ابن‌جمهور ابوعبدالله محمد بن جمهور عمی عربی بصریاِبْنِ جُمْهور، ابوعبدالله محمد بن جمهور عمّی عربی بصری (د ۲۱۰ق/۸۲۵م)، محدث و ادیب شیعی است. فهرست مندرجات۲ - مشایخ ۳ - راویان ۴ - جایگاه رجالی ۵ - آثار ۶ - فهرست منابع ۷ - پانویس ۸ - منبع ۱ - نام و کنیهمورخان، کنیه و نام پدر و جد پدری وی را با اختلاف آورده‌اند. ابن ندیم [۱]
ابن ندیم، الفهرست، ج۱، ص ۲۷۸.
وی را محمد بن حسن بن جمهور عمی و نجاشی ، [۲]
نجاشی احمد، رجال، ج۱، ص ۳۳۷، قم، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
محمد بن جمهور عمی خوانده است. طوسی از او با نام محمد بن جمهور عمی عربی بصری [۳]
طوسی محمد، رجال، ج۱، ص۳۸۷، به کوشش محمد کاظم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
و نیز با عنوان محمد بن حسن بن جمهور عمی بصری [۴]
طوسی محمد، الفهرست، ج۱، ص۲۸۴، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
یاد کرده است. همچنین طوسی [۵]
طوسی محمد، رجال، ج۱، ص۳۸۷، به کوشش محمد کاظم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
[۶]
طوسی محمد، رجال، ج۱، ص۵۱۲، به کوشش محمد کاظم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
[۷]
طوسی محمد، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۴۱۶، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
تصریح دارد که این نامها متعلق به یک شخص است و او را از طایفه بنی عم‌ّ تمیم دانسته است. وی ۱۱۰ سال زیست، اما تاریخ تولد او دانسته نیست. [۸]
نجاشی احمد، رجال، ج۱، ص ۳۳۷، قم، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
۲ - مشایخمسلم است که او از یاران خاص حضرت رضا (ع) بوده و از آن حضرت روایت کرده است. [۹]
ابن ندیم، الفهرست، ج۱، ص۲۸۴.
[۱۰]
طوسی محمد، الفهرست، ج۱، ص۲۸۴، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
ابن جمهور از ابی معمر ، ابراهیم الاوسی، یونس بن عبدالرحمان، فضالة بن ایوب، احمد بن حمزه، ادریس بن یوسف، اسماعیل بن سهل، شاذان بن خلیل، صفوان ابن یحیی ، عبدالرحمان بن ابی نجران و دیگران روایت کرده است. [۱۱]
خویی ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۵، ص۱۸۰، بیروت، ۱۴۰۳ق.
۳ - راویانمعلی بن محمد، علی بن محمد، حسین بن محمد اشعری، احمد بن حسین بن سعید، احمد بن محمد کوفی، ابویحیی اهوازی، یعقوب بن یزید، عمرکی بن علی و دیگران از او حدیث نقل کرده‌اند. [۱۲]
کلینی محمد، اصول کافی، ج۱، ص۶۲، ترجمه جواد مصطفوی، تهران، علمیه اسلامیه.
[۱۳]
کلینی محمد، اصول کافی، ج۴، ص۴۱۷، ترجمه جواد مصطفوی، تهران، علمیه اسلامیه.
[۱۴]
ابن قولویه جعفر، کامل الزیارات، ج۱، ص۱۷۴، به کوشش عبدالحسین امینی، نجف، ۱۳۵۶ق/۱۹۳۷م.
[۱۵]
قمی علی، تفسیر، ج۲، ص۱۵۴، به کوشش طیب موسوی جزایری، نجف، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
[۱۶]
ابن بابویه محمد، الخصال، ج۱، ص۱۲۴، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
[۱۷]
نجاشی احمد، رجال، ج۱، ص ۳۳۷، قم، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
[۱۸]
طوسی محمد، الفهرست، ج۱، ص۲۸۴، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
[۱۹]
طوسی محمد، رجال، ج۱، ص۵۱۲، به کوشش محمد کاظم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
[۲۰]
طوسی محمد، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۲۹۵، به کوشش حسن موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
۴ - جایگاه رجالیابن جمهور را غالی و در حدیث ضعیف و سست ایمان دانسته‌اند. [۲۱]
طوسی محمد، الفهرست، ج۱، ص۲۸۴، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
[۲۲]
نجاشی احمد، رجال، ج۱، ص ۳۳۷، قم، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
همچنین طوسی او را در زمره کسانی برشمرده که از معصوم حدیث نقل نکرده است. ابن قولویه در کامل الزیارات (زیارت عاشورا) با واسطه دو راوی (حسین بن محمد بن عامر و معلی بن محمد) از او حدیث نقل کرده است. [۲۳]
ابن قولویه جعفر، کامل الزیارات، ج۱، ص ۱۷۴، به کوشش عبدالحسین امینی، نجف، ۱۳۵۶ق/۱۹۳۷م.
یاقوت از او ابیاتی یاد کرده که حکایت از شرکت وی در مجالس بزم و طرب دارد. [۲۴]
یاقوت، بلدان، ج۲، ص۶۸۸.
ابن داوود حلی از ابن جمهور شعری دیده که وی در آن حرام خدا را حلال شمرده است. [۲۵]
ابن داوود حلی حسن، کتاب الرجال، ج۱، ص ۵۰۲، به کوشش جلال الدین محدث، تهران، ۱۳۴۲ش.
۵ - آثارآثار او را چنین ذکر کرده‌اند: ادب العلم، الرسالة المذهبة (الذهبیة) که به نام طب الرضا هم نامیده می‌شود، صاحب الزمان، الملاحم (الملاحم الکبیر)، وقت خروج القائم و الواحدة فی الاخبار و المناقب و المثالب. [۲۶]
آقابزرگ، الذریعة، ج۱، ص۳۸۷.
[۲۷]
آقابزرگ، الذریعة، ج۱۱، ص۲۲۴.
[۲۸]
آقابزرگ، الذریعة، ج۲۵، ص۱.
[۲۹]
آقابزرگ، الذریعة، ج۲۵، ص۱۳۴.
[۳۰]
آقابزرگ، الذریعة، ج۲۲، ص۱۸۹.
[۳۱]
بغدادی، ایضاح، ج۲، ص۳۴۸.
۶ - فهرست منابع(۱) آقابزرگ، الذریعة. (۲) ابن بابویه محمد، الخصال، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة. (۳) ابن داوود حلی حسن، کتاب الرجال، به کوشش جلال الدین محدث، تهران، ۱۳۴۲ش. (۴) ابن قولویه جعفر، کامل الزیارات، به کوشش عبدالحسین امینی، نجف، ۱۳۵۶ق/۱۹۳۷م. (۵) ابن ندیم، الفهرست. (۶) بغدادی، ایضاح. (۷) خویی ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق. (۸) طوسی محمد، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش. (۹) طوسی محمد، تهذیب الاحکام، به کوشش حسن موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م. (۱۰) طوسی محمد، رجال، به کوشش محمد کاظم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م. (۱۱) قمی علی، تفسیر، به کوشش طیب موسوی جزایری، نجف، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م. (۱۲) کلینی محمد، اصول کافی، ترجمه جواد مصطفوی، تهران، علمیه اسلامیه. (۱۳) نجاشی احمد، رجال، قم، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م. (۱۴) یاقوت، بلدان. (۱۵) طوسی محمد، الفهرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن جمهور»، ج۲، ص۱۰۴۲. |