احتراساحتراس، آوردن کلامی برای رفع توهم را می‌گویند. ۱ - تعریف«احتراس» یکی از اسلوب‌های بدیعی قرآن است که به آن « تکمیل » نیز می‌گویند؛ یعنی متکلم معنایی را بیاورد که از آن خلاف مقصود تصور شود؛ سپس کلامی بیاورد که آن توهم را از بین ببرد. ۲ - مثالمانند: ۱. (اذلة علی المؤمنین اعزة علی الکافرین)؛ "با مؤمنان فروتن (و) بر کافران سرفرازند". در این آیه، اگر خداوند به صفت «اذلة علی المؤمنین» اکتفا می‌کرد، توهم ضعف آن گروه می‌شد؛ ولی با بیان صفت «اعزة علی الکافرین» این توهم برداشته شد. ۲. (اشداء علی الکفار رحماء بینهم)؛ " بر کافران سختگیر (و) با همدیگر مهربانند". در این آیه، اگر به صفت «اشداء» اکتفا می‌شد، این توهم پیش می‌آمد که یاران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم غلاظ و شداد بوده، با یکدیگر نیز مهربان نیستند؛ ولی با آوردن صفت «رحماء بینهم» این توهم دفع شد. [۶]
باقلانی، محمد بن طیب، ۳۳۸ - ۴۰۳ق، اعجازالقرآن، ص۹۵.
[۷]
علوی مقدم، محمد، ۱۳۱۱ -، درقلمروبلاغت، ص۷۲۰.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «احتراس». |