دفتر ثبت تجارتیدفتر ثبت تجارتی مکانی است که قانونگذار به منظور ایجاد بستر مناسب و تبیین ضوابط قانونی، آن را به عنوان مرجع رسمی جهت مراجعه افراد، ارائه اسناد و ثبت عملیات و فعالیت‌های تجاری اختصاص داده است تا تسهیلات لازم برای شناسایی تشخیص تاجر و عملیات تجارتی فراهم شود. به موجب ماده ۶ قانون تجارت، هر تاجری به استثناء کسبه جزء، مکلف است دفاتر تجاری را جهت حسن انجام امور تجاری تهیه کند. ۱ - تعریفدر اصطلاح حقوق ثبت اسم تاجر در دفتر مخصوصی به نام دفتر ثبت تجارتی است و ثبت آن اجباری است. [۱]
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، ص۱۸۶، تهران، گنج دانش، ۱۳۸۴، چ۱۵.
قانون تجارت ایران از دفتر ثبت تجارتی تعریفی ننموده است فقط در ماده ۱۶ تاسیس آن را در صورتی که وزارت دادگستری مقتضی بداند پیش‌بینی کرده است و مقررات مربوط به آن را موکول به تصمیم وزارت دادگستری نموده است. دفتر ثبت تجارتی دفتری است به منظور درج اسامی تجار اعم از اینکه شخص حقیقی یا حقوقی باشد و اطلاعاتی از سازمان و وضع آنها. [۲]
ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، ج۱، ص۹۸، تهران، انتشارات دادگستر، چاپ ۸، ۱۳۸۳.
۲ - تشریفات ثبتدر آیین‌نامه دفتر ثبت تجارتی برای ثبت صحیح نام تجار مقررات خاصی پیش‌بینی شده است. [۳]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، تهران، انتشارات سمت، چاپ ۱۰، بهار ۱۳۸۶، ص۱۸۵.
به موجب ماده ۴ آیین‌نامه بازرگانان و بنگاه‌های بازرگانی و شرکت‌های تجاری که پس از مدت سه ماه از تاریخ نشر آگهی به شغل بازرگانی اشتغال ورزیده یا تاسیس می‌شوند در ظرف یک ماه از تاریخ شروع به کار یا تاسیس مکلف به تسلیم اظهارنامه می‌باشند. اظهارنامه باید در سه نسخه روی نمونه‌های چاپی مخصوص که از متصدی دفتر ثبت تجارتی محل گرفته می‌شود تنظیم و به همان دفتر تسلیم و رسید گرفته شود. [۴]
آیین نامه، ماده ۵
۲.۱ - نکات اظهارنامهطبق ماده ۶ آیین‌نامه متقاضی باید در اظهارنامه نکات زیر را به ترتیب ذکر نماید: ۱ـ نام و نام خانوادگی بازرگان و رییس بنگاه و مدیران شرکت و اسم تجارتخانه یا بنگاه یا شرکت. ۲ ـ تاریخ و محل تولد و شماره شناسنامه و محل صدور آن. ۳ ـ تابعیت اصلی و تابعیت فعلی در صورتی که تابعیت دیگری را تحصیل نموده باشد. تاریخ و طرز تحصیل تابعیت ثانوی باید قید شود. ۴ ـ تاریخ ورود به ایران و شماره و محل صدور پروانه اقامت (اگر اظهارکننده تبعه خارجه باشد). ۵ ـ محل اقامت شخصی محل تجارتخانه یا بنگاه (نشانی کامل) محل مرکز اصلی شرکت و شعبات آن. ۶ ـ میزان سرمایه در شرکت‌های تجارتی. ۷ ـ شماره ثبت منگنه و پلمپ دفاتر تجارتی که به موجب مواد ۶ و ۱۲ قانون تجارت به عمل آمده است. ۸ ـ شماره تلفن، عنوان تلگرافی، کتاب رمز تجارتی (اگر داشته باشد) ۹ ـ رشته تجارت (تجارت داخلی یا تجارت خارجی یا هر دو) ۱۰ ـ قید شماره ثبت علایم تجارتی (چنانچه داشته باشد) علاوه بر این تبصره ۱ این ماده مقرر می‌دارد: در اظهارنامه شرکت یا تجارتخانه و یا بنگاهی که به تجارت خارجی اشتغال دارد باید تعیین شود که وارد کننده است یا صادرکننده یا حق العمل کار یا هر سه و حتی الامکان ارقام کالاهای عمده‌ای که اختصاصاً صادر یا وارد می‌نماید باید معین گردد. همچنین به موجب تبصره ۲ این ماده در اظهارنامه شرکت یا تجارتخانه یا بنگاهی که منحصراً به معاملات داخلی اشتغال دارد باید نوع معاملات و ارقام کالاهایی که معمولاً مورد معامله می‌باشد تعیین شود. ۲.۲ - زمان اظهارنامهطبق ماده ۷ آیین‌نامه دفتر ثبت تجارتی «متصدی دفتر ثبت تجارتی مکلف است مفاد اظهارنامه را در ظرف ده روز در دفتر خود ثبت و ذیل هر سه نسخه شماره ثبت و تاریخ و اسم دفتر ثبت تجارتی محل را قید و یک نسخه را با تصدیق به اینکه اظهار نامه مزبور ثبت شده است امضا و مهر نموده به اظهار کننده تسلیم نماید و نسخه دیگر را به وزارت بازرگانی و پیشه و هنر ارسال دارد.» ۲.۳ - تغییر و تبدیل اظهارنامههر نوع تغییر و تبدیلی که هر یک از بندهای ماده ۶ این آیین‌نامه پس از ثبت اظهار نامه به عمل آید و همچنین در صورت توقف و انحلال، اظهارکننده مکلف است تغییرات حاصله را در سه نسخه تهیه و به دفتر ثبت محلی که شرکت یا بنگاه و یا تجارتخانه در آن ثبت شده است تسلیم نماید که در دفتر ثبت تجارتی قید و مراتب به وزارت بازرگانی و پیشه و هنر اعلام گردد. [۵]
آیین‌نامه دفتر ثبت تجارتی، ماده ۸.
در صورت تغییر محل مرکز اصلی شرکت یا شعبه آن و محل تجارتخانه و یا بنگاه باید تغییر مزبور به دفتر ثبت تجارتی مربوطه اطلاع داده شود و متصدی دفتر مزبور پس از ثبت تغییر در ذیل ثبت اصلی گواهی‌نامه شامل اطلاعات مربوط به ثبت مزبور به اظهار کننده تسلیم می‌نماید که به دفتر ثبت تجارتی محل منتقل‌الیه داده و در دفتر ثبت تجارتی محل جدید ثبت نماید. ضمناً متصدی دفتر وزارت بازرگانی و پیشه و هنر را هم از آن تغییر آگاه خواهد نمود. [۶]
آیین نامه دفتر ثبت تجارتی، تبصره ماده۸.
در صورتی که مدیر شرکت یا بازرگان یا رییس بنگاه فوت نماید قائم مقام او مکلف است منتهی در ظرف شش ماه مراتب را به دفتر ثبت تجارتی مربوط اطلاع دهد.در این اطلاع نامه باید وضعیت شرکت یا تجارتخانه یا بنگاه بعد از فوت تصریح و معین شود که در اثر فوت نسبت به هیات مدیره چه تصمیمی اتخاذ گردیده و آیا تجارتخانه بر چیده شده یا این که عملیات به وسیله وراث یا قائم مقام متوفی تعقیب خواهد شد. در این صورت قائم مقام متوفی باید خود را معرفی و اطلاعاتی را که در بندهای یک تا شش ماده ۶ این آیین نامه تصریح شده است در اظهارنامه خود توضیح دهد. متصدی دفتر ثبت تجارتی مراتب را ذیل ثبت اولیه تجارتخانه ثبت کرده و یک نسخه از اظهارنامه را طبق ماده ۷ این آیین نامه به اظهارکننده تسلیم نموده نسخه دیگر را به وزارت بازرگانی و پیشه و هنر ارسال می‌دارد. قانونگذار برای عدم ثبت شماره ثبت دفتر تجارتی [۷]
قانون تجارت، ماده۱۸.
[۸]
آیین‌نامه دفتر ثبت تجارتی، ماده ۱۰
ضمانت اجرای کیفری معین نکرده است و همچنین ضمانت اجرای مدنی نیز معین نکرده است، بنابراین هرگاه بر اثر عدم رعایت این مواد به اشخاص ثالث خسارتی وارد شود باید به قواعد عام مسئولیت مدنی متوسل شوند.۳ - اثر ثبت۱- کسی که نام خود را در دفتر ثبت تجارتی به ثبت رسانیده است تاجر شناخته می‌شود و این امر اماره قانونی است و تا زمانی که خلاف آن ثابت نشده است مندرجات ثبت اعتبار دارد. [۹]
ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، ص۱۰۸.
۲- قانون هیچ‌گونه مجازاتی برای اشخاصی که اطلاعات مربوط به ثبت را غیر واقعی اعلام می‌کنند در نظر نگرفته است ولی طبق اصول کلی اطلاعاتی که تاجر راجع به امور تجاری خود داده است نسبت به اشخاص ثالث و بر علیه تاجر اعتبار دارند. ۳- طبق ماده ۹ قانون تاسیس اتاق‌های بازرگانی عضویت اتاق بازرگانی در هر محل موکول به ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی است. ۴- برای دریافت کارت بازرگانی و اجازه مبادرت به تجارت خارجی ثبت در دفتر ثبت تجارتی الزامی است. ۵- در صورتی که نام تاجر در دفتر ثبت تجارتی به ثبت رسیده باشد ادارات و مؤسسات دولتی و اشخاص می‌توانند شناسایی او را به عنوان تاجر موکول به ارائه گواهی ثبت در دفتر ثبت تجارتی کنند. ۶- در صورتی که بازرگانی از اقدام به ثبت در دفتر ثبت تجارتی خودداری کند طبق ماده ۶ قانون تجارت به جزای نقدی از دویست تا دو هزار ریال خواهد شد. [۱۰]
ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، ص۱۰۴-۱۰۵.
نگهداری دفاتر ثبت تجارتی در تهران به عهده دایره ثبت شرکت‌ها و در شهرستان‌ها بر عهده ادارات ثبت می‌باشد. [۱۱]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ص۱۸۴.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «دفتر ثبت تجارتی»، تاریخ بازیابی ۹۹/۲/۲۰. |