تغیر مسیر یافته از - تحریر المعالم
زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

تحریر المعالم فی أصول الفقه‌ (کتاب)





«تحریر المعالم فی اصول الفقه» تلخیص و تحریر کتاب ارزشمند معالم الاصول به قلم آیت‌الله علی مشکینی است.


۱ - ساختار کتاب



کتاب مشتمل بر دو مقدمه و پنج بخش یا مقام است. روش طرح بحث صاحب معالم چنین است که در ابتدا صورت مساله را زیر عنوان «اصل» بیان کرده سپس اقوال و مکاتب اصولی را نقل می‌کند آن گاه بعد از انتخاب قول برتر و استدلال برای آن، استدلال‌های اقوال مخالفان را نقد می‌کند.

۲ - گزارش محتوا




۲.۱ - مقدمه


در مقدمه اول درباره فضل علم و عالم ، وظیفه علماء، فضیلت تحصیل علم فقه و در مقدمه دوم درباره تعریف علم اصول و بیان موضوع و غرض آن و همچنین درباره حکم و انقسامات آن سخن به میان آمده است.

۲.۲ - بخش اول


در بخش اول کتاب نخست پاره‌ای از مباحث الفاظ از قبیل اقسام لفظ،اقسام وضع،حقیقت شرعیه،علائم حقیقت و مجاز،اصول لفظیه، اشتراک و مشتق بیان شده سپس به بحث اوامر،نواهی،منطوق و مفهوم،عموم و خصوص،مطلق و مقید و مجمل و مبین پرداخته شده است.

۲.۳ - سایر بخش ها


سایر بخش‌های کتاب به ترتیب عبارتند از: ادله عقلیه،اصول عملیه،اجتهاد و تقلید، و تعادل و تراجیح.

۳ - پاره‌ای از اندیشه‌های مولف



در اینجا به پاره‌ای از اندیشه‌های مولف می‌پردازیم که در فهم مطالب کتاب نقش بسزایی دارد:
۱- در بحث استعمال لفظ در اکثر از معنا، قائل به جواز است با این فرق که استعمال لفظ مفرد در اکثر از معنای واحد مجازی است اما استعمال غیر مفرد (مثنی و جمع) در اکثر از معنای واحد حقیقی است.
۲- زمانیکه عام تخصیص زده شود اراده باقی مانده در تحت آن مجازی است و در این نظر موافق شیخ، محقق و علامه حلی است.
۳- امر به شی بر وجه مطلوب (لفظا و معنا) مقتضی نهی از ضد خاصش نیست.
۴- مولف در بحث خبر واحد عاری از قراین قطعیه قائل به حجیت عقلی و شرعی آن است برخلاف سیدمرتضی،ابن زهره و ابن ادریس و هم نظر با شیخ، محقق و علامه.
۵- مولف در تعریف اجتهاد همان دیدگاه علامه حلی را دارد و اجتهاد را تلاش کامل فقیه در تحصیل ظن به حکم شرعی برمی شمارد. همچنین صاحب معالم، تجزی در اجتهاد و امکان قدرت داشتن فرد تنها بر استنباط بعضی از مسائل را ممتنع نمی‌داند اما جواز تمسک به استنباط مجتهد متجزی در مقایسه با استنباط مجتهد مطلق را قبول ندارند.
۶- به نظر صاحب معالم وصف مفهوم دارد وی می‌گوید: اصولیان در این مساله که تعلیق حکم به صفت مقتضی نفی حکم در صورت انتفای صفت باشد اختلاف نظر دارند گروهی این اقتضاء را پذیرفته‌اند و این از کلام شیخ ظاهر می‌شود ولی سیدمرتضی و به دنبال آن محقق و علامه و بسیاری دیگر آنرا نفی کرده‌اند و این قول به واقع نزدیکتر است.
۷- صاحب معالم استصحاب را حجت ندانسته و می‌فرماید: مردم در استصحاب حال اختلاف نظر دارند و محل آن اینست که حکمی در وقتی ثابت شود سپس وقت دیگری بیاید و دلیلی بر نفی آن حکم اقامه نشود آیا حکم به بقای آن حکم می‌شود به همان گونه‌ای که قبلا بوده است و این استصحاب است یا حکم به آن در وقت دوم احتیاج به دلیل دارد؟ مولف پس از نقل دیدگاه سیدمرتضی و شیخ مفید در پایان قول سیدمرتضی را در عدم حجیت استصحاب ترجیح داده است.
۸- به نظر مولف نهی با امر متفاوت است و نهی بر تکرار و دوام دلالت دارد؛ دلیل ایشان اینست که نهی اقتضاء می‌کند مکلف ماهیت فعل و حقیقت آنرا در وجود داخل نکند و این معنا تنها با امتناع از داخل شدن هر فرد از افراد ماهیت آن در وجود محقق می‌شود و با انجام یک فرد، صدق می‌کند که آن ماهیت در وجود داخل شده باشد. وی در ادامه بحث دلالت نهی بر تکرار و دوام می‌گوید: چون اثبات کردیم نهی برای دوام و تکرار است باید معتقد شد که نهی بر فور هم دلالت می‌کند زیرا دوام مستلزم فوریت است.

۴ - پانویس


 
۱. مشکینی، علی،تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۳    .
۲. مشکینی، علی،تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۱۵    .
۳. مشکینی، علی،تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۹۸.    
۴. مشکینی، علی،تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۲۱۰.    
۵. مشکینی، علی، تحریر المعالم فی أصول الفقه‌، ص۹۳.    


۵ - منبع


نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.



رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اصولی شیعه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.