بالش (واحدپول)بالش، واحد پول (مقیاس زر و سیم در عصر مغول) در قرن هشتم که بیش‌تر در بخش شرقی قلمرو حکومتی رایج بوده است. ۱ - تاریخچه استفاده از واحد بالشدر آثار عهد ایلخانانِ ایران نیز بارها از این واحدِ پولی یاد شده است و در چین، بالش تا قرن نهم رواج داشته است. با توجه به کتاب جامع التواریخ رشید الدین فضل الله ــ که در آن مطالب از منابع مختلف گرد آمده است، ولی ــ از لحاظ اشاره به لغزش‌ها باید گفت که «بالش» به معنای مبلغ معینی پول نبوده، بلکه به «مبلغ معتنابهی» پول اطلاق می‌شده است. [۱]
رشید الدین فضل الله، جامع التواریخ، ج۱، ص۳۲۰ به بعد.، چاپ کاترمر، ج ۱، پاریس ۱۸۳۶، ص ۳۲۰ به بعد، ح ۱۲۰.
۲ - جنس و اندازه واحد بالشاین پول (مقیاس) از طلا و نقره ضرب می‌شده و وزن آن پانصد مثقال بوده است. [۲]
عطا ملک بن محمد جوینی، تاریخ جهانگشای، ج۱، ص۱۶، چاپ محمد قزوینی، لیدن ۱۹۱۱ـ۱۹۳۷.
[۳]
عبدالله بن فضل الله وصاف الحضرة، تاریخ وصاف، ج۱، ص۲۲، چاپ سنگی بمبئی.
[۴]
والترهینتس، اوزان اسلامی و اندازه آن ، ج۱، ص۱ـ ۸، لیدن ۱۹۷۷. ( مبتنی بر علم سکه شناسی، هر مثقال ۴/۳ گرم است)
[۵]
جوینی، تاریخ جهان گشا، ترجمه JAبویل، ج۱، ص۲۲، منچستر ۱۹۵۸. ( وزن بالش به جای پانصد مثقال، پنجاه مثقال آمده است.)
برحسب این ارزیابی، هر بالش ۱۵۰، ۲ گرم است و این منطبق است با برآورد روبروک [۶]
روبروک، ص ۱۵۶.
که یک بالش نقره را معادل ۳۳۸، ۲ گرم می‌داند.
به گفته جوینی، [۷]
عطا ملک بن محمد جوینی، تاریخ جهانگشای، ج۱، ص۱۶، چاپ محمد قزوینی، لیدن ۱۹۱۱ـ۱۹۳۷.
قیمت یک بالش نقره ۷۵ دینار رُکنی، با عیار چهار دانگ یا۲۳ بوده است (نام این سکه از نام رکن الدوله دیلمی، حک: ۳۲۲ـ۳۶۶، گرفته شده است).
۲.۱ - اقوال در مقدار واحد بالشاقوال دیگری که از همین دوره وجود دارد با نظر جوینی یکسان نیست، اما ممکن است این اختلافات بر اثر نوسان نرخ بوده باشد. به گفته منهاج سراج، [۸]
منهاج سراج، ترجمه Raverty، ج۱، ص۱۱۱۰، لندن ۱۸۸۱.
هر بالش معادل ۶۰۱۳ درهم بوده است.
وصّاف، [۹]
عبدالله بن فضل الله وصاف الحضرة، تاریخ وصاف، ج۱، ص۲۲، چاپ سنگی بمبئی.
یک بالش طلا را معادل ۰۰۰، ۲ دینار و یک بالش نقره را معادل ۲۰۰ دینار ذکر می‌کند (به این ترتیب، معلوم می‌شود که نسبت ارزش طلا به نقره در آن روزگار ده به یک بوده است).
ارزش یک بالش کاغذی (چاو) ده یا به گفته وصّاف [۱۰]
عبدالله بن فضل الله وصاف الحضرة، تاریخ وصاف، ج۱، ص۵۰۶، چاپ سنگی بمبئی.
فقط شش دینار بوده است (و این نشانه سقوط سریع ارزش چاو است).
بارتُلد حدس می‌زند که در اینجا منظور دینار نقره ای به ارزش سه مثقال بوده است. [۱۱]
سی.دُسُن، تاریخ مغولان، ج۴، ص۴۶۴، لاهه ۱۸۳۴-۱۸۳۵.
۳ - فهرست منبع ها(۱) عطا ملک بن محمد جوینی، تاریخ جهانگشای، چاپ محمد قزوینی، لیدن ۱۹۱۱ـ۱۹۳۷. (۲) رشید الدین فضل الله، جامع التواریخ، چاپ کاترمر، ج ۱، پاریس ۱۸۳۶، ص ۳۲۰ به بعد، ح ۱۲۰. (۳) عبدالله بن فضل الله وصاف الحضرة، تاریخ وصاف، چاپ سنگی بمبئی. (۴) W Barthold, " Die persische Inschrift an der Mauer der Manu ehr Moschee zu Ani". (۵) جوینی، تاریخ جهان گشا، ترجمه JAبویل، منچستر ۱۹۵۸. (۶) والترهینتس، در اسلام، (۱۹۵۹)، یادداشتی بر ترجمه بویل از جوینی. (۷) والترهینتس، اوزان اسلامی و اندازه آن، لیدن ۱۹۷۷. (۸) منهاج سراج، ترجمه Raverty، لندن ۱۸۸۱. (۹) سی.دُسُن، تاریخ مغولان، لاهه ۱۸۳۴-۱۸۳۵. (۱۰) PPelliot, in T، oung-Pao, ۲۷ (۱۹۳۰) , ۱۹۰-۲, ibid, ۳۲ (۱۹۳۶) , ۸۰;. (۱۱) idem, Notes sur l'histoire de la Horde d'Or , Paris ۱۹۵۰, ۸ Guillaume Rubruquis, The journey of William of Rubruck to the eastern parts of the world, ۱۲۵۳-۵۵, as narrated by himself , tr from the Latin and ed, with an introductory notice, by William Woodville Rockhill, London ۱۹۰۰;. (۱۲) Bertold Spuler, Die Mongolen in Iran , Berlin ۱۹۵۵، ۳۰۴f with notes;. (۱۳) احمد زکی ولیدی توقان، وضعیت اقتصادی آناتولی در طول سلطنت مغول، مجله قانون ترکی و تاریخ اقتصاد، (۱۹۳۱). ۴ - پانویس
۵ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بالش (واحدپول)»، شماره۳۲۵. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام | واژه شناسی
|