محمد بن احمد بلویبَلَوی، ابو عامر محمد بن احمد (د ۵۵۹ق/۱۱۶۴م)، ادیب، شاعر، مورخ و کاتب اندلسی بود. ۱ - زادگاهاجداد وی اهل شهر سالم (در شمال اندلس) بودند و خود در طرطوشه زاده شد، به‌همین سبب، منابع از او به سالمی طرطوشی (نسبت طرطوسی در بعضی منابع نادرست است) یاد کرده‌اند. [۱]
ضبی، احمد، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۳، به کوشش ف کودرا، مادرید، ۱۸۸۴م.
[۲]
ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۸۸، حوادث سالهای ۵۱ -۶۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۱۵ق/ ۱۹۹۵م.
[۳]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۱۱۱، به کوشش س ددرینگ، ویسبادن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
[۴]
سخاوی، محمد، الاعلان بالتوبیخ لمن ذم التاریخ، ج۱، ص۱۲۳، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
وی بیشتر عمر خود را در مرسیه گذراند و در اشبیلیه وفات یافت. [۵]
ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۸۸، حوادث سالهای ۵۱ -۶۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۱۵ق/ ۱۹۹۵م.
[۶]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۱۱۱، به کوشش س ددرینگ، ویسبادن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
[۷]
مقری، احمد، نفح‌الطیب، ج۲، ص۸۹، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۸]
زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۳۱۸.
عبدالمنعم ابن فرس او را در مرسیه دیده، و از او روایت کرده است. ابوالقاسم ابن بَرّاق نیز به روایت از وی پرداخته، و با او مکاتباتی داشته است. [۹]
ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۸۸، حوادث سالهای ۵۱ -۶۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۱۵ق/ ۱۹۹۵م.
[۱۰]
ابن قاضی شهبه، ابوبکر، طبقات النحاة و اللغویین، ج۱، ص۳۹، به کوشش محسن غیاض، نجف، ۱۹۷۴م.
[۱۱]
شکیب ارسلان، الحلل السندسیة، ج۳، ص۲۶، بیروت، ۱۳۵۸ق/ ۱۹۳۹م.
۲ - کاتب ابن مردنیشبلوی در پایان دوره مرابطون و آغاز حکومت موحدون می‌زیست و کاتب ابن مردنیش (ه م) بود. او در یک قطعه بیتی که به «الشرق» شهرت یافته، مجلس باده نوشی امیر و معشوق او را وصف کرد و از او پاداش گرفت. [۱۲]
ابن خطیب، محمد، الاحاطة، ج۲، ص۱۲۳، به کوشش محمد عبدالله عنان، قاهره، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
[۱۳]
شکیب ارسلان، الحلل السندسیة، ج۳، ص۲۶، بیروت، ۱۳۵۸ق/ ۱۹۳۹م.
[۱۴]
شکیب ارسلان، الحلل السندسیة، ج۳، ص۴۷۹، بیروت، ۱۳۵۸ق/ ۱۹۳۹م.
افزون بر این، از مجموعه اشعار او ظاهراً تنها ۶ بیت باقی مانده است. [۱۵]
مقری، احمد، نفح‌الطیب، ج۳، ص۲۸۸، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۳ - آثاراگر چه به بلوی حدود ۱۹ کتاب نسبت داده‌اند، ولی جز انموذج العلوم وی، هیچ کدام بر جای نمانده است. ظاهراً این آثار در زمان خود مؤلف مورد توجه بوده است و نویسندگان بعدی به برخی از آنها همچون کتاب تاریخ وی استناد کرده‌اند. [۱۶]
ابن ابار، محمد، الحلة السیراء، ج۱، ص۸۲، به کوشش حسین مونس، قاهره، ۱۹۶۳م.
[۱۷]
ابن ابار، محمد، الحلة السیراء، ج۱، ص۹۰، به کوشش حسین مونس، قاهره، ۱۹۶۳م.
[۱۸]
ابن ابار، محمد، الحلة السیراء، ج۱، ص۹۲، به کوشش حسین مونس، قاهره، ۱۹۶۳م.
[۱۹]
ابن ابار، محمد، الحلة السیراء، ج۱، ص۱۹۱، به کوشش حسین مونس، قاهره، ۱۹۶۳م.
در نفح الطیب مقری هم از کتاب تاریخ و دررالقلائد و غرر الفوائد وی بارها یاد شده است. [۲۰]
مقری، احمد، نفح‌الطیب، ج۱، ص۱۲۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۲۱]
مقری، احمد، نفح‌الطیب، ج۴، ص۲۸۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۳.۱ - انموذج العلومانموذج العلوم بلوی کتابی است دائرة المعارف گونه که در آن به وصف و تعریف ۲۴ علم مانند علم اللغه، نحو، صرف، وضع، اسناد، فرائض و طب، پرداخته است. نسخه‌ای مورخ ۱۱۷۷ق، از این کتاب در مدرسه مسعودیه دیار بکر موجود است. [۲۲]
Ogel، G، ج۱، ص۱۰، Arabischen، persischen، und t O rkischen Handschriften، Wien، ۱۸۶۵.
[۲۳]
Houtsma، M Th، ج۱، ص۵۶، Catalogue d'une collection de manuscrits arabes et turcs، Leiden، ۱۸۸۶.
[۲۴]
Ph K et al، Descriptive Catalog of the Garrett Collection of Arabic Manuscripts، Princeton، ۱۹۳۸.
۳.۲ - آثار منسوباین آثار نیز به بلوی نسبت داده شده، اما تاکنون نسخه‌ای از آنها به دست نیامده است: الازهار فی اختلاف اللیل و النهار؛ الاسرار فی‌التجارب و الاخبار؛ الاعتذار فی القصص و الاخبار علی نهایةالتقریب و الاختصار؛ بستان الانفس فی نظم اعیان الاندلس؛ تذکرة الازمان و تبصرة الاذهان؛ حلیة الکاتب و بغیة الطالب فی الامثال السائرة و الاشعار النادرة؛ حلیة اللسان و بغیة الانسان، در اوصاف و تشبیهات و اشعار مشهور؛ درر القلائد و غررالفوائد، در اخبار اندلس؛ سراج الاسلام؛ السلک المنظوم و المسک المختوم؛ الشفاء فی طب الادواء؛ طبقات الشعراء الاعلام فی الجاهلیة و الاسلام؛ العبارة؛ عبرة العبر و عجائب القدر؛ الفتنة الکائنة علی اللمتونین؛ المنتخب من لغات العرب؛ منهاج الاسلام من مجرد کلام النبی (ص) ( [۲۵]
ضبی، احمد، بغیة الملتمس، ج۱، ص۴۳، به کوشش ف کودرا، مادرید، ۱۸۸۴م.
[۲۶]
سخاوی، محمد، الاعلان بالتوبیخ لمن ذم التاریخ، ج۱، ص۱۲۳، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
[۲۹]
محمد عبدالله عنان، دولة الاسلام فی الاندلس، ج۱، ص۴۵۰، قاهره، ۱۴۱۱ق/ ۱۹۹۰م.
[۳۰]
دندش، عصمت عبداللطیف، الاندلس فی نهایة المرابطین و مستهل الموحدین، ج۱، ص۴۴۰-۴۴۱، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
که از کتاب‌های مورد اشاره وی، ۱۴ تای آنها در هیچ منبع دیگری دیده نمی‌شود.)۴ - فهرست منابع(۱) ابن ابار، محمد، الحلة السیراء، به کوشش حسین مونس، قاهره، ۱۹۶۳م. (۲) ابن خطیب، محمد، الاحاطة، به کوشش محمد عبدالله عنان، قاهره، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م. (۳) ابن قاضی شهبه، ابوبکر، طبقات النحاة و اللغویین، به کوشش محسن غیاض، نجف، ۱۹۷۴م. (۴) حاجی خلیفه، کشف. (۵) دندش، عصمت عبداللطیف، الاندلس فی نهایة المرابطین و مستهل الموحدین، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م. (۶) ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، حوادث سالهای ۵۱ -۶۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۱۵ق/ ۱۹۹۵م. (۷) زرکلی، اعلام. (۸) سخاوی، محمد، الاعلان بالتوبیخ لمن ذم التاریخ، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. (۹) شکیب ارسلان، الحلل السندسیة، بیروت، ۱۳۵۸ق/ ۱۹۳۹م. (۱۰) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش س ددرینگ، ویسبادن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م. (۱۱) ضبی، احمد، بغیة الملتمس، به کوشش ف کودرا، مادرید، ۱۸۸۴م. (۱۲) محمد عبدالله عنان، دولة الاسلام فی الاندلس، قاهره، ۱۴۱۱ق/ ۱۹۹۰م. (۱۳) مقری، احمد، نفح‌الطیب، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م. (۱۴) Ogel، G، Arabischen، persischen، und t O rkischen Handschriften، Wien، ۱۸۶۵. (۱۵) Hitti، Ph K et al، Descriptive Catalog of the Garrett Collection of Arabic Manuscripts، Princeton، ۱۹۳۸. (۱۶) Houtsma، M Th، Catalogue d'une collection de manuscrits arabes et turcs، Leiden، ۱۸۸۶. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بلوی، ابوعامر»، شماره۵۰۶۹. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|