ابوالقاسم حسن بن بشر بصری آمدیآمِدی، حسن بن بِشر بن یحیی بصری، مکنّی به ابوالقاسم (د ۳۷۱ق/۹۸۱م)، نحوی و ناقد شعر بود. ۱ - معرفی حسن آمدیاصل او از آمد، ولی تولّد و وفاتش در بصره بود. معاصر ابن ندیم بود و نزد بزرگانی چون علی بن سلیمان ابن اخفش ، ابن اسحاق زجاج ، حامض ، ابن سراج ، ابن درید و نفطویه و غیره شاگردی کرد. شعر خوب می‌گفت و در نقد شعر استاد و به گفتۀ ابن ندیم «ملیح التّصنیف و جیّد التّألیف» بود. در جوانی به عنوان کاتبِ ابوجعفر هارون بن محمد ، رسول حکمران عمان در بغداد ، به کار مشغول شد، و سپس در زادگاه خویش به خدمت دستگاه اوقاف درآمد. ۱.۱ - آثارتألیفات آمدی بسیار است. از جمله اینها را می‌توان نام برد: ۱. کتابُ الْموازَنَهِ بینَ الطّائیّیین ابی تَمّام و البُحتُری فی الشّعر. این کتاب مهم‌ترین اثر آمدی است که در ۱۸۷۰م در آستانه (استانبول) به چاپ رسیده و محمّدولد آن را به ترکی برگردانده و در ۱۳۱۱ق/۱۸۹۳م منتشر کرده است. نویسنده از [ابوتمّام طایی]] (د ۲۳۱ق/۸۴۵م) و بُحتری طایی (د ۲۸۰ق/۸۹۳م) به عنوان بهترین شاعرانی که به شیوۀ گذشتگان شعر گفته‌اند، یاد کرده، مضامین اشعار آن دو را با هم سنجیده و بی‌آنکه به برتری یکی بر دیگری حکم کند، عظمت ادبی و هنری این دو شاعر را نشان داده است. ۲. المؤتلَف و المختلَف ، دربارۀ اسماء و کنیه‌ها و القاب و انساب شعرا، که سیوطی در ضبط اسماء شعرا در کتاب شرح شواهد المغنی بدان استناد جسته است. ۳. معانی شعر البُحتری که شرح دیوان بحتری است. ۴. النثر المنظوم . ۵. الخاص و المشترک در معانی شعر. ۶. تفضیل شعر امرئ القیس علی الجاهلّیین. ۷. تبیین غلط قُدامه بن جعفر فی کتاب نقدالشّعر. ۸. کتاب فعلت و افعلت. ۹. شرح الحماسه (الحماسه گزیده‌هایی است از اشعار عرب، تألیف ابوتمّام حبیب بن اوس طایی). ۱۰. شدّة حاجة الانسان الی ان یعرف نفسه. ۱۱. دیوان شعر. ۲ - فهرست منابع(۱) ابن ندیم، فهرست، بیروت، دار المعرفه، ص ۲۲۱. (۲) بغدادی، اسماعیل پاشا، ایضاح المکنون، استانبول، ۱۳۶۴ق، ۱/۲۲۵؛ (۳) حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م، ۱/۴۶۲، ۶۹۱، ۷۷۹، ۲/۱۲۵۵، ۱۴۴۷، ۱۶۲۷، ۱۸۸۹، ۱۹۲۸. (۴) خوانساری، محمدباقر، روضات الجنّات، بیروت، دارالکتاب العربیه، ۳/۷۵؛ دائره‌المعارف الاسلامیه. (۵) زرکلی، خیرالدّین، الأعلام، چ ۲، ۲/۱۹۹. (۶) فاخوری، حنا، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمۀ عبدالحمید آیتی، تهران، ۱۳۶۳ش، صص ۵۴۹-۵۵۰. (۷) قمی، عباس، الکنی و الالقاب، تهران، ۱۳۹۷ق، ۲/۸. (۸) کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۳/۲۰۹-۲۱۰. (۹) مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش، ۱/۶۱. ۳ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، بنیاد دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آمدی»، ج۲، ص۴۹۷. |