شبهه محصورهشبهه محصوره، شبهه در علم اجمالیِ دارای محتملات اندک می باشد. ۱ - مفهوم شبهه محصورهشبهه محصوره، مقابل شبهه غیر محصوره بوده و هر دو اصطلاح معمولا در مشتبهات (احتمالات) واقع در اطراف علم اجمالی به کار می‌رود؛ به این بیان که هر گاه تعداد مشتبهات اطراف علم اجمالی کم و معدود باشد به آن شبهه محصوره اطلاق می‌گردد، مانند این که مکلف در ظهر جمعه شک کند تکلیف او نماز ظهر است یا نماز جمعه ، و یا شک کند ظرف «الف» خمر است یا ظرف «ب»، در حالی که علم اجمالی به خمر بودن یکی از این دو ظرف دارد. ۲ - منجزیت علم اجمالی در شبهه محصورهمشهور علما بر این باورند که در شبهات محصوره، علم اجمالی منجّز است و در نتیجه، شخص باید احتیاط نموده و تمام اطراف شبهه را به جا آورده (در واجب ) یا ترک نماید (در حرام )، اما در شبهات غیر محصوره علم اجمالی اثر ندارد و احتیاط لازم نیست. برخی دیگر هم چون مرحوم « آخوند خراسانی » اعتقاد دارند ملاک منجّز بودن تکلیف این است که از همه نظر، دارای فعلیت باشد، چه شبهه، محصوره باشد و چه غیر محصوره. [۱]
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۴۱۱.
[۲]
مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۲۰۲.
[۴]
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانین الاصول، ج۲، ص۲۴.
[۵]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۲۳.
[۶]
بروجردی، حسین، نهایة الاصول، ج۲، ص۴۲۲.
[۷]
فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، ص۲۱۱.
[۹]
ایروانی، باقر، الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ج۳، ص۱۷۹.
[۱۰]
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج۴، ص۱۴۲.
[۱۲]
مغنیه، محمد جواد، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، ص۲۶۷.
[۱۳]
مغنیه، محمد جواد، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، ص۲۸۸.
[۱۴]
ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ص۲۲۱.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله « شبهه محصوره». |