حکم ایجابیحکم ایجابی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای اثبات محمول برای موضوع یا حکم به ثبوت اتصال بین مقدم و تالی است. ۱ - توضیح اصطلاححکم ایجابی در قضایای حملیه به معنای اسناد دادن، مرتبط‌کردن و ملحق‌کردن محمول به موضوع یا اثبات محمول برای موضوع است، به گونه‌ای که مشعر به تحقق محمول برای موضوع است و در قضایای شرطیه، حکم به ثبوت اتصال بین مقدم و تالی و یا انفصال میان آن دو است. به همین منوال می‌توان گفت حکم سلبی عبارت است از: سلب محمول از موضوع در قضیه حملیه یا حکم به سلب اتصال بین مقدم و تالی و یا سلب انفصال میان آن دو در قضایای شرطیه. [۲]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۷۵.
۲ - دیدگاه قطب‌الدین رازیدر شرح شمسیه در شرح این کلام: «و اما الحکم فهو اسناد امر الی آخر ایجابا او سلبا، و الایجاب هو ایقاع النسبة و السلب هو انتزاعها» آمده است: «بل نعنی بادراک الواقع ان یدرک ان النسبة واقعة و یسمی هذا الادراک حکما ایجابیا و بادراک عدم الوقوع ان یدرک ان النسبة لیست بواقعة و یسمی هذا الادراک حکما سلبیا» [۳]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸.
؛ بدین‌سان حکم ایجابی در نظر قطب‌الدین رازی و کاتبی عبارت است از: «ادراک وقوع نسبت» و حکم سلبی عبارت است از: «ادراک لا وقوع نسبت».۳ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حکم ایجابی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۸. |