اسماعیل صبریاسماعیل صبری (۱۲۷۰-۱۳۴۱ق/ ۱۸۵۴-۱۹۲۳م)، یکی از شاعران بزرگ مصر و در ردیف محمود سامی بارودی بود. وی در اواخر عمر به زهد و سرودن اشعار زاهدانه گرایید و در ۶۹ سالگی در قاهره درگذشت. صبری اشعار بسیاری نیز در رثای برخی بزرگان و درباریان و دوستان خود دارد که بیشتر آن‌ها را به تقلید از مرثیه سرایان معروفی چون ابوتمام و ابن رومی سروده است. دیوان صبری پس از مرگش به کوشش احمد زین گردآوری، و در ۱۹۳۸م منتشر شده است. ۱ - زندگینامهاِسْماعیل صَبْری (۱۲۷۰-۱۳۴۱ق/ ۱۸۵۴-۱۹۲۳م)، شاعر مصری. وی پس از به پایان رساندن تحصیلات در زادگاه خود قاهره، به فرانسه رفت و پس از اخذ لیسانس حقوق در ۱۸۷۹م به مصر بازگشت و در وزارت دادگستری به قضا مشغول شد. در ۱۸۹۶م استانداری اسکندریه را بر عهده گرفت و پس از آن بار دیگر به کار در دادگستری پرداخت و سرانجام، در ۱۹۰۷م در ۶۰ سالگی از کارهای دولتی کناره جست تا به فعالیت‌های ادبی بپردازد. [۱]
رمادی، جمال‌الدین، «اسماعیل صبری»، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۱، مجمع اللغۀ العربیۀ بدمشق، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱م، شم ۳.
[۲]
دسوقی، عمر، فی الادب الحدیث، ج۲، ص۳۱۹، بیروت، ۱۹۷۰م.
در اواخر عمر به زهد و سرودن اشعار زاهدانه گرایید تا در ۶۹ سالگی در قاهره درگذشت. [۳]
طناحی، طاهر احمد، علی فراش الموت، ج۱، ص۱۱۳-۱۱۴، قاهره، ۱۹۳۹م.
[۴]
آل جندی، ادهم، اعلام الادب و الفن، ج۲، ص۴۴۷، دمشق، ۱۹۵۸م.
۲ - سبک اشعار صبریاسماعیل صبری سرودن شعر را از ۱۶ سالگی با ابیاتی در مدح خدیو اسماعیل آغاز کرد و در آن زمان اشعارش در مجله روضه المدارس به چاپ می‌رسید. [۵]
دسوقی، عمر، فی الادب الحدیث، ج۲، ص۳۲۷، بیروت، ۱۹۷۰م.
[۶]
الموسوعۀ العربیۀ المیسرۀ، ص۱۵۹-۱۶۰، به کوشش م ش غربال، قاهره، ۱۹۶۵م.
وی در آغاز بنا به رسم زمانه، شیفتۀ شعر قدما شد، به شعر بحتری عشق می‌ورزید و دیوان ابن فارض را از حفظ داشت؛ از این‌رو، اشعارش پیوسته تقلیدهای گاه موفق و گاه ناموفق از آنان بود. [۷]
عبدالجلیل، ج‌م، تاریخ ادبیات عرب، ج۱، ص۳۹۲، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران، ۱۳۶۳ش.
[۸]
دسوقی، عمر، فی الادب الحدیث، ج۲، ص۳۲۴-۳۲۷، بیروت، ۱۹۷۰م.
[۹]
رمادی، جمال‌الدین، «اسماعیل صبری»، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۱، مجمع اللغۀ العربیۀ بدمشق، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱م، شم ۳.
و به سبب همین تقلید گاه مورد انتقاد و نکوهش قرار گرفته است. [۱۱]
محرم، احمد، «اسماعیل صبری»، ج۱، ص۱۲۸- ۱۲۹، آپولو، ۱۹۳۴م، ج ۳، شم ۱.
با این همه، آشنایی او با ادبیات فرانسه باعث شد تا اندازه‌ای در سبک شعری خود تجدیدنظر کند. او به تدریج تقلید و همانندسازی را رها کرد و به شیوه‌ای جدید که همانا بیان عواطف و احساسات درونی و اندیشه‌های ملی و میهنی بود، روی آورد. [۱۲]
الموسوعۀ العربیۀ المیسرۀ، ص۱۶۰، به کوشش م ش غربال، قاهره، ۱۹۶۵م.
[۱۳]
ضیف، شوقی، دراسات فی الشعر العربی المعاصر، ج۱، ص۳۴، قاهره، ۱۹۷۴م.
موسیقی شعرش روان و طرب‌انگیز است و به همین سبب او را از سرآمدان شعر غنایی دانسته‌اند و بسیاری از اشعارش را خوانندگان به آواز خوانده‌اند. [۱۴]
رمادی، جمال‌الدین، «اسماعیل صبری»، ج۱، ص۲۲۵-۲۲۶، مجمع اللغۀ العربیۀ بدمشق، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱م، شم ۳.
[۱۵]
آل جندی، ادهم، اعلام الادب و الفن، ج۲، ص۴۴۷، دمشق، ۱۹۵۸م.
[۱۶]
فاخوری، حنا، الموجز فی الادب العربی و تاریخه، ج۴، ص۴۴۷، بیروت، ۱۹۸۵م.
شیوۀ وی، کم‌گویی و گزیده‌گویی بود و از این‌رو، در بازنگری و پیرایش شعرش که گاه از ۳ یا ۴ بیت در نمیگذشت، سخت مصر بود. [۱۷]
ضیف، شوقی، دراسات فی الشعر العربی المعاصر، ج۱، ص۳۴، قاهره، ۱۹۷۴م.
[۱۸]
عطاالله، رشید یوسف، تاریخ الآداب العربیۀ، ج۲، ص۳۴۵، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م.
پس از مدح، غزل بیشترین حجم اشعار صبری را تشکیل می‌دهد که آن هم از نوآوری تهی است. [۱۹]
عقاد، عباس محمود، مجموعه اعلام الشعر، ج۱، ص۲۵۰، بیروت، ۱۹۷۰م.
[۲۰]
دسوقی، عمر، فی الادب الحدیث، ج۲، ص۳۳۵- ۳۳۸، بیروت، ۱۹۷۰م.
۳ - دیوان صبریاز موضوعاتی که در دیوان صبری بابی جداگانه بدان اختصاص یافته، گله و شکایت از روزگار (= شکوی) است که شاعر در آن به نکوهش دنیا و مادیات پرداخته است و گرچه این اشعار خبر از جدی بودن گرایش‌های زاهدانه و دنیا گریزی وی نمی‌دهد، بیانگر نوعی بدبینی نسبت به زندگی است. وی مرگ را سرآغاز آسایش و آرامش می‌داند و بر آن است که «بر مردگان نباید گریست، بلکه باید برای زندگان که در بند این زندگی مادی گرفتارند، اشک ریخت و نوحه سر داد.» موضوعات و مفاهیم زاهدانه‌ای که وی در زهدیات خود آورده، بیشتر همان معانی تکراری و متداولی است که شاعران قدیم همچون ابوالعتاهیه، ابوالعلاء معری و صالح بن عبدالقدوس در نکوهش دنیا و روزگار به کار گرفته‌اند. صبری اشعار بسیاری نیز در رثای برخی بزرگان و درباریان و دوستان خود دارد که بیشتر آن‌ها را به تقلید از مرثیه سرایان معروفی چون ابوتمام و ابن رومی سروده است. از اسماعیل صبری پاشا به عنوان یکی از شاعران بزرگ مصر و استاد شاعران معروفی چون احمد شوقی و حافظ ابراهیم یاد کرده‌اند و او را در ردیف محمود سامی بارودی نهاده‌اند. [۲۳]
کردعلی، محمد، «شعر صبری»، ج۱، ص۶، مجلۀ المجمع العلمی العربی، دمشق، ۱۳۶۲ق/ ۱۹۴۳م، شم ۱۸.
[۲۴]
امین، حسن، الموسوعۀ الاسلامیۀ، ج۴، ص۱۸۵، بیروت، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹م.
دیوان صبری پس از مرگش به کوشش احمد زین گردآوری، و در ۱۹۳۸م منتشر شده است. شاعر دیگری نیز به همین نام و با کنیۀ ابوامیمه (۱۳۰۳-۱۳۷۲ق/ ۱۸۸۶-۱۹۵۳م) هم روزگار وی بوده که نسبت به اسماعیل صبری پاشا از شهرت کمتری برخوردار بوده است. وی نیز دیوانی دارد که به کوشش احمد کمال زکی و دیگران در ۱۹۳۸م در قاهره به چاپ رسیده است. ۴ - منابع(۱) آل جندی، ادهم، اعلام الادب و الفن، دمشق، ۱۹۵۸م. (۲) امین، حسن، الموسوعۀ الاسلامیۀ، بیروت، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹م. (۳) دسوقی، عمر، فی الادب الحدیث، بیروت، ۱۹۷۰م. (۴) رمادی، جمال‌الدین، «اسماعیل صبری»، مجمع اللغۀ العربیۀ بدمشق، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱م، شم ۳. (۵) زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، ۱۹۸۴. (۶) ضیف، شوقی، دراسات فی الشعر العربی المعاصر، قاهره، ۱۹۷۴م. (۷) طناحی، طاهر احمد، علی فراش الموت، قاهره، ۱۹۳۹م. (۸) عبدالجلیل، ج‌م، تاریخ ادبیات عرب، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران، ۱۳۶۳ش. (۹) عریان، محمد سعید، حیاۀ الرافعی، قاهره، ۱۳۶۶ق/ ۱۹۴۷م. (۱۰) عطاالله، رشید یوسف، تاریخ الآداب العربیۀ، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م. (۱۱) عقاد، عباس محمود، مجموعه اعلام الشعر، بیروت، ۱۹۷۰م. (۱۲) فاخوری، حنا، الموجز فی الادب العربی و تاریخه، بیروت، ۱۹۸۵م. (۱۳) کردعلی، محمد، «شعر صبری»، مجلۀ المجمع العلمی العربی، دمشق، ۱۳۶۲ق/ ۱۹۴۳م، شم ۱۸. (۱۴) محرم، احمد، «اسماعیل صبری»، آپولو، ۱۹۳۴م، ج ۳، شم ۱. (۱۵) الموسوعۀ العربیۀ المیسرۀ، به کوشش م ش غربال، قاهره، ۱۹۶۵م. ۵ - پانویس
۶ - منبع• مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «اسماعیل صبری»، شماره۴. رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 1341 (قمری) | زادگان سال 1270 (قمری) | شاعران عرب | شاعران مصری قرن 13 (قمری) | شاعران مصری قرن 14 (قمری)
|