خصوصیات تفسیر تابعیناز ویژگی های کلی تفسیر در دوره تابعین، تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر قرآن با سنت نبوی و تفسیر قرآن با استناد به اقوال و آرای صحابه، فهم و اجتهاد تابعین و اسرائیلیات است. [۱]
بحوث فی اصول التفسیر، ص۳۱ - ۳۲.
[۲]
معرفت، التفسیر و المفسرون، ج۱، ص۴۳۲ - ۴۵۱.
۱ - مهم ترین راویان اسرائیلیاتخضیری ضمن اشاره به این موارد، شواهدی برای هریک ارائه کرده و از اختلافات تابعین در رجوع به این مصادر سخن گفته است. [۳]
تفسیر التابعین، ج۲، ص۶۰۸ - ۷۴۳.
مهم ترین راویان اسرائیلیات در این دوره وهب بن منبه و عبدالملک بن جریج بوده‌اند [۴]
تفسیر التابعین، ج۲، ص۹۰۷.
[۵]
بحوث فی اصول التفسیر، ص۳۲.
؛ همچنین خضیری دیدگاه‌های مختلف تابعین را درباره اسرائیلیات یاد کرده است. [۶]
تفسیر التابعین، ج۲، ص۸۸۴ ۸۸۹.
از ویژگی های تابعین مکی، تساهل در نقل اسرائیلیات است. [۷]
تفسیر التابعین، ج۲، ص۸۸۵.
(=> اسرائیلیات) تفسیر تابعین همچنین واجد سرشت روایی، گرایش فرقه‌ای و کثرت آراء در تفسیر است. [۸]
التفسیر والمفسرون، ذهبی، ج۱، ص۱۳۴.
گسترش دامنه تفسیر به تناسب گسترش علوم و آشنایی با فرهنگ امت های تازه مسلمان، پیدایش ریشه‌های تفسیر کلامی و آغاز شکل گیری و تدوین تفسیر، از دیگر ویژگی های تفسیر در عصر تابعین شمرده شده‌اند. [۹]
تفسیر و مفسران، ج۱، ص۳۹۴ - ۳۹۵.
ژیلیو نیز تفسیر نگاری در دوره تابعین را به سه شیوه، تفسیر لغوی، مأثور و فقهی تقسیم کرده است. [۱۰]
Exegesis of the Quran:Classical and Medieval، Vol، ۲، p.۱۰۵.
۲ - فهرست منابع(۱) السیوطی (م ۹۱۱ ق)، الاتقان، به کوشش سعید، لبنان، دارالفکر، ۱۴۱۶ق. (۲) الطوسی (م ۴۶۰ ق)، اختیار معرفة الرجال (رجال کشّی) (م ۳۳۰ ق)، به کوشش میرداماد و رجائی، قم، آل البیت (علیهم‌السلام) لاحیاءالتراث، ۱۴۰۴ق. (۳) خلیل بن عبدالله الخلیلی (م ۴۴۶ ق)، الارشاد فی معرفة علماء الحدیث، به کوشش محمد سعید، ریاض، مکتبة الرشد، ۱۴۰۹ق. (۴) السید المرتضی (م ۴۳۶ ق)، امالی، به کوشش حلبی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۳ق. (۵) المجلسی (م ۱۱۱۰ ق)، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. (۶) فهد بن عبدالرحمن الرومی، بحوث فی اصول التفسیر، ریاض، مکتبة التوبة، ۱۴۱۶ق. (۷) الزرکشی (م ۷۹۴ ق)، البرهان فی علوم القرآن، به کوشش محمد ابوالفضل، قاهرة، احیاء الکتب العربیة، ۱۳۷۶ق. (۸) عبدالکریم بن محمد السمعان (م ۵۶۲ ق)، التحبیر فی المعجم الکبیر، به کوشش منیرة ناجی، بغداد، دیوان الاوقاف، ۱۳۹۵ق. (۹) جوادی آملی، تسنیم، قم، اسراء، ۱۳۷۸ش. (۱۰) محمد بن الخضیری، تفسیر التابعین، ریاض، دارالوطن، ۱۴۲۰ق. (۱۱) حسین بن حکم الحبری (م ۲۸۶ ق)، تفسیر الحبری، به کوشش حسینی، بیروت، آل البیت لاحیاءالتراث، ۱۴۰۸ق. (۱۲) احمد عمر ابوحجر، التفسیر العلمی للقرآن فی المیزان، بیروت، دارقتیبة، ۱۴۱۱ق. (۱۳) الفرات الکوفی (م ۳۰۷ ق)، تفسیر فرات الکوفی، به کوشش محمد کاظم، تهران، وزارت ارشاد، ۱۳۷۴ش. (۱۴) ابوحمزه ثمالی (م ۱۴۸ ق)، تفسیر القرآن الکریم، گردآوری عبدالرزاق حرزالدین، به کوشش معرفت، قم، الهادی، ۱۴۲۰ق. (۱۵) القمی (م ۳۰۷ ق)، تفسیر القمی، به کوشش الجزائری، قم، دارالکتاب، ۱۴۰۴ق. (۱۶) مجاهد (م ۱۰۲ ق)، تفسیر مجاهد، به کوشش عبدالرحمن بن محمد، اسلام آباد، مجمع البحوث الاسلامیه. (۱۷) معرفت، تفسیر و مفسران، قم، التمهید، ۱۳۷۳ش. (۱۸) الذهبی، التفسیر والمفسرون، بیروت، دارالقلم، ۱۴۰۷ق. (۱۹) معرفت، التفسیر والمفسرون، مشهد، الجامعة الرضویة، ۱۴۱۸ق. ۳ - پانویس
۴ - منبعدائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «خصوصیات تفسیر تابعین»، جلد ۸، صفحه ۱۱۲. |