مهار غضب (قرآن)در آیات قرآن به مؤمنان توصیه شده که خشم و غضب خود را کنترل کنند. ۱ - توانایی بر مهار غضبقدرت و توانايى انسان بر مهار غضب خويش: «... وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ ...؛... و خشم خود را فرو مى‌برند....» ۲ - پاداش مهار غضبمهار خشم از سوى مؤمنان پرهيزكار، سبب بهره‌مندى آنان از پاداشهاى الهى: «وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ • الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ • أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ؛ و شتاب كنيد براى رسيدن به آمرزش پروردگارتان؛ و بهشتى كه وسعت آن، آسمانها و زمين است؛ و براى پرهيزگاران آماده شده است. همان كسانى كه در توانگرى و تنگدستى، انفاق مى‌كنند؛ و خشم خود را فرو مى‌برند؛ و از خطاى مردم درمى‌گذرند؛ و خدا نيكوكاران را دوست دارد چنين كسانى پاداششان آمرزش پروردگار است، و باغهايى بهشتى كه از پاى درختان آن، نهرها جارى است؛ جاودانه در آن مى‌مانند؛ و چه نيكو است پاداش عمل كنندگان!» ۲.۱ - بهشتمهار غضب از سوى متّقین، موجب بهره‌مندى آنان از بهشت: «وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ • الَّذِينَ يُنْفِقُونَ ... وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ ... • أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ؛ و شتاب كنيد براى رسيدن به آمرزش پروردگارتان؛ و بهشتى كه وسعت آن، آسمانها و زمین است؛ و براى پرهيزگاران آماده شده است. همان كسانى كه انفاق مى‌كنند ... و خشم خود را فرو مى‌برند؛ ... چنين كسانى پاداششان آمرزش پروردگار است، و باغهايى بهشتى كه از پاى درختان آن، نهرها جارى است؛ جاودانه در آن مى‌مانند؛ و چه نيكو است پاداش عمل كنندگان!» ۲.۲ - مغفرتمهار غضب از جانب پرهيزكاران، مايه بهره‌مندى آنان از مغفرت و آمرزش الهى: «وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ ... أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ • ... الَّذِينَ يُنْفِقُونَ ... وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ ... • أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ؛ و شتاب كنيد براى رسيدن به آمرزش پروردگارتان؛ ... و براى پرهيزگاران آماده شده است. همان كسانى كه ... انفاق مى‌كنند؛ و خشم خود را فرو مى‌برند... چنين كسانى پاداششان آمرزش پروردگار است، و باغهايى بهشتى كه از پاى درختان آن، نهرها جارى است؛ جاودانه در آن مى‌مانند؛ و چه نيكو است پاداش عمل كنندگان!» ۳ - عوامل مهار غضبعوامل مهار غضب که در آیات قرآن ذکر شده‌اند عبارتند از: ۳.۱ - احساناحسان، راهى براى فرو نشاندن خشم و غضب: «... وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ؛... و خشم خود را فرو مى‌برند؛ و از خطاى مردم درمى‌گذرند؛ و خدا نيكوكاران را دوست دارد ....» ۳.۲ - تحريك عواطفتحريك عواطف و محبّت مادرى، راهى براى فرو نشاندن خشم اهل غضب: «وَ لَمَّا رَجَعَ مُوسى إِلى قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً ... وَ أَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ قالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَ كادُوا يَقْتُلُونَنِي ... • وَ لَمَّا سَكَتَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبُ ...؛و هنگامى كه موسی خشمگين و اندوهناك به سوى قوم خود بازگشت،... و سر برادر خود را گرفت و با عصبانيّت به سوى خود كشيد؛ برادرش گفت: فرزند مادرم! اين گروه، مرا در فشار گذاردند و ناتوان كردند؛ و نزديك بود مرا بكشند... هنگامى كه خشم موسى فرو نشست....» ۳.۳ - تقواتقوا، راهى براى فرو نشاندن غضب و گذشت از خطاهاى مردم: «... أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ • الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ ...؛ ... و براى پرهيزگاران آماده شده است. همان كسانى كه در توانگرى و تنگدستى، انفاق مى‌كنند؛ و خشم خود را فرو مى‌برند؛ و از خطاى مردم درمى‌گذرند....» ۳.۴ - توبهتوبه گوساله‌پرستان بنی‌اسرائیل، عامل تسكين موسى عليه‌السلام و فرو نشستن غضب وى: «وَ لَمَّا رَجَعَ مُوسى إِلى قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً ... • وَ الَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئاتِ ثُمَّ تابُوا ... • وَ لَمَّا سَكَتَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبُ ...؛و هنگامى كه موسى خشمگين و اندوهناك به سوى قوم خود بازگشت،... و كسانى كه گناه كردند، و بعد از آن توبه نمودند ... هنگامى كه خشم موسى فرو نشست ....» تسكين غضب موسى عليه‌السلام پس از توبه گوساله‌پرستان بود. ۳.۵ - عفوعفو و گذشت از خطاى ديگران به هنگام خشم، راهى براى مهار و تسكين غضب: «... وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَ أَبْقى لِلَّذِينَ آمَنُوا ... • وَ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ؛ ... و آنچه نزد خداست براى كسانى كه ايمان آورده بهتر و پايدارتر است... همان كسانى كه از گناهان بزرگ و اعمال زشت اجتناب مى‌ورزند، و هنگامى كه خشمگين شوند عفو مى‌كنند.» ۴ - پانویس۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۱، ص۴۱۸، برگرفته از مقاله «مهار غضب». |