صراط مستقیمیکى از اوصاف قرآن صراط مستقیم است که در آیه ۶ سوره مبارکه حمد ذکر شده است. ۱ - تفسیر صراط مستقیمدر تفسیر : "اهدنا الصراط المستقیم"."طبرسی از پیامبر (صلی الله علیه و|آله) و علی(علیه السلام) ، و "ابن مسعود" روایتی را نقل مى کند که مراد از "صراط مستقیم" قرآن است . و نیز "زر کشی" و "سیوطی" صراط مستقیم در آیه ۱۵۳ سوره انعام را از اسامى قرآن شمرده اند ؛ "و انّ هذا صراطى مستقیماً فاتبعوه". ۲ - معنای صراط مستقیمچون قرآن کریم بشر را مستقیم و بى هیچ کژى به سعادت جاودانه که همان خشنودی خداوند است ره نمون مى سازد به آن "صراط مستقیم" گویند. امام خمینی در نگاه عرفانی صراط مستقیم را به دو صراط مستقیم وجودی و صراط مستقیم سلوکی تقسیم می‌کند، صراط مستقیم وجودی آن است که همه موجودات در مرتبه تعینات خود، در سیر صعودی خارج از این صراط مستقیم نیستند و طبق آیه «ما من دابه الّا هو آخذ بناصیتها انّ ربی علی صراط مستقیم»، امام معتقد است هر یک از موجودات، صراطی خاص به خود دارد. از این‌رو ایشان رجوع هر یک از موجودات عالم کثرت به غیب را عبارت از صراط مستقیم وجودی می‌داند، اما صراط مستقیم سلوکی، سیر و سلوک سالکان الی الله است، از این‌رو صراط مستقیم سلوکی، هدایت خاصی است که انبیاء مردم را به آن دعوت کرده‌اند تا به انسانیت و نور مطلق برسند و از همه اقسام کفر و ظلم و خارج شوند. این صراط همان صراطی است که در روایات و متون دینی به باریک‌ترین راه معرفی شده که از متن جهنم می‌گذرد. این صراط مستقیم سلوکی در غیر کاملان که وارد سلوک نشده‌اند، صراط ظاهر شریعت و صراط مستقیم به دین و اسلام است و اگر وارد سلوک شده باشند، مراد از صراط مستقیم نزدیک‌ترین راه وصول الی الله است که همان راه اهل بیت (علیهم‌السّلام) است و این صراط مستقیم، همان صراطی است که رب انسان کامل بر آن است، زیرا حق تعالی به مقام اسم جامع بر صراط مستقیم است و اسم جامع، مقام وسطیت و جامعیت اسماء است، بدون برتری صفتی بر صفت دیگری و غلبه اسمی بر اسمی است، انسان کامل نیز از آنجا که مظهر همه اسماء و صفات و مربوب حق تعالی به اسم جامع است و هیچ یک از اسماء در آن غلبه تصرف ندارند، دارای مقام وسطیت و برزخیت کبری است و سیرش بر طریق مستقیم است. امام خمینی معتقد است صراط، باطن حرکت و سیر انسان در عالم طبیعت است که در آن عالم بروز و ظهور می‌یابد و این صراط از عالم دنیا آغاز می‌شود و طرف دیگر آن بهشت است و مقام الوهیت است و در صورت انحراف از راه راست، به جهنم منتهی می‌شود. اما این که در بعضی روایات آمده است صراط مستقیم از متن جهنم عبور می‌کند به این معنا است که صراط در متن آن است و جهنم و آتش، محیط بر صراط است وقتی اولیاء الهی از میان آن می‌گذرند، خاموش می‌شود و این به آن جهت است که آتشی که از فعل انسان سرچشمه می‌گیرد در مؤمن خاموش است. [۸]
خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۱۴، ص۲۱۲-۲۱۱ و ج۱۸، ص۵۰۲-۵۰۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.
۳ - مستندات مقالهطبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ج ۱، ص ۲۸ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ج ۲، ص ۱۵ فخر رازی ، محمد بن عمر ، التفسیرالكبیر ، ج ۱ ، ص ۲۵۶ سیوطی ، عبد الرحمان بن ابی بكر ، الاتقان فى علوم القرآن ، ج ۱ ، ص ۱۷۹رامیار ، محمود ، تاریخ قرآن ، ص ۳۱ حجتی ، محمد باقر ، پژوهشى درتاریخ قرآن كریم ، ص ۲۶. ۴ - پانویس۵ - منبع• اطلاعات ومدارک اسلامی. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |