خبر و انشاخبر و انشا، از اسلوب معانی قرآن را می‌گویند. ۱ - تعریف خبر« خبر » کلامی است که ذاتا قابل اتصاف به صدق و کذب باشد و بتوان آن را اثبات یا رد کرد. قصد اولیه و اصلی از ایراد جملات خبری ، انتقال پیامی به مخاطب و آگاه کردن وی از مضمون خبر است؛ اما از جملات خبری برای اغراض دیگری هم استفاده می‌شود که در علم معانی بررسی می‌شود؛ یعنی گاهی مقاصد دیگری وظیفه اصلی (اخبار) را تحت الشعاع قرار می‌دهند. ۲ - اغراض ثانوی از کلام خبریاغراض ثانوی از کلام خبری عبارتند از: ۱. نشان دادن آگاهی گوینده به مخاطب؛ ۲. استرحام و برانگیختن رحم و شفقت: (رب انی لما انزلت الی من خیر فقیر)؛ «پروردگارا من به هر خیری که سویم بفرستی سخت نیازمندم»؛ ۳. اظهار ضعف و بیچارگی: (رب انی وهن العظم منی واشتعل الراس شیبا)؛ «پروردگارا من استخوانم سست گردیده و(موی) سرم از پیری سپید گشته»؛ ۴. اظهار حسرت و حزن : (قالت رب انی وضعتها انثی) ؛ ۵. اظهار شادی و فرح : (وقل جاء الحق وزهق الباطل ان الباطل کان زهوقا). معانی دیگری همچون امر ، نهی ، دعا و نفرین نیز می‌تواند به صورت خبری بیاید که در این هنگام جمله خبری حکم جمله انشایی پیدا می‌کند و می‌گوییم جمله خبری در مقاصد مجازی خود جنبه انشایی می‌یابد. گفتنی است که « نفی »، « وعده » و « وعید » از اقسام خبرند. ۳ - تعریف انشا« انشا » در لغت به معنای ایجاد، و در اصطلاح سخنی است که ذاتا دربردارنده صدق و کذب نباشد؛ زیرا در انشا از مسائل بیرونی خبر نمی‌دهیم. بعضی گفته‌اند انشا چیزی است که مدلول آن در خارج با کلام پدید می‌آید و گوینده با بیان خود، مقصود خود را ایجاد می‌کند؛ مثلا می‌گوید «اشتریت» و خریدن صورت می‌گیرد. ۴ - اقسام جمله انشاییجمله انشایی دو گونه است: ۱. انشای طلبی ؛ ۲. انشای غیرطلبی . «انشای طلبی» سخنی است که از ابراز آن، مطلوبی را بخواهند که هنگام طلب حاصل نیست، و آن پنج گونه است: امر؛ نهی؛ استفهام ؛ تمنی و ندا ، که در « تمنی » امکان حصول نیست؛ ولی بقیه موارد، امکان تحقق دارد. «انشای غیرطلبی» سخنی است که با آن مطلوبی خواسته نشود و عبارت است از تعجب ، مدح ، ذم ، قسم ، ترجی و دعا . [۷]
کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص(۲۰۴-۲۲۲).
[۸]
شمس الدین آملی، محمد بن محمود، قرن ۸، نفایس الفنون فی عرایس العیون، ج۱، ص۹۰.
۵ - پانویس
۶ - منبععلوم قرآنی، برگرفته از مقاله «خبر و انشا». رده‌های این صفحه : اسلوب بلاغی قرآن
|