حصر و اختصاصحصر و اختصاص، اختصاص دادن چیزی به چیز دیگر به طریق مخصوص است. فهرست مندرجات۲ - تعریف مقصور و مقصور علیه ۳ - اقسام حصر ۴ - حصر نسبت به اعتقاد مخاطب ۴.۱ - فرق بین این اقسام ۵ - عناوین مرتبط ۶ - پانویس ۷ - منبع ۱ - تعریفاز اسلوب‌های معانی قرآن «حصر و اختصاص» است که به آن «قصر» نیز می‌گویند؛ یعنی اختصاص دادن چیزی به چیز دیگر به طریق مخصوص؛ به عبارت دیگر «حصر» اثبات حکمی برای موردی معین و نفی آن حکم از موارد دیگر است. ۲ - تعریف مقصور و مقصور علیهبه کسی یا چیزی که قصر بر آن صورت گرفته است «مقصور» و به فعل، اسم، ظرف یا حالتی که به آن اختصاص یافته است، «مقصور علیه» می‌گویند. در جمله «تنها من آمدم» به «تنها» ادات قصر و به «من» مقصور و به «آمدن» مقصورعلیه می‌گویند. البته برخی صاحبنظران میان حصر و اختصاص تفاوت قائل شده‌اند. ۳ - اقسام حصرحصر بر دو قسم است: ۱. حصر صفت بر موصوف؛ ۲. حصر موصوف بر صفت. و هر کدام از این دو یا مجازی است یا حقیقی. ۴ - حصر نسبت به اعتقاد مخاطبحصر نسبت به اعتقاد مخاطب بر سه قسم است: ۱. حصر افراد؛ ۲. حصر قلب؛ ۳. حصر تعیین. ۴.۱ - فرق بین این اقسامفرق بین این اقسام این است که در قصر افراد، مخاطب اعتقاد دارد مثلا زید هم شاعر است و هم نویسنده؛ ولی در قصر قلب، اعتقاد دارد نویسنده است، نه شاعر؛ و در قصر تعیین شک دارد شاعر است یا نویسنده. در هر سه مورد، متکلم می‌گوید: «زید تنها شاعر است» و با این عبارت اعتقاد نادرست یا شک مخاطب را برطرف می‌کند چنان که ملاحظه شد، قصر افراد و تعیین و قلب با توجه به اوضاع و احوال مخاطب، معنادار است؛ در نتیجه، ممکن است یک مثال با توجه به شرایط مختلف، در هر سه مورد به کار رود. [۱]
سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص(۱۶۶-۱۷۸).
[۲]
کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص(۲۲۳-۲۳۶).
[۳]
بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۷۳۸.
[۴]
بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۱۷۲.
[۵]
علوی مقدم، محمد، ۱۳۱۱ -، درقلمروبلاغت، ص۲۰۸.
۵ - عناوین مرتبطدات حصر؛ حصر موصوف بر صفت؛ حصر صفت بر موصوف. ۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «حصر و اختصاص». رده‌های این صفحه : اسلوب بلاغی قرآن
|