عبدالعظیم حسنی (دائرةالمعارف‌مؤلفان‌اسلامی)ابوالقاسم عبدالعظیم بن عبدالله حسنی (م ۲۵۲ق)، از محدثان موثق شیعه و از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) و اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری (علیهماالسلام) که از امام جواد و امام هادی (علیهماالسلام) روایت نقل کرده است. ۱ - معرفی اجمالیابوالقاسم عبدالعظیم بن عبدالله بن علی حسنی علوی، از نوادگان امام مجتبی (علیه‌السّلام) است که به دلیل حضورش در شهر ری بین ایرانیان شهرت دارد. نجاشی به نقل از احمد برقی (م ۲۸۰ق) می‌نویسد: عبدالعظیم از حاکم وقت گریخته، به ری آمد و در اتاق کوچکی در زیرخانه یکی از شیعیان ساکن شد و اوقات را به عبادت می‌گذراند. روز را به روزه و شب را به تهجد مشغول بود و گاه پنهانی بیرون می‌رفت و قبری را که اکنون مقابل بارگاه اوست، زیارت می‌نمود و می‌گفت: او از فرزندان موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) است. کم کم مردم از حضور وی آگاه شدند. عبدالعظیم سرانجام بیمار شد و از دنیا رفت و هنگامی که لباسش را بیرون آوردند تا او را غسل دهند به نسبش پی بردند، چون کاغذی در لباسش یافتند که نام و نسب خود را تا امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) ثبت کرده بود. ۲ - دیدگاه علمافخر رازی بر خلاف دیگران می‌گوید: عبدالعظیم حسنی در طبرستان سکونت داشت و سرانجام کشته شد. شیخ طوسی نام او را ذیل اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری (علیهماالسلام) ذکر کرده، ولی برخی وی را صحابی امام جواد (علیه‌السّلام) هم دانسته و برخی دیگر گفته‌اند که امام رضا (علیه‌السّلام) را هم درک کرده است. معاصر بودن وی با امام هشتم قابل قبول نیست و گویا اشتراک کنیه امام رضا (علیه‌السّلام) با امام هادی (علیه‌السّلام) منشا این اشتباه شده است. عبدالعظیم حسنی از امام جواد و امام هادی (علیهماالسلام) و همچنین از حسن بن حسین عمری، عمر بن رشید و دیگران روایت کرده است. احمد بن مهران، احمد برقی و سهل بن جمهور از جمله راویان او هستند. علامه حلی او را به عبادت و ورع توصیف کرده و می‌گوید: درباره او حکایتی وجود دارد که بر خوبی‌اش دلالت دارد. گویا مراد وی، همان داستان مشهوری است که عبدالعظیم عقاید خود را به امام دهم ارایه کرد و امام فرمود: این دین پسندیده است و بر آن ثابت قدم باش. از امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) روایت شده که زیارت عبدالعظیم در ری معادل زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) است، اما آیت‌الله خوئی این خبر را ضعیف می‌داند. ۳ - وفاتوفات حسنی را در نیمه شوال یکی از سال‌های ۲۵۰ق تا ۲۵۵ق نوشته‌اند. ۴ - تألیفاتکتابهای خطب امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) و الیوم و اللیلة از اوست. به مناسبت کنگره بزرگداشت عبدالعظیم، شماره ۸۰ مجله آئینه پژوهش، تیرماه ۱۳۸۲ به وی اختصاص یافته و اطلاعاتی کافی درباره‌اش ارایه داده است. [۱۸]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۹، ص۱۳۸۵۸.
[۲۲]
کیاء گیلانی، احمد بن محمد، سراج الانساب، ص۴۲.
۵ - پانویس۶ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۴۸-۴۴۹، برگرفته از مقاله «عبدالعظیم حسنی». رده‌های این صفحه : اصحاب امام جواد | اصحاب امام عسکری | اصحاب امام هادی | امامزادگان تهران | درگذشتگان سال 252 (قمری) | راویان از امام جواد | راویان از امام حسن عسکری | راویان از امام هادی | راویان موثق شیعه قرن 3 (قمری) | سادات حسنی | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری) | مدفونان در ری | نوادگان امام حسن
|