خطبه خواستگاریخِطبه به کسر خاء و سکون طاء، به معنای خواستگاری از زن و التماس نکاح است. ۱ - مصداق واژه خِطبه در روایاتدر حدیث نبوی آمده است: «قال رسول الله(ص) لا یخطب أحدکم علی خطبة أخیه» [۱]
دعائم الاسلام، ج۲، ص۲۰۱.
و غرض آن است که پس از مراسم خواستگاری و توافق زوجین و تعیین صداق و تراضی طرفین، شخص دیگری از آن زن خواستگاری ننماید. [۳]
شرح زرقانی، ج۳، ص۱۲۴.
[۴]
المغنی (ابن قدامه)، ج۷، ص۱۴۳.
۲ - اقسام خِطبهو در تذکره می نویسد: خطبه بر دو قسم است: ۱. تصریح، یعنی کلامی که جز اراده تزویج احتمالی دیگر ندارد. ۲. تعریض، یعنی به کنایه خواستگاری نمودن. [۶]
تذکرة الفقهاء، ج۲، ص۵۶۹.
۳ - احکام خِطبهبعضی از احکام خطبه (خواستگاری) را امام خمینی در تحریرالوسیله به شرح ذیل بیان کرده است. ۳.۱ - شرایط جواز نگاه در خواستگاریکسی که می‌خواهد با زنی ازدواج کند جایز است که به او نگاه کند، به‌شرط آنکه به قصد لذت بردن نباشد اگرچه می‌داند که به جهت نگاه‌کردن به او، لذت قهراً حاصل می‌شود. و به‌شرط آنکه احتمال بدهد که با نگاه‌کردن به او، بصیرت زیادتری پیدا می‌کند. و به‌شرط آنکه ازدواج آن زن بالفعل جایز باشد - نه مثل زن شوهردار و صاحب عدّه - و به‌شرط آنکه احتمال پیدا شدن توافق بر ازدواج را بدهد - نه آنکه بداند که آن زن خواستگاری او را رد می‌کند - و احتیاط (مستحب) آن است که به‌صورت و دست‌ها تا مچ و مو و نیکویی‌های او اکتفا نماید اگرچه اقوی آن است که به مُچ‌ها بلکه و بقیه جسد - غیر از عورت - تعدّی شود و احتیاط (مستحب) آن است که از پشت لباس نازک باشد، چنان که احتیاط (واجب) اگر اقوی نباشد - آن است که به موردی که قصد دارد با خصوص زنی که نگاه می‌کند ازدواج نماید، اکتفا شود پس این حکم (جواز نگاه) شامل موردی که به طور مطلق قصد ازدواج دارد و با این آزمایش و نگاه در صدد تعیین زوجه است نمی‌شود. [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۶۳، کتاب النکاح، مسالة۲۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۳.۲ - خواستگاری در حال احرامخواستگاری نمودن در حال احرام جایز است ولی احتیاط (مستحب) ترک آن است. [۸]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۴۳، کتاب الحج، القول فی تروک الاحرام، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۳.۳ - خواستگاری با ترک عمدی طواف نساءطواف نساء و دو رکعت آن واجب‌اند و رکن نمی‌باشند، پس اگر آن‌ها را عمداً ترک نماید حجّش باطل نمی‌شود، اگر چه زن‌ها برایش حلال نمی‌شوند، بلکه احتیاط (واجب) آن است که عقد و خواستگاری و شهادت بر عقد، برایش حلال نمی‌شود. [۹]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۸۰، کتاب الحج، القول فیما یجب بعد اعمال منی، مسالة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۴ - طلا و هدایای موقع خواستگاریطلا و هدایایی که در موقع خواستگاری، داماد برای زنش آورده و مال زن شده است بعد از مرگ شوهر نیز به زن تعلق دارد. به‌عبارت‌دیگر «آنچه به زن تملیک شده ملک زن است و جزو ترکه محسوب نیست.» [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۴۰، استفتائات امام خمینی، ج۹، ص۵۹۰، سؤال ۱۱۱۹۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۵ - پانویس۶ - منبع• جابری عرب‌لو، محسن، فرهنگ اصطلاحات فقه فارسی، ص۹۰. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |