ابوالعباس فضل بن ربیعابوالعباس فضل بن ربیع، یکی از چهره‌های سیاسی قرن سوم قمری و پرده‌دار منصور عباسی بود که سعایت‌های او نزد هارون باعث سرنگونی برمکیان شد. او سرانجام به سال ۲۰۸ ق در توس درگذشت. ۱ - معرفی اجمالیابوالعباس، فضل بن ربیع بن یونس بن محمد بن ابی‌فروة بن کیسان، پرده‌دار منصور عباسی بود. ۲ - وزارت پدرپدرش ربیع بن یونس در عهد منصور، مهدی و هادی، سمت وزارت داشت. وی توانست با توطئه و نیرنگ، خلیفه را علیه رقیبان و دشمنان خود تحریک کرده و از شرّ آنان رهایی یابد. بر اثر سعایت‌های او منصور، وزیر خود، ابوایوب موریانی را به قتل رساند و نیز مهدی وزیر خود، ابوعبیدالله معاویة بن یسار را پس از آن که پسر او را با توطئه ربیع، به جرم بی‌دینی کشت، از مقام وزارت خلع کرد. ۳ - پرده‌داری منصورزمانی که منصور جانشین پدر شد، فضل را به حاجبی خود برگزید در حالی که پدرش سمت وزارت را عهده‌دار بود. فضل در قصر منصور پرورش یافت و سپس از آن جا به کاخ مهدی و هارون الرشید راه یافت و در شغل حاجبی باقی ماند. وی در سعایت و سخن‌چینی و توطئه‌چینی و بدگویی از دیگران، روش پدرش، ربیع را در پیش گرفت. ۴ - سعایت از برمکیانهمین سعایت‌ها بود که باعث سرنگونی برمکیان و نگون‌بختی ایشان شد. او توانست پس از برمکیان منصب وزارت را اشغال کند. چون امین به خلافت رسید، او را در مقام پرده‌داری دربار باقی گذارد. فضل تلاش کرد تا امین را وادار به مقاومت در مقابل مامون کند و سپس با اصرار از امین خواست پسرش، موسی را به جای او به حکومت بگمارد. آن چه فضل را بر این کار وا داشت، این بود که اگر مامون به قدرت می‌رسید، او را از مقام حاجبی برکنار می‌کرد. ۵ - وفاتزمانی که مامون قدرت را به دست گرفت، فضل، خود را پنهان کرد. سپس با التماس از وی خواست تا او را ببخشد. مامون نیز او را عفو کرد و به همین اکتفا کرد که او را به کاری نگمارد، پس از آن، فضل زندگی نکبت باری را گذراند. او به توس عزیمت کرد و همان جا در هفتاد سالگی درگذشت. ۶ - پانویس۷ - منبععبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۴۶۶. رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 208 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | کارگزاران خلفای عباسی | وزیران خلفای عباسی
|