بیرام پاشابِیْرامْ پاشا، یا بایرام پاشا (د ۱۰۴۸ق/۱۶۳۸م)، دولتمرد و صدر اعظم دولت عثمانی در زمان فرمانروایی مراد چهارم، هفدهمین سلطان عثمانی (سل ۱۰۳۲-۱۰۵۰ق/۱۶۲۳-۱۶۴۰م). ۱ - مناصب بیرام پاشاوی در استانبول متولد شد و مدارج ترقی را در تشکیلات ینی‌چری‌ها پیمود و به مقام فرماندهی این سپاه نیز رسید [۱]
شیخی، محمدافندی، وقایع الفضلاء (ذیل الشقائق النعمانیة)، ج۱، ص۸۹، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م.
[۲]
عطایی، عطاءالله، حدائق الحقائق فی تکملة الشقائق، ج۱، ص۷۶۸، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م.
[۳]
Hammer، Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵، ج۵، ص۳.
مدتی نیز والی مصر [۴]
شیخی، محمدافندی، وقایع الفضلاء (ذیل الشقائق النعمانیة)، ج۱، ص۷۲، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م.
و سپس بیگلر بیگی روم ایلی شد. [۵]
Uzunçarşılı، İ H، Osmanli tarihi، Ankara، ۱۹۸۳، ج۳، ص۹۲.
بیرام پاشا در منصب اخیر اصلاحاتی در شیوۀ زمین‌داری دولت عثمانی به عمل آورد و به همین سبب، مورد توجه مراد چهارم قرار گرفت [۶]
Türkiye diyanet vakfi İslâm ansiklopedisi، Istanbul، ۱۹۹۲، ج۵، ص۲۶۶.
و مقام‌های عالی‌تر یافت و سرانجام قائم‌مقام استانبول شد و سپس قائم‌مقامی صدارت یافت و آن‌گاه در رمضان ۱۰۴۶ /فوریۀ۱۶۳۷ به جای محمد پاشا (صدراعظم معزول) به مقام صدارت رسید. [۷]
شیخی، محمدافندی، وقایع الفضلاء (ذیل الشقائق النعمانیة)، ج۱، ص۱۵۵، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م.
[۸]
Uzunçarşılı، İ H، Osmanli tarihi، Ankara، ۱۹۸۳، ج۳، ص۱۹۱-۱۹۲.
[۹]
عطایی، عطاءالله، حدائق الحقائق فی تکملة الشقائق، ج۱، ص۷۶۹، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م.
[۱۰]
Hammer، Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵، ج۵، ص۲۱۱-۲۱۲.
و «مهر وزارت و افسر سرعسکری» بدو رسید. [۱۱]
شیخی، محمدافندی، وقایع الفضلاء (ذیل الشقائق النعمانیة)، ج۱، ص۷۰، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م.
۲ - لشکرکشی به بغدادوی پس از دریافت فرمان صدارت، از سوی سلطان عثمانی مامور به لشکرکشی به بغداد و بازپس گرفتن آن‌جا از دست ایرانیان شد؛ از این‌رو، برای تهیۀ مقدمات لشکرکشی به راه افتاد و در شهرهای میان راه، چون آماسیه و نیکده به فعالیت‌های عمرانی دست زد [۱۲]
Hammer، Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵، ج۵، ص۲۳۰-۲۳۱.
[۱۳]
نعیما، مصطفیٰ، تاریخ، ج۳، ص۳۲۳-۳۲۴، استانبول، ۱۲۸۳ق.
و سرانجام، پس از تامین آذوقه و مهمات لشکرکشی در قارص و ارزروم به آماسیه بازگشت. [۱۴]
Hammer، Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵، ج۵، ص۲۱۱-۲۱۲.
سلطان مراد در ذیحجۀ ۱۰۴۷/آوریل ۱۶۳۸ از اُسکودار در استانبول به سوی بغداد حرکت کرد. [۱۵]
Hammer، Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵، ج۵، ص۲۳۲-۲۳۳.
۳ - وفات و محل دفنبیرام پاشا در محل اینونی به استقبال سلطان رفت و به او ملحق شد [۱۶]
Hammer، Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵، ج۵، ص۲۳۳.
و از آن‌جا آهنگ بغداد کردند، اما در محلی به نام جُلّاب، بیرام‌پاشا به طور ناگهانی درگذشت. [۱۷]
Hammer، Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵، ج۵، ص۲۴۲.
[۱۸]
Türkiye diyanet vakfi İslâm ansiklopedisi، Istanbul، ۱۹۹۲، ج۵، ص۲۶۶.
جنازۀ او به استانبول حمل، و در تکیه‌ای که برای پیروان طریقت نوریۀ زینبیه احداث کرده بود و خود به آن طریقت ارادت داشت، به خاک سپرده شد. [۱۹]
Ayvansarâyî، H H، Mecmuâ، I tevârih، Istanbul، ۱۹۸۵، ج۱، ص۴۲۷.
[۲۰]
Hammer، Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵، ج۵، ص۲۱۱-۲۱۲.
۴ - حوادث مهم دوران بیرامپاشااز حوادث مهم ایام او قتل نفعی شاعر هجوگوی آن عصر است که گفته‌اند: بیرام پاشا در آن دست داشته است، زیرا مورد هجو او قرار گرفته بود. اگرچه قتل شاعر با فتوای علما صورت گرفت، اما به هر حال این امر با نقطۀ ضعفی برای بیرام پاشا شمرده‌اند. [۲۱]
Hammer، Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵، ج۵، ص۱۸۹.
۵ - خدماتبیرام پاشا به امور خیریه و عام‌المنفعه علاقه‌مند بود، چنان‌که مجتمعی را که امروزه به نام او معروف است، خود او در محلۀ خاصگی در استانبول بنا کرده است. این مجتمع شامل مدرسه و کتابخانه، مکتب صبیان (ابتدایی)، تکیه، چشمه، سبیل، دکان و... است. این مجموعه که نمونه‌ای از معماری عثمانی در سدۀ ۱۱ق/۱۷م به شمار می‌رود، اثر قاسم آغا معمار معروف آن زمان است. تکیۀ این مجموعه به تکیۀ قدم شریف نیز معروف است. وجه تسمیه آن به علت جای پایی در آنجاست که به حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) منسوب است. این تکیه در طول زمان مورد استفادۀ طریقت‌های مختلف نظیر قدیریه، بایرامیه، همتیه، خلوتیه و ... بوده است. [۲۲]
Türkiye diyanet vakfi İslâm ansiklopedisi، Istanbul، ۱۹۹۲، ج۵، ص۲۶۷.
[۲۳]
Erünsal، I E، Türk kütüphaneleri tarihi، Ankara، ۱۹۸۸، ج۲، ص۵۷.
۶ - فهرست منابع(۱) شیخی، محمدافندی، وقایع الفضلاء (ذیل الشقائق النعمانیة)، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م. (۲) عطایی، عطاءالله، حدائق الحقائق فی تکملة الشقائق، به کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، ۱۹۸۹م. (۳) نعیما، مصطفیٰ، تاریخ، استانبول، ۱۲۸۳ق. (۴) Ayvansarâyî، H H، Mecmuâ-I tevârih، Istanbul، ۱۹۸۵. (۵) Erünsal، I E، Türk kütüphaneleri tarihi، Ankara، ۱۹۸۸. (۶) Hammer-Purgstall، J، Geschichte des osmanischen Reiches، Gratz، ۱۹۶۵. (۷) Türkiye diyanet vakfi İslâm ansiklopedisi، Istanbul، ۱۹۹۲. (۸) Uzunçarşılı، İ H، Osmanli tarihi، Ankara، ۱۹۸۳. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بیرام پاشا»، شماره۵۳۵۷. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|