علی بن عبدالجلیل بیاضیبیاضی، زین الدین علی بن عبدالجلیل، محدث و متکلم شیعی سده ششم است. ۱ - بیاضیاز سرگذشت او آگاهی اندکی در دست است. نخستین گزارش درباره بیاضی، که ظاهراً تنها مأخذ سایر سرگذشت نویسان نیز بوده، از آنِ شاگرد وی منتجب الدین رازی است. ظاهراً موطن بیاضی ری نبوده، ولی حوزه درس و تحقیق او در آن‌جا بوده است [۱]
علی بن عبیدالله منتجب الدین رازی، الفهرست، ج۱، ص۷۹، چاپ جلال الدین محدث ارموی، قم ۱۳۶۶ ش.
و به همین دلیل، عده ای او را زین الدین رازی خوانده اند. [۲]
محمدباقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۲۳، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
بیاضی دارای کلامی مؤثر و در فن مناظره چیره دست و در پرهیزگاری معروف بوده است. [۳]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الثقات العیون فی سادس القرون، ج۱، ص۱۹۳، چاپ علی نقی منزوی، بیروت ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
[۴]
محمدبن حسن حرعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۱۹۱، چاپ احمد حسینی، قم ۱۳۶۲ ش.
۱.۱ - اهمیت بیاض در تاریخ اندیشه‌های کلامی شیعهاهمیت بیاضی، در تاریخ اندیشه های کلامی مذهب شیعه، به این است که آثار کلامی وی به دوره ناشناخته تطور کلام شیعی از شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰) تا خواجه نصیرالدین طوسی (متوفی ۶۷۲) تعلق دارد، و بدون دستیابی به آثار کلامی دانشمندان این دوره، تبیین تحول تاریخی کلام شیعه میسور نیست. به گزارش علامه حلی، مسعودبن محمدبن ابی الفضل رازی عملِ لیلة الرغائب (اولین شب جمعه ماه رجب) را در ۵۴۴ از بیاضی نقل کرده است. [۵]
محمدباقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۲۳، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱.۲ - آثار بیاضیبیاضی در علم کلام سه کتاب داشته که از هیچ‌یک نشانی در دست نیست: الاعتصام فی علم الکلام، الحدود، مسائل فی المعدوم والاحوال. [۶]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الثقات العیون فی سادس القرون، ج۱، ص۱۹۳، چاپ علی نقی منزوی، بیروت ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
عنوان کتاب اخیر نشان می‌دهد که بیاضی در آن نظریه ابوهاشم جبائی درباره شیئیت معدوم و احوال را بحث و نقد کرده است. ۲ - فهرست منابع(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الثقات العیون فی سادس القرون، چاپ علی نقی منزوی، بیروت ۱۳۹۲/۱۹۷۲. (۲) محمدبن حسن حرعاملی، امل الا´مل، چاپ احمد حسینی، قم ۱۳۶۲ ش. (۳) محمدباقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۴) علی بن عبیدالله منتجب الدین رازی، الفهرست، چاپ جلال الدین محدث ارموی، قم ۱۳۶۶ ش. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بیاضی»، شماره۲۳۲۸. |