زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
 

قصرسازی (قرآن)





در آیات قرآن به ساختن قصر توسط برخی افراد و اقوام اشاره شده است.


۱ - قصرسازی اقوام ستمگر



ساختن قصرهاى محكم و استوار از سوى برخى اقوام ستمگر، در گذشته:
«فَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ أَهْلَكْناها وَ هِيَ ظالِمَةٌ فَهِيَ خاوِيَةٌ عَلى‌ عُرُوشِها وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِيدٍ؛چه بسيار اهل شهرها و آباديهايى كه آنها را نابود و هلاک كرديم در حالى كه ستمكار بودند، و ديوارهاى آن بر روى سقفهايش فرو ريخت! و چه بسيار چاه پر آب و قصرهاى محكم و مرتفع كه بى‌صاحب ماند!»

۲ - قصرسازی در زمان سلیمان



قصرسازى، در زمان سلیمان علیه‌السلام:
«قِيلَ لَهَا ادْخُلِي الصَّرْحَ فَلَمَّا رَأَتْهُ حَسِبَتْهُ لُجَّةً وَ كَشَفَتْ عَنْ ساقَيْها قالَ إِنَّهُ صَرْحٌ مُمَرَّدٌ مِنْ قَوارِيرَ ...؛به او گفته شد: داخل قصر شو! هنگامى كه نظر به آن افكند، پنداشت نهر آبى است و ساق پاهاى خود را برهنه كرد تا از آب بگذرد....»

۳ - قصرسازی فرعون



رواج قصرسازى، از جانب فرعون و قوم وى:
«... وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ؛... و آنچه فرعون و فرعونیان از كاخهاى مجلّل مى‌ساختند، و آنچه از باغهاى داربست‌دار فراهم ساخته بودند، در هم كوبيديم!»
«ما كان يصنع» يعنى آنچه از ابنيه و قصور مى‌ساختند.

۳.۱ - فرمان به قصرسازی


فرمان فرعون به هامان، براى ساختن قصر:
۱. «وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا أَيُّهَا الْمَلَأُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يا هامانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَلْ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَطَّلِعُ إِلى‌ إِلهِ مُوسى‌ وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكاذِبِينَ؛فرعون گفت: اى گروه اشراف! من خدايى جز خودم براى شما سراغ ندارم. امّا براى تحقيق بيشتر، اى هامان، برايم آتشى بر گل بيفروز (و آجرهاى محكم بساز)، و براى من برج بلندى ترتيب ده تا از خداى موسى خبر گيرم؛ هر چند من گمان مى‌كنم او از دروغگویان است.» «صرح» به معناى قصر و ساختمان عالى است.
۲. «وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ؛و فرعون گفت: اى هامان! براى من برج بلندى بساز، شايد به وسايلى دست يابم.»

۳.۲ - هدف فرعون از قصرسازی

هدف فرعون از قصرسازی عبارت است از:

۳.۲.۱ - کشف راه‌های آسمان


راه پيدا كردن به راه‌هاى آسمان، هدف قصرسازى فرعون:
«وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ‌ • أَسْبابَ السَّماواتِ فَأَطَّلِعَ إِلى‌ إِلهِ مُوسى‌ ...؛و فرعون گفت: اى هامان! براى من برج بلندى بساز، شايد به وسايلى دست يابم، وسايل دست يافتن به آسمان‌ها تا از خداى موسى آگاه شوم....»

۳.۲.۲ - آگاهی به خدا


آگاهى پيدا كردن از خداى موسی علیه‌السلام، بهانه قصرسازى فرعون:
۱. «وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا أَيُّهَا الْمَلَأُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يا هامانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَلْ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَطَّلِعُ إِلى‌ إِلهِ مُوسى‌ ...؛فرعون گفت: اى گروه اشراف! من خدايى جز خودم براى شما سراغ ندارم. امّا براى تحقيق بيشتر، اى هامان، برايم آتشى بر گل بيفروز (و آجرهاى محكم بساز)، و براى من برج بلندى ترتيب ده تا از خداى موسى خبر گيرم....»
۲. «وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ‌ • أَسْبابَ السَّماواتِ فَأَطَّلِعَ إِلى‌ إِلهِ مُوسى‌ ...؛و فرعون گفت: اى هامان! براى من برج بلندى بساز، شايد به وسايلى دست يابم، وسايل دست يافتن به آسمان‌ها تا از خداى موسى آگاه شوم....»

۴ - قصرسازی قوم ثمود



بنا كردن خانه‌ها و قصرها در دشتهاى متعدّد، از جانب قوم ثمود:
«وَ إِلى‌ ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ‌ ... • وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً ...؛و به سوى قوم ثمود، برادرشان صالح (را فرستاديم)؛ گفت: اى قوم من! تنها خدا را بپرستيد، ... و به خاطر بياوريد هنگامى كه شما را جانشينان قوم عاد قرار داد، و در زمين مستقر ساخت، كه در دشتهايش، قصرها براى خود بنا مى‌كنيد؛ و در کوه‌ها، براى خود خانه‌ها مى‌تراشيد....»

۴.۱ - از نعمت‌های الهی


آگاهى قوم ثمود از شيوه‌هاى خانه‌سازى و قصرسازى، از نعمت‌هاى الهى براى آنان:
«وَ إِلى‌ ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ‌ ... • وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ‌ ...؛و به سوى قوم ثمود، برادرشان صالح (را فرستاديم)؛ گفت: اى قوم من! تنها خدا را بپرستيد، ... و به خاطر بياوريد هنگامى كه شما را جانشينان قوم «عاد» قرار داد، و در زمين مستقر ساخت، كه در دشتهايش، قصرها براى خود بنا مى‌كنيد؛ و در كوه‌ها، براى خود خانه‌ها مى‌تراشيد. بنابراين، نعمتهاى خدا را متذكّر شويد....»
«قصور» جمع «قصر» خانه‌اى را گويند كه داراى‌ ديوار بوده، در ميان آن محصور باشد.

۵ - قصرسازی قوم عاد



ساختن قصرهاى محكم از سوى قوم عاد، به منظور زندگى دراز مدّت و جاودانه در آنها:
«كَذَّبَتْ عادٌ الْمُرْسَلِينَ‌ • وَ تَتَّخِذُونَ مَصانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ؛قوم عاد نيز پیامبران را تكذيب كردند، و قصرهاى محكم و قلعه‌هاى زيبا بنا مى‌كنيد به اميد اينكه در دنيا جاودانه بمانيد؟!»
«مصانع» يعنى حصون (ديوارهاى بلند) و قصرهاى محكم.

۵.۱ - سرزنش قصرسازان


ساختن قصرهاى محكم از جانب قوم عاد، به منظور زندگى جاودانه در آنها مورد سرزنش هود علیه‌السلام:
كَذَّبَتْ عادٌ الْمُرْسَلِينَ‌ • إِذْ قالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ هُودٌ أَ لا تَتَّقُونَ‌ • وَ تَتَّخِذُونَ مَصانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ.قوم عاد نيز پيامبران را تکذیب كردند، هنگامى كه برادرشان هود به آنان گفت: آيا تقوا پيشه نمى‌كنيد؟! و قصرهاى محكم و قلعه‌هاى زيبا بنا مى‌كنيد به اميد اينكه در دنیا جاودانه بمانيد؟!»

۶ - نعمت بودن قصرسازی



آمادگى زمین براى ساختمان‌سازى و ساختن قصرها، از نعمت‌های الهی و قابل يادآورى:
«وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛و به خاطر بياوريد هنگامى كه شما را جانشينان قوم «عاد» قرار داد، و در زمين مستقر ساخت، كه در دشت‌هايش، قصرها براى خود بنا مى‌كنيد؛ و در كوه‌ها، براى خود خانه‌ها مى‌تراشيد. بنابراين، نعمتهاى خدا را متذكّر شويد؛ و در زمين، به فساد نكوشيد.»

۶.۱ - توجه به نعمت قصرسازی


توجّه به خدادادى بودن نعمت خانه‌سازى و قصرسازى و به ياد داشتن آن، زمينه‌ساز پرهيز از فسادانگیزی:
«وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛و به خاطر بياوريد هنگامى كه شما را جانشينان قوم «عاد» قرار داد، و در زمين مستقر ساخت، كه در دشت‌هايش، قصرها براى خود بنا مى‌كنيد؛ و در كوه‌ها، براى خود خانه‌ها مى‌تراشيد. بنابراين، نعمتهاى خدا را متذكّر شويد؛ و در زمين، به فساد نكوشيد.»

۷ - پانویس


 
۱. حج/سوره۲۲، آیه۴۵.    
۲. نمل/سوره۲۷، آیه۴۴.    
۳. اعراف/سوره۷، آیه۱۳۷.    
۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۴، ص ۷۲۵.    
۵. قصص/سوره۲۸، آیه۳۸.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۳۹۸.    
۷. غافر/سوره۴۰، آیه۳۶.    
۸. غافر/سوره۴۰، آیه۳۶.    
۹. غافر/سوره۴۰، آیه۳۷.    
۱۰. قصص/سوره۲۸، آیه۳۸.    
۱۱. غافر/سوره۴۰، آیه۳۶.    
۱۲. غافر/سوره۴۰، آیه۳۷.    
۱۳. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۱۴. اعراف/سوره۷، آیه۷۴.    
۱۵. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۱۶. اعراف/سوره۷، آیه۷۴.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۴، ص ۶۷۷.    
۱۸. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۲۳.    
۱۹. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۲۹.    
۲۰. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج ۱۹، ص ۳۷۵.    
۲۱. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۲۳.    
۲۲. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۲۴.    
۲۳. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۲۹.    
۲۴. اعراف/سوره۷، آیه۷۴.    
۲۵. اعراف/سوره۷، آیه۷۴.    


۸ - منبع


مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۳، ص۳۱۷، برگرفته از مقاله «قصرسازی».    


رده‌های این صفحه : قصر | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.