زمان تقریبی مطالعه: 9 دقیقه
 

شخصیت‌ها و مراکز دیوبندیه پاکستان





دیوبندیه از جریانات و گروه‌های منشعب مذهب حنفی است. مذهب حنفی در شبه قاره دو گروه عمده پیرو دارد. دیوبندیّه و بریلوی. از نظر جمعیت و کثرت پیروان بریلویّه کاملا در اکثریّت هستند ولی از نظر انسجام و برنامه منظم درسی دیوبندی‌ها از انتظام و انسجام بیشتری برخوردارند. جریان دیوبندی در دوره‌ی پیش از تجزیه شبه قاره جریان ریشه‌داری بود و علمای بزرگی را تربیت کرد. بعد از تجزیه شبه قاره هند و تمرکز مسلمانان در پاکستان، مرکزیت اصلی این جریان به پاکستان منتقل شد و بین دیوبندیسم و وهابیسم ارتباط تنگاتنگی برقرار شد. هر چند که میان دیوبندیه و وهابیت از نظر اعتقادی اختلافات عمیقی وجود دارد اما دریافت کمک‌های مالی و تسلیحاتی مدارس مذهبی دیوبندی از جریان وهابیت، دیوبندیه را متأثر از وهابیت ساخته است. میان آنچه امروز به ویژه در پاکستان به نام جریان دیوبندی معروف است با جریانی که پیش از تاسیس این کشور در هند به این نام خوانده می‌شد، تفاوت‌هایی وجود دارد. در حال حاضر دیوبندیه در جامعه پاکستان از ادبیات سلفی تغذیه و به صورت سلسله مراتبی عمل می‌نماید و در مقابل «غیر» که نوعا مذاهب و اقوام دیگر هستند. موضع خشن و یکپارچه دارد.
این مقاله در صدد ارائه اسامی اعلام و شخصیت‌های مطرح دیوبندیه و مراکز و کتاب‌های مهم آنهاست.


۱ - شخصیت‌های علمی، سیاسی و اجتماعی



۱. شیخ احمد سرهندی
۲. شاه ولی الله دهلوی
۳. شاه عبد العزیز دهلوی
۴. شاه رفیع الدین دهلوی
۵. شاه عبد القادر دهلوی
۶. سید احمد بریلوی
۷. امیر عبد الرحمن خان
۸. میرزا حیرت دهلوی
۹. عبد الشکور لکهنوی
۱۰. عبد العزیز گوجرانوالوی
۱۱. محمد قاسم نانوتوی
۱۲. رشید احمد گنگوهی
۱۳. محمد انور شاه کشمیری
۱۴. حاجی امداد الله تهانوی مهاجر مدنی
۱۵. میاں جی نور محمد جهنجهانوی
۱۶. حافظ محمد ضامن شهید
۱۷. شاه اسماعیل شهید
۱۸. شیخ محمد محمدث دهلوی
۱۹. محمد یعقوب نانوتوی
۲۰. حاجی عابد حسین دیوبندی
۲۱. حافظ محمد صدیق بهر چونڈ وی
۲۲. محمود حسن دیوبندی
۲۳. خلیل احمد سهارنپوری
۲۴. عبد الرحیم رائپوری
۲۵. مفتی عزیز الرحمن عثمانی
۲۶. حکیم الامت اشرف علی تهانوی
۲۷. حبیب الرحمن عثمانی
۲۸. یحیی کاندهلوی
۲۹. محمد علی مونگیری
۳۰. شیر محمد شرقپوری
۳۱. مفتی پیر غلام مصطفی قاسمی
۳۲. محمد صالح جالندهری
۳۳. تاج محمد امروتی
۳۴. خلیفه غلام محمد دین پوری
۳۵. حافظ محمد یسین دیوبندی
۳۶. سید اصغر حسین دیوبندی
۳۷. محمد الیاس کاندهلوی
۳۸. سید مرتضی چاند پوری
۳۹. سید حسین احمد مدنی
۴۰. فضل علی قریشی
۴۱. حسین علی نقشبندی میانوالی
۴۲. ابو السعد احمد خان نقشبندی
۴۳. عاشق الهی میرتهی
۴۴. محمد عبد الله سلیم پوری
۴۵. مفتی محمد حسن امرتسری
۴۶. احمد علی لاهوری
۴۷. عبد القادر رائپوری
۴۸. حکیم محمد مصطفی بجنوری
۴۹. خواجه عزیز الحسن مجذوب
۵۰. ابو احمدسجاد بخاری
۵۱. شاه عبد الغنی پهول پوری
۵۲. قاضی مجاهد الاسلام قاسمی
۵۳. جلیل احمد شروانی
۵۴. عطاء الله شاه بخاری
۵۵. شاه عبد الغنی پهولپوری
۵۶. حماد الله هالیجوی
۵۷. عبد الجبار حصاروی
۵۸. حبیب الله اعظم گرهی
۵۹. شیر محمد گهوتوی مهاجر مدنی
۶۰. عبد الرحمن کامل پوری
۶۱. شاه ولی الله فتح پوری
۶۲. عبد الغفور مدنی
۶۳. سید بدر عالم میرتهی مدنی
۶۴. خیر محمد جالندهری
۶۵. ظفر احمد عثمانی
۶۶. محمد ادریس کاندهلوی
۶۷. اطهر علی ساهتی
۶۸. مفتی عبد الکریم گمتهلوی
۶۹. شاه اسعد الله سهارنپوری
۷۰. محمد شریف هوشیار پوری
۷۱. غلام صدیق حاجی پوری
۷۲. محمد بقاء احمدانی
۷۳. دکتر عبد الحئی عارفی
۷۴. محمد ذکریا کاندهلوی
۷۵. قاری محمد طیب قاسمی
۷۶. مسیح الله خان شروانی
۷۷. محمد الله حافظ جی حضور نواکهالی
۷۸. محمد فقیر پیشاوری
۷۹. مفتی جمیل احمد تهانوی
۸۰. نصیر الدین غور غشتوی
۸۱. عبد الله بهلوی
۸۲. عبد الهادی دین پوری
۸۳. محمد عبد الله درخواستی
۸۴. عبد المالک صدیقی
۸۵. عبد العزیز رائپوری
۸۶. علی مرتضی نقشبندی
۸۷. دوست محمد قریشی
۸۸. غلام حبیب نقشبندی
۸۹. محمد خلیل اشرفی
۹۰. مفتی عبد الحکیم سکهروی
۹۱. دکتر غلام محمد کراچوی
۹۲. پیر عبد الکریم قریشی
۹۳. دکتر حفیظ الله سکهروی
۹۴. مفتی سید عبد الشکور ترمذی
۹۵. عاشق الهی بلند شهری
۹۶. مفتی رشید احمد لدهیانوی
۹۷. دکتر عبد المجید ریواروی
۹۸. محمد فاروق سکهروی
۹۹. مفتی عبد القادر
۱۰۰. حافظ سید اکبر شاه بخاری
۱۰۱. مفتی کفایت الله دهلوی
۱۰۲. محمد سهول بهاگلپوری
۱۰۳. اعزاز علی امروهی
۱۰۴. مفتی مهدی حسن جهانپوری
۱۰۵. مفتی محمد اسماعیل بسم الله سورتی
۱۰۶. ثنا الله امرتسری
۱۰۷. مفتی نظام الدین اعظمی
۱۰۸. مفتی رشید احمد پاکستانی
۱۰۹. مفتی ظهیر الدین مفتاحی
۱۱۰. مفتی حبیب الرحمن خیر آبادی
۱۱۱. خورشید عالیم قاسمی
۱۱۲. مفتی فصیل الرحمن هلال عثمانی
۱۱۳. برهان الدین سنبهلی
۱۱۴. زبیر احمد قاسمی
۱۱۵. قاضی عبد الاحد ازهری
۱۱۶. مفتی اشرف علی باقوی
۱۱۷. مفتی سعید احمدپالن پوری
۱۱۸. قاضی عبد الجلیل قاسمی
۱۱۹. مفتی عزیز الرحمن فتح پوری
۱۲۰. عبید الله اسعدی
۱۲۱. عتیق احمد بستوی
۱۲۲. محمد قاسم مظفر پوری
۱۲۳. مفتی جمیل احمد نذیری
۱۲۴. خالد سیف الله رحمانی
۱۲۵. مفتی حبیب الله قاسمی
۱۲۶. انیس الرحمن قاسمی
۱۲۷. ثناء الهدی قاسمی
۱۲۸. مفتی شبیر احمد قاسمی
۱۲۹. نذیر احمد کشمیری
۱۳۰. مفتی محمد جنید عالم قاسمی
۱۳۱. مفتی ظهیر احمد کانپور
۱۳۲. مفتی محمد طاهر قاسمی
۱۳۳. مفتی محمد سلمان منصور پوری
۱۳۴. اختر عادل قاسمی
۱۳۵. مفتی اقبال احمد قاسمی
۱۳۶. طاهر اشرفی
۱۳۷. طاهر پنج پیری
۱۳۸. محمد حسین نیلوی
۱۳۹. غلام الله خان
۱۴۰. نذیراحمد از زاهدان ایران
۱۴۱. عبد الحمید اسماعیل زهی از زاهدان ایران
۱۴۲. عبد العزیز ملازاده از ایران
۱۴۳. عبد الرحیم ملازاده مدیر شبکه توحید و وصال
۱۴۴. نظر محمد دیدگاه از ایرانشهر
۱۴۵. مفتی سلیم الله خان
۱۴۶. شاه عنایت الله بخاری
۱۴۷. طارق جمیل
۱۴۸. قاری عبد الوهاب
۱۴۹. پروفیسور غلام احمد حریری
۱۵۰. عبید الله سندهی
۱۵۱. مفتی شبیر احمد عثمانی
۱۵۲. مفتی محمد شفیع عثمانی
۱۵۳. مفتی محمد تقی عثمانی
۱۵۴. مفتی محمدرفیع عثمانی
۱۵۵. مفتی محمود
۱۵۶. فضل الرحمن
۱۵۷. سمیع الحق
۱۵۸. حامد الحق
۱۵۹. مفتی نعیم
۱۶۰. حافظ حسین احمد
۱۶۱. محمد شیرانی
۱۶۲. گل نصیب خان
۱۶۳. عطاء الرحمن
۱۶۴. الطاف الرحمن
۱۶۵. عبدالباری فرنگی محلی
۱۶۶. عثمان منصور پوری
۱۶۷. ارشد مدنی
۱۶۸. محمود اسعد مدنی
۱۶۹. عبد الماجد بدایونی
۱۷۰. حفظ الرحمن سیوهاروی
۱۷۱. اکرم خان درانی
۱۷۲. عبد الغفور حیدری
۱۷۳. محمد خان سرهندی
۱۷۴. شیخ الاسلام عبد السلام رستمی
۱۷۵. خضر حیات بکروی
۱۷۶. محب الله بلوچی لورالائی
۱۷۷. عطاءالله بندیالوی
۱۷۸. محمد طیب پنج پیر
۱۷۹. خان بادشاه پنج پیری
۱۸۰. محمد فاروق
۱۸۱. بندیالوی
۱۸۲. علامه محمد امیر
۱۸۳. ابو معاویه
۱۸۴. نورالله رشیدی
۱۸۵. سر فراز خان صفدر
۱۸۶. عبد القیوم
۱۸۷. الله یار
۱۸۸. مفتی محمد حسن (امیرعالمی تحفظ ختم نبوت لاهور)
۱۸۹. جمال تونسوی
۱۹۰. داجوی
۱۹۱. محمد حمدالله
۱۹۲. حافظ حمد الله
۱۹۳. خالد محمود سمرو
۱۹۴. شاه علاء الدین جنگل باش
۱۹۵. مسترشد خواجه عثمان هارونی
۱۹۶. مملوک علی نانوتوی
۱۹۷. فضل الرحمن عثمانی
۱۹۸. شاه عبد الغنی
۱۹۹. شاه محمد اسحاق
۲۰۰. عبد الماجد دریابادی
۲۰۱. جمیل الدین بجنوری
۲۰۲. عبد المومن دیوبندی
۲۰۳. محمد مراد فاروقی
۲۰۴. منصور علی خاں مرادآبادی
۲۰۵. عبد الرحمن امروهوی
۲۰۶. عبد الحق پور قاضوی
۲۰۷. سید فخر الدین احمد
۲۰۸. غلام رسول هزاروی
۲۰۹. بیت الله مسعود
۲۱۰. محمد میاں منصور انصاری
۲۱۱. سیف الرحمن کابلی
۲۱۲. احمد بزرگ سورتی
۲۱۳. محمد اسحاق کتهوری
۲۱۴. مظهر الدین شیر کوتی
۲۱۵. فضل ربی پشاوری
۲۱۶. وارث حسن جهان آبادی
۲۱۷. امین الدین دهلوی
۲۱۸. محمد صادق کراچوی
۲۱۹. شائق احمد عثمانی
۲۲۰. ماجد علی جونپوری
۲۲۱. شمس عبد العلی لکهنویی
۲۲۲. عبد الشکور دیوبندی
۲۲۳. عبد المجید سنبهلی
۲۲۴. عبد السمیع دیوبندی
۲۲۵. خواجه عبد الحئی فاروقی
۲۲۶. احسان الله تاجور
۲۲۷. مبارک حسین سنبهلی
۲۲۸. عزیر گل پشاوری
۲۲۹. مناظر احسن گیلانی
۲۳۰. عبد الرزاق پشاوری
۲۳۱. شمس الحق افغانی
۲۳۲. محمد منظور نعمانی
۲۳۳. مصطفی حسن علوی
۲۳۴. حامد الانصاری غازی
۲۳۵. زین العابدین سجاد
۲۳۶. شمس الحق فرید پوری
۲۳۷. سید فخر الحسن مرادآبادی
۲۳۸. قاضی سجاد حسین
۲۳۹. اسمعیل بسم الله گجراتی
۲۴۰. میرک شاه کشمیری
۲۴۱. محمد یوسف بنوری
۲۴۲. شریف حسن دیوبندی
۲۴۳. اشرف علی کمرلائی
۲۴۴. محمود احمد نانوتوی
۲۴۵. غلام غوث هزاروی
۲۴۶. اطهر علی بنگالی
۲۴۷. یوسف شاه کشمیری
۲۴۸. عتیق الرحمن عثمانی
۲۴۹. محمد افریقی
۲۵۰. مجاهد الاسلام قاسمی
۲۵۱. محمود الحسن گنگوهی
۲۵۲. مهدی حسن شاهجهانپوری
۲۵۳. محمد سهول بهاگلپوری
۲۵۴. محمد میاں دیوبند
۲۵۵. حبیب الرحمن اعظمی
۲۵۶. وحید الزماں کیرانوی
۲۵۷. محمد سلمان منصور پوری
۲۵۸. افضال الرحمن قاسمی
۲۵۹. محمد ارشد مدنی
۲۶۰. عبد العلیم فاروقی
۲۶۱. محمد سالم قاسمی
۲۶۲. محمد سفیان قاسمی
۲۶۳. محمد اسلم قاسمی
۲۶۴. شکیل احمد قاسمی
۲۶۵. محمد ابو القاسم نعمانی
۲۶۶. بدر الدین اجمل قاسمی
۲۶۷. مرغوب الرحمن بجنوری
۲۶۸. قاری عثمان منصورپوری
۲۶۹. حیات الله بهرائچی
۲۷۰. محمد ریاست علی بجنوری
۲۷۱. خورشید عالم نعیم دیوبندی
۲۷۲. عبد الخالق مدراسی
۲۷۳. عبد الخالق سنبهلی
۲۷۴. برهان الدین سنبهلی
۲۷۵. ابوالحسن ندوی
۲۷۶. محدث فخر الحسن گنگوهی

۲ - شخصیت‌های تکفیری



۱. نور الحسن بخاری
۲. عبد الستار تونسوی
۳. دوست محمد قریشی
۴. محمود احمد عباسی
۵. ابو یزید بت
۶. حق نواز جهنگوی
۷. ایثار الحق قاسمی
۸. ضیاء الرحمن فاروقی
۹. اعظم طارق
۱۰. معاویه اعظم
۱۱. علی شیر حیدری
۱۲. احمد لدهیانوی
۱۳. ریاض بسرا
۱۴. ملک اسحاق
۱۵. اکرم لاهوری
۱۶. محمد اجمل الیاس
۱۷. غلام رسول شاه
۱۸. قاری اسد الله
۱۹. قاری عبد الحی الیاس
۲۰. مسعود اظهر
۲۱. هارون منصور
۲۲. عزیز گجر
۲۳. رمضان مینگل
۲۴. قاضی نثار احمد
۲۵. دکتر خالد محمود
۲۶. مفتی نظام الدین شامزئی
۲۷. سید احمد بریلوی
۲۸. الیاس گهمن

۳ - تألیفات فقهی



۱. احسن الفتاوی
۲. امداد الفتاوی
۳. امداد المفتیین
۴. حبیب الفتاوی
۵. خیر الفتاوی
۶. دینی مسائل اور ان کا حل
۷. عزیز الفتاوی
۸. فتاوی احیاء العلوم
۹. فتاوی امارات شرعیه
۱۰. فتاوی دار العلوم دیوبند
۱۱. فتاوی رشیدیه
۱۲. فتاوی قاضی
۱۳. فتاوی محمودیه
۱۴. کتاب الفتاوی
۱۵. کفایت المفتی
۱۶. منتخبات نظام الفتاوی

۴ - مراکز فقهی



۱. دار الافتاء دار العلوم دیوبند
۲. دار القضاء امارت شرعیه پهلواری شریف
۳. پٹنہ
۴. ادره المباحث الفقهیه
۵. اسلامک فقه اکیدمی اندیا
۶. دار الافتاء مدرسه قاسمیه شاهی مرادآباد
۷. المعهد العالی للتدیب فی القضاء و الافتاء
۸. المعهد العالی الاسلامی حیدر آباد

۵ - احزاب مرتبط



۱. جمعیت علماء هند
۲. جمعیت علماء اسلام (فضل الرحمن گروپ)
۳. جمعیت علماء اسلام (سمیع الحق گروپ)
۴. سپاه صحابه پاکستان
۵. تنظیم اهل سنت و الجماعت
۶. ملت اسلامیه پاکستان
۷. لشکر طیبه
۸. جیش محمد
۹. لشکر جهنگوی
۱۰. غلامان صحابه
۱۱. پاکستان علماء کونسل
۱۲. تحریک طالبان پاکستان
۱۳. تنظیم اهل سنت
۱۴. جمعیت الاشاعت التوحید و السنت
۱۵. تحریک تحفظ ختم نبوت

۶ - مراکز مهم گروه جماعت تبلیغی در سیستان و بلوچستان ایران



۱. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع توحید شهرستان زاهدان: امیر این جماعت حاج رئوف شه بخش و نائب او حاج عبدالکریم می‌باشد.
۲. مرکز جماعت تبلیغی مسجد زین العابدین شهرستان سراوان
۳. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع خاتم الانبیاء شهرستان چابهار
۴. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع گوهرکوه شهرستان خاش
۵. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع مدنی شهرستان نیکشهر
۶. مرکز جماعت تبلیغی مسجد محمدیه بندر کنارک شهرستان چابهار
۷. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع اهل تسنن شهرستان زابل
۸. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع دهستان شوشکیدر شهرستان سرباز
۹. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع جکیگور شهرستان سرباز
۱۰. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع انزای شهرستان سرباز
۱۱. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع دهستان مینان شهرستان سرباز
۱۲. مرکز جماعت تبلیغی مسجد جامع توحید شهرستان ایرانشهر
۱۳. جمعیت اشاعت التوحید و السنت

۷ - مقالات مرتبط



دیوبندیه؛ اندیشه‌ دینی دیوبندیه؛ عقاید دیوبند‌یه؛ مشاهیر‌ دیوبندیه؛ دارالعلوم دیوبندیه؛ مکتب دیوبندیه و سلفیت؛ تفاوت‌های دیوبندیه با وهابیت.

۸ - پانویس


 
۱. شیرازی، مهران، مطالعات راهبردی جهان اسلام زمستان ۱۳۹۶ - شماره ۷۲، مقاله «ساختار دیوبندیه در شبه قاره هند».    


۹ - منبع



گروه پژوهشی ویکی فقه.






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.