زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

مزار سیدعلی بن محمد دیباج





مزار سیدعلی بن محمد دیباج، یکی از زیارتگاه‌های مهم شهر بغداد است که در منطقه مربعه قرار دارد.
درباره شخص مدفون در این آرامگاه، میان مورخان و عالمان انساب و نویسندگان معاصر، اختلاف است؛ برخی ایشان را علی بن امام محمد باقر (علیه‌السّلام) ملقب به‌ طاهر و برادر حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السّلام) می‌دانند.

اما بزرگان فرقه اسماعیلیه، چنین ادعا می‌کنند که این مکان، مدفن علی بن اسماعیل بن امام جعفر صادق (علیه‌السّلام)، برادر سیدمحمدفضل بن اسماعیل است.
برخی از علمای انساب نیز معتقدند، قبر کنونی را از آنِ علی بن محمد دیباج است.


۱ - موقعیت جغرافیایی



این آرامگاه در منطقه مربعه شهر بغداد، در خیابان رشید و کنار جامع سلطان علی، واقع شده و از زیارتگاه‌های مهم شهر بغداد است.

۲ - بازسازی بنا



در گذشته، به‌صورت بنای کوچکی، کنار نهر دجله، واقع بود که یک اتاق مربع شکل و گنبدی نیز داشت. مردم آن را زیارت می‌کردند و پیرمردی که خادم آنجا بود، با درآمد نذورات و کمک‌های مردم، زندگی خود را می‌چرخاند.
در سال ١٣١٠ه.ق، ابوالهدی افندی صیادی، متوفای ١٣٢٨ه. ق، نامه‌ای برای تجدید بنای این آرامگاه، برای سلطان عبدالحمید عثمانی می‌نویسد و موافقت ساخت آرامگاه را می‌گیرد.
[۱] عبادة، عبدالحمید، العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع، ص۳۹۶-۳۹۷.
پس از آن، این بنای باشکوه، ساخته و بارها بازسازی شده و توسعه یافته است.
[۲] عامری، ثامر عبدالحسن، معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص۲۷۱.


۳ - معرفی سیدعلی بن محمد



درباره شخص مدفون در این آرامگاه، میان مورخان و عالمان انساب و نویسندگان معاصر، اختلاف است. برخی ایشان را علی بن امام محمد باقر (علیه‌السّلام) ملقب به‌ طاهر و برادر بزرگوار حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السّلام) می‌دانند.
اما بزرگان فرقه اسماعیلیه، چنین ادعا می‌کنند که این مکان، مدفن علی بن اسماعیل بن امام جعفر صادق (علیه‌السّلام)، برادر سیدمحمدفضل بن اسماعیل است.
سیدعبدالرزاق کمونه قبر کنونی را از آنِ علی بن محمد دیباج می‌داند
[۳] کمونه، سیدعبدالرّزاق، آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، ص۶۱-۶۲.
و به گفته ابونصر بخاری استناد می‌کند و می‌نویسد:
"علی در بغداد، درگذشت و قبرش آنجاست. او با پدرش در قیام علیه مامون عباسی، اتفاق‌نظر داشت و در سال ٢٠٠ه.ق، قیام نمود. او اهواز را برای قیام، انتخاب کرد و با ابن افطس، حسین بن حسن بن علی بن علی بن الحسین السجاد (علیه‌السّلام) و پسرعمویش زید بن موسی کاظم (علیه‌السّلام)، همراه شده، یاران مامون عباسی بر محمد بن جعفر (علیه‌السّلام) دست یافتند و چون علی بن محمد دانست که کارش به نتیجه نمی‌رسد، از بصره خارج شد و زید بن موسی (علیه‌السّلام) را بر جای خود گذاشت و سرانجام در بغداد، وفات یافت.
[۴] بخاری، سهل بن عبدالله، سر السلسلة العلویة، ص٨١.

دیگر علمای انساب نیز، وفات علی بن محمد دیباج را در بغداد تایید کرده‌اند. اما هیچ‌یک از آنها، موقعیت دقیق آن را مشخص نکرده‌اند.
[۵] ابن عنبة، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۲۴۷.
[۶] ابوسعیدة، سیدحسین، المشاهد المشرفة، ج۶، ص۸۸.
[۷] عمری، علی بن محمد، المجدی، ص۲۸۸.


۴ - فهرست منابع



• عمدة الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، جمال‌الدین احمد بن علی الحسینی (ابن عنبة)، تحقیق: السید مهدی الرجائی، ط ١، قم، ١۴٢۵ه. ق - ١٣٨٣ ه. ش - ٢٠٠۴م.
• المشاهد المشرفة، السید حسین ابوسعیدة، ط ١، بیروت، مؤسسة البلاغ، ١۴٣٣ه. ق - ٢٠١٢م.
• سرّ السلسله العلویه، سهل بن عبدالله (ابونصر البخاری)، تحقیق: سید محمدصادق بحرالعلوم، النجف، المکتبة الحیدریة، ١٣٨١ه. ق.
• المجدی فی انساب الطالبیین، علی بن محمد العلوی العمری، تحقیق: احمد المهدوی الدامغانی، ط ٢، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی العامة، ١۴٢٢ه. ق - ١٣٨٠ه. ش.
• العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع، عبدالحمید عبادة، تحقیق: عماد عبدالسلام رؤوف، ط ١، بغداد، انوار دجلة، ٢٠٠۴م.
• معجم المراقد والمزارات فی العراق، ثامر عبدالحسن العامری، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).
• آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و بزرگان صحابه و تابعین، سیدعبدالرّزاق کمونه، ترجمه: عبدالعلی صاحبی، چاپ دوم، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ١٣٧۵ه. ش.

۵ - پانویس


 
۱. عبادة، عبدالحمید، العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع، ص۳۹۶-۳۹۷.
۲. عامری، ثامر عبدالحسن، معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص۲۷۱.
۳. کمونه، سیدعبدالرّزاق، آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، ص۶۱-۶۲.
۴. بخاری، سهل بن عبدالله، سر السلسلة العلویة، ص٨١.
۵. ابن عنبة، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۲۴۷.
۶. ابوسعیدة، سیدحسین، المشاهد المشرفة، ج۶، ص۸۸.
۷. عمری، علی بن محمد، المجدی، ص۲۸۸.


۶ - منابع



زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۳۷۶، برگرفته از مقاله «سیدعلی بن محمد دیباج».    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.