات و متبحر در حدیث خوانده است. [۱۵]
احمد غبرینی، عنوان الدرایة، ج۱، ص ۲۹۴، به کوشش عادل نویهض، بیروت، ۱۹۶۹م.
او بجز حدیث و فقه از فنون ادبی نیز اطلاع داشت و شعر نیکو می‌گفت و خطی زیبا داشت. [۱۶]
احمد غبرینی، عنوان الدرایة، ج۱، ص۲۹۵، به کوشش عادل نویهض، بیروت، ۱۹۶۹م.
در منابع از او تنها یک اثر با عنوان بیع اُمّهات الاولاد یاد شده است [۱۷]
محمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۴۵۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
که نسخه‌ای از آن در دست نیست.۲ - فهرست منابع(۱) احمد باباتنبکتی، «نیل الابتهاج»، در حاشیه الدیباج المذهب‌ِ ابن فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق. (۲) محمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق. (۳) احمد غبرینی، عنوان الدرایة، به کوشش عادل نویهض، بیروت، ۱۹۶۹م. (۴) عمر فروخ، تاریخ الادب العربی، بیروت، ۱۹۸۲م. (۵) محمد مخلوف، شجرة النور الزکیة، بیروت، ۱۳۵۰ق. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن سیدالناس»،ج۳، ص۱۳۵۲. رده‌های این صفحه : تراجم | علمای اهل سنت | علمای قرن ششم | فقهای مالکی | محدثین اهل سنت | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|