زمان تقریبی مطالعه: 20 دقیقه
 

وحی به محمد (قرآن)





یکی از دریافت‌کنندگان وحی، که در آیات قرآن به آن‌ها اشاره شده، محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله است.

فهرست مندرجات

۱ - دریافت وحی توسط پیامبر
۲ - سنگین بودن وحی
۳ - نزول وحی به صورت قرائت
۴ - وظیفه ابلاغ وحی
۵ - عدم بخل پیامبر در ابلاغ وحی
۶ - پیروی از تعالیم وحی
۷ - نزول وحی از بالاترین افق
۸ - نزول وحی در معراج
۹ - جایگاه نزول وحی
۱۰ - شتابزدگی در دریافت وحی
۱۱ - عصمت در تبلیغ وحی
۱۲ - عصمت در دریافت وحی
       ۱۲.۱ - عصمت از خطا
       ۱۲.۲ - عصمت از فراموشی
۱۳ - آغاز وحی به پیامبر
۱۴ - آورنده وحی به پیامبر
۱۵ - تأخیر وحی به پیامبر
۱۶ - تداوم وحی به پیامبر
۱۷ - وحی اوامر و نواهی حکیمانه
       ۱۷.۱ - جلوه ربوبیت الهی
۱۸ - نقش حکمت و عزت الهی در وحی
۱۹ - مشترکات وحی به پیامبر و پیامبران‌
       ۱۹.۱ - یکسان بودن
       ۱۹.۲ - توحید و پرهیز از شرک
       ۱۹.۳ - حبط عمل مشرکان
       ۱۹.۴ - مغفرت برای حق‌گویان
۲۰ - نقش وحی به پیامبر
       ۲۰.۱ - هدایت کامل
       ۲۰.۲ - رسالت تبلیغی
۲۱ - مقتضی وحی به پیامبر
۲۲ - عوامل زمینه‌ساز دریافت وحی
       ۲۲.۱ - تهجد
       ۲۲.۲ - عبودیت
۲۳ - دریافت بدون دخالت حواس
۲۴ - مقالات مرتبط
۲۵ - پانویس
۲۶ - منبع

۱ - دریافت وحی توسط پیامبر



پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، دريافت‌كننده وحى خداوندى:
۱. وَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ‌ ....
۲. وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‌ عَبْدِنا ....
۳. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‌ قَلْبِكَ‌ ....
۴. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ‌ ....
۵. ... وَ الْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ‌ ....
۶. «إِنَّا أَوْحَيْنا إِلَيْكَ‌ ...؛ما به تو وحى فرستاديم....»
۷. لكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِما أَنْزَلَ إِلَيْكَ‌ ....
۸. يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‌ ....
۹. ... وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‌ ....
۱۰. ... وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ‌ ....
۱۱. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌ إِلَيَ‌ ....
۱۲. اتَّبِعْ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‌ ....
۱۳. قُلْ لا أَجِدُ فِي ما أُوحِيَ إِلَيَ‌ ....
۱۴. ... قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى‌ إِلَيَّ مِنْ رَبِّي‌ ....
۱۵. أَ كانَ لِلنَّاسِ عَجَباً أَنْ أَوْحَيْنا إِلى‌ رَجُلٍ مِنْهُمْ‌ ....
۱۶. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌ إِلَيَّ إِنِّي‌ ....
۱۷. فَإِنْ كُنْتَ فِي شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ‌ ....
۱۸. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ‌ ....
۱۹. فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ‌ ....
۲۰. تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ‌ ....
۲۱. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْقُرى‌ نَقُصُّهُ عَلَيْكَ‌ ....
۲۲. نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ‌ ....
۲۳. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ‌ ....
۲۴. المر تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ وَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‌ ....
۲۵. أَ فَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُ‌ ....
۲۶. ... لِتَتْلُوَا عَلَيْهِمُ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ‌ ....
۲۷. وَ قالُوا يا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ ....
۲۸. قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِ‌ ....
۲۹. ثُمَّ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ‌ ....
۳۰. ذلِكَ مِمَّا أَوْحى‌ إِلَيْكَ رَبُّكَ‌ ....
۳۱. وَ إِنْ كادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ‌ ....
۳۲. وَ لَئِنْ شِئْنا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ‌ ....
۳۳. وَ اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ كِتابِ رَبِّكَ‌ ....
۳۴. قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى‌ إِلَيَ‌ ....
۳۵. ... وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضى‌ إِلَيْكَ وَحْيُهُ‌ ....
۳۶. قُلْ إِنَّما أُنْذِرُكُمْ بِالْوَحْيِ‌ ....
۳۷. قُلْ إِنَّما يُوحى‌ إِلَيَّ أَنَّما إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ ....
۳۸. وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعالَمِينَ‌ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ‌ عَلى‌ قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ.
۳۹. اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ‌ ....
۴۰. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‌ ....
۴۱. ... وَ إِنِ اهْتَدَيْتُ فَبِما يُوحِي إِلَيَّ رَبِّي‌ ....
۴۲. وَ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ‌ ....
۴۳. إِنْ يُوحى‌ إِلَيَ‌ ....
۴۴. «وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ‌ ...؛به تو و همه پيامبران پيشين وحى شده....»
۴۵. قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى‌ إِلَيَ‌ ....
۴۶. «كَذلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ‌ ...؛اين گونه خداوند به تو و پيامبرانى كه پيش از تو بودند وحى مى‌كند....»
۴۷. وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ قُرْآناً عَرَبِيًّا ....
۴۸. شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ‌ ....
۴۹. وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ....
۵۰. فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ‌ ....
۵۱. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌ إِلَيَ‌ ....
۵۲. ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى‌ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى‌.
۵۳. فَأَوْحى‌ إِلى‌ عَبْدِهِ ما أَوْحى‌.
۵۴. هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى‌ عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ‌ ....
۵۵. وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلى‌ بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِيثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ‌ ... قالَتْ مَنْ أَنْبَأَكَ هذا قالَ نَبَّأَنِيَ الْعَلِيمُ الْخَبِيرُ.
۵۶. قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِ‌ ....

۲ - سنگین بودن وحی



عظمت و سنگينى وحى براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ‌ إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا .
مقصود از «قولًا ثقيلًا» نزول قرآن از طريق وحى است.

۳ - نزول وحی به صورت قرائت



نزول وحى و قرآن بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به صورت قرائت و خواندن از سوى خدا:
۱. لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ‌ إِنَّ عَلَيْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ‌ فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ.
۲. سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى‌.

۴ - وظیفه ابلاغ وحی



رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، وظيفه‌دار ابلاغ احكام و معارف وحيانى:
۱. فَإِنْ حَاجُّوكَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِيَ لِلَّهِ وَ مَنِ اتَّبَعَنِ وَ قُلْ لِلَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ وَ الْأُمِّيِّينَ أَ أَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُوا فَقَدِ اهْتَدَوْا وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ.
۲. يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ.
۳. وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ احْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّما عَلى‌ رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ.
۴. فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ‌ ... إِنَّما أَنْتَ نَذِيرٌ ....
۵. فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ الْمُبِينُ.
۶. قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى‌ إِلَيَّ أَنَّما إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَاسْتَقِيمُوا إِلَيْهِ وَ اسْتَغْفِرُوهُ وَ وَيْلٌ‌ لِلْمُشْرِكِينَ.
۷. فَإِنْ أَعْرَضُوا فَما أَرْسَلْناكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً إِنْ عَلَيْكَ إِلَّا الْبَلاغُ وَ إِنَّا إِذا أَذَقْنَا الْإِنْسانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِها وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَإِنَّ الْإِنْسانَ كَفُورٌ.
۸. وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّما عَلى‌ رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ.

۵ - عدم بخل پیامبر در ابلاغ وحی



بخل نورزيدن پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در ابلاغ وحى و آموختن آن به مردم:
إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ‌ ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ‌ مُطاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ‌ وَ ما صاحِبُكُمْ بِمَجْنُونٍ‌ وَ لَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ‌ وَ ما هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ.

۶ - پیروی از تعالیم وحی



پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، پيرو تعاليم وحى:
۱. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌ إِلَيَ‌ ....
۲. ... قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى‌ إِلَيَّ مِنْ رَبِّي‌ ....
۳. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌ إِلَيَ‌ ....
۴. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ‌ ....
۵. فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ‌ ....
۶. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ‌ ....
۷. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌ إِلَيَ‌ ....

۷ - نزول وحی از بالاترین افق



نزول وحى بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به وسيله جبرئیل، از بالاترين افق و جايگاه:
إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى‌ عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌ ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى‌ وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى‌ ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى‌ فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى‌ فَأَوْحى‌ إِلى‌ عَبْدِهِ ما أَوْحى‌.

۸ - نزول وحی در معراج



نزول وحى بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در معراج از سوى جبرئيل، در فاصله‌اى به اندازه دو كمان يا كمتر از آن:
وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‌ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى‌ عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌ ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى‌ وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى‌ ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى‌ فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى‌ فَأَوْحى‌ إِلى‌ عَبْدِهِ ما أَوْحى‌.

۹ - جایگاه نزول وحی



قلب پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، جايگاه نزول وحى الهى:
۱. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‌ قَلْبِكَ‌ ....
۲. نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ‌ عَلى‌ قَلْبِكَ‌ ... مقصود از نزول جبرئيل بر قلب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله اين است كه وحى به وسيله روح حضرت تلقّى و دريافت مى‌شود، نه حواس ظاهرى وى.
۳. أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلى‌ قَلْبِكَ‌ ....
۴. إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى‌ فَأَوْحى‌ إِلى‌ عَبْدِهِ ما أَوْحى‌ ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌.

۱۰ - شتابزدگی در دریافت وحی



شتابزدگی و عجله رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى دريافت وحى:
۱. ... وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضى‌ إِلَيْكَ وَحْيُهُ‌ ....
۲. لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ.

۱۱ - عصمت در تبلیغ وحی



عصمت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، در تبلیغ وحى:
إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ‌ وَ ما هُوَ بِقَوْلِ شاعِرٍ قَلِيلًا ما تُؤْمِنُونَ‌ وَ لا بِقَوْلِ كاهِنٍ قَلِيلًا ما تَذَكَّرُونَ‌ تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ‌ وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاوِيلِ‌ لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمِينِ‌ ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِينَ.

۱۲ - عصمت در دریافت وحی


پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در دریافت وحی معصوم بودند.

۱۲.۱ - عصمت از خطا


پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مصون از هرگونه خطا و كجى در دريافت وحى:
۱. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‌ قَلْبِكَ‌ ... مقصود از نزول جبرئيل -فرشته وحی‌- بر قلب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله اين است كه وحى به وسيله روح و جان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دريافت مى‌شود، نه حواس ظاهرى مادّى بنابراين حضرت، مصونيّت از خطا و انحراف دارد.
۲. نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ‌ عَلى‌ قَلْبِكَ‌ ....
۳. وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‌ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى‌ عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌ فَأَوْحى‌ إِلى‌ عَبْدِهِ ما أَوْحى‌ ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌.

۱۲.۲ - عصمت از فراموشی


عصمت و مصونيّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از فراموشی در دريافت وحى:
سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى‌.

۱۳ - آغاز وحى به پیامبر



شروع وحى به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با فرمان خدا به خواندن با نام پروردگار:
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ‌. اكثر مفسّران گفته‌اند: سوره علق، اوّلين سوره نازل شده بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله است و بعضى سوره مدثر و برخى نيز فاتحةالکتاب را ذكر كرده‌اند.

۱۴ - آورنده وحى به پیامبر



جبرئيل، آورنده وحى از جانب خداوند براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‌ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ‌ ....
۲. قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِ‌ ... مراد از «روح‌القدس»، جبرئيل است.
۳. نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ‌ عَلى‌ قَلْبِكَ‌ ... مقصود از «روح‌الامین»، جبرئيل است.
۴. وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ ما يَشاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ‌ وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ... بنا بر قولى، روح‌القدس -جبرئيل- از مصاديق «روحاً» است.

۱۵ - تأخير وحى به پیامبر



تأخير وحى به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، سبب نگرانی آن حضرت:
وَ الضُّحى‌ وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى‌ ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَ ما قَلى‌ . در شأن نزول آيات ياد شده: مدّتى وحى بر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل نشد، لذا مشركان گفتند: خداى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله با وى وداع كرده و او را مورد غضب خود قرار داده است. همين امر موجب نگرانى حضرت شد. خداوند براى رفع نگرانى وى آيات ياد شده را نازل فرمود.

۱۶ - تداوم وحى به پیامبر



دلداری خداوند به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، در مورد تداوم وحى بر وى:
وَ الضُّحى‌ وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى‌ ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَ ما قَلى‌.
در شأن نزول آيات مذكور آمده‌است: چند روزى وحى از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله قطع شد و همين امر سبب ياوه‌گوييهاى مشركان گرديد. گفتند: خداى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله با وى وداع كرده و او را مورد غضب قرار داده است. اين امر موجب نگرانی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله شد. خداوند براى رفع نگرانى او وعده تداوم وحى را به حضرتش داد.

۱۷ - وحی اوامر و نواهی حکیمانه



مجموعه اوامر و نواهى وحى شده به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله تعاليمى حكيمانه:
ذلِكَ مِمَّا أَوْحى‌ إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتُلْقى‌ فِي جَهَنَّمَ مَلُوماً مَدْحُوراً.

۱۷.۱ - جلوه ربوبیت الهی


وحى پيامهاى حكيمانه به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله جلوه ربوبيّت خاصّ خداوند براى آن حضرت:
ذلِكَ مِمَّا أَوْحى‌ إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتُلْقى‌ فِي جَهَنَّمَ مَلُوماً مَدْحُوراً.

۱۸ - نقش حکمت و عزت الهی در وحی



وحى به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله برخاسته از حکمت گسترده و عزت خداوندی:
كَذلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ.

۱۹ - مشتركات وحى به پیامبر و پيامبران‌


مشتركات وحى به پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله و پيامبران‌ دیگر عبارت است از:

۱۹.۱ - یکسان بودن


وحى الهى به پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله داراى تمامى ويژگيهاى وحى به پيامبران گذشته:
۱. «إِنَّا أَوْحَيْنا إِلَيْكَ كَما أَوْحَيْنا إِلى‌ نُوحٍ وَ النَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ‌ ...؛ما به تو وحى فرستاديم؛ همان‌گونه كه به نوح و پيامبران بعد از او وحى فرستاديم....»
۲. وَ كَذلِكَ أَنْزَلْناهُ حُكْماً عَرَبِيًّا ... «كذلك» يعنى هم‌چنان كه كتب آسمانى را به انبياى پيش از تو -اى پيامبر- به زبان آنها نازل كرديم.
۳. «وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ ما يَشاءُ ... • وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ...؛ و امكان ندارد خدا با هيچ انسانى سخن بگويد، مگر از راه وحى يا از پشت حجابى (همچون ايجاد صوت)، يا رسولى (فرشته‌اى‌) مى‌فرستد و به فرمان خود آنچه را بخواهد وحى مى‌كند... همان گونه كه بر پيامبران پيشين وحى فرستاديم بر تو نيز حقايقى را به فرمان خود وحى كرديم....»

۱۹.۲ - توحید و پرهیز از شرک


توحید و پرهيز از شرک از مشتركات وحى به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله همه پيامبران الهى:
وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ.

۱۹.۳ - حبط عمل مشرکان


حبط عمل و زيانكار شدن، در صورت شرك‌ورزى، محور مشترك وحى الهى به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و پيامبران:
وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ.

۱۹.۴ - مغفرت برای حق‌گویان


مغفرت الهی «براى حق گويان» و مجازات دردناك «براى اهل باطل» اصلى مشترك در وحى الهى به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و پيامبران:
ما يُقالُ لَكَ إِلَّا ما قَدْ قِيلَ لِلرُّسُلِ مِنْ قَبْلِكَ إِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ وَ ذُو عِقابٍ أَلِيمٍ.

۲۰ - نقش وحى به پیامبر


نقش وحى به پیامبر عبارت است از:

۲۰.۱ - هدایت کامل


هدایت كامل، تنها در پرتو تعاليم وحى شده بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
قالَ أَ وَ لَوْ جِئْتُكُمْ بِأَهْدى‌ مِمَّا وَجَدْتُمْ عَلَيْهِ آباءَكُمْ‌ ....

۲۰.۲ - رسالت تبلیغی


محوريّت وحى در رسالت تبليغى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌ إِلَيَ‌ ... جمله «ان اتّبع ...» مى‌فهماند كه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فقط مأمور است تا بر اساس وحى الهى مردم را دعوت و تبليغ كند.
۲. ... قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى‌ إِلَيَّ مِنْ رَبِّي‌ ....
۳. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ‌ ....
۴. قُلْ إِنَّما أُنْذِرُكُمْ بِالْوَحْيِ‌ ....
۵. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‌ ....
۶. فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ‌ ....
۷. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌ إِلَيَ‌ ....
۸. وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‌ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى‌.

۲۱ - مقتضی وحی به پیامبر



ربوبیت خداوند، مقتضى وحى به پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله:
۱. آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ‌ ....
۲. اتَّبِعْ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‌ ....
۳. ... إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى‌ إِلَيَّ مِنْ رَبِّي‌ ....
۴. كَذلِكَ أَرْسَلْناكَ فِي أُمَّةٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِها أُمَمٌ‌ لِتَتْلُوَا عَلَيْهِمُ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ وَ هُمْ يَكْفُرُونَ بِالرَّحْمنِ قُلْ هُوَ رَبِّي لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ مَتابِ.
۵. ذلِكَ مِمَّا أَوْحى‌ إِلَيْكَ رَبُّكَ‌ ....
۶. وَ اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ كِتابِ رَبِّكَ لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِهِ وَ لَنْ تَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَداً.
۷. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‌ ....
۸. ... وَ إِنِ اهْتَدَيْتُ فَبِما يُوحِي إِلَيَّ رَبِّي‌ ....

۲۲ - عوامل زمینه‌ساز دریافت وحی


عوامل زمینه‌ساز دریافت وحی به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله عبارتند از:

۲۲.۱ - تهجد


تهجد و قيام شبانه پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله زمينه ساز دريافت وحى:
يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ‌ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ‌ تَرْتِيلًا إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا .
به باور گروهى مفسّران، منظور اين است كه ما به زودى‌براى تو پيام وحى مى‌فرستيم كه بر تو گران است. گرانى بر پيامبر به سبب بيان مفاهيم بلند و دگرگون‌سازى است كه از واكنش مردم و اذيّت و آزارهاى آنان ديده خواهد شد كه با جهاد، تلاش، تهجّد و عبادت شبانه بايد مسئوليّت رسالت را به آخر رساند.

۲۲.۲ - عبودیت


عبودیت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله داراى نقشى به‌سزا، در نزول وحى بر او:
۱. وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‌ عَبْدِنا ....
۲. فَأَوْحى‌ إِلى‌ عَبْدِهِ ما أَوْحى‌.
۳. هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى‌ عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ ....

۲۳ - دریافت بدون دخالت حواس



دريافت وحى از سوى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله بدون دخالت حواس ظاهری:
۱. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‌ قَلْبِكَ‌ ....
۲. وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعالَمِينَ‌ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ‌ عَلى‌ قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ‌. شايد وجه اينكه فرموده: «نزل به الروح الامين على‌قلبك» و نفرموده: «على عليك» اشاره به نحوه دريافت قرآن نازل شده باشد و آنكه -وحی‌- را از روح دريافت كرده نفس شريف ايشان است، بدون مشاركت حواس ظاهرى كه ابزار ادراك امور جزئيه است.

۲۴ - مقالات مرتبط



وحی (قرآن)، قرآن و محمد (قرآن).

۲۵ - پانویس


 
۱. بقره/سوره۲، آیه۴.    
۲. بقره/سوره۲، آیه۲۳.    
۳. بقره/سوره۲، آیه۹۷.    
۴. آل‌عمران/سوره۳، آیه۴۴.    
۵. نساء/سوره۴، آیه۱۶۲.    
۶. نساء/سوره۴، آیه۱۶۳.    
۷. نساء/سوره۴، آیه۱۶۶.    
۸. مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۹. مائده/سوره۵، آیه۶۸.    
۱۰. انعام/سوره۶، آیه۱۹.    
۱۱. انعام/سوره۶، آیه۵۰.    
۱۲. انعام/سوره۶، آیه۱۰۶.    
۱۳. انعام/سوره۶، آیه۱۴۵.    
۱۴. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۳.    
۱۵. یونس/سوره۱۰، آیه۲.    
۱۶. یونس/سوره۱۰، آیه۱۵.    
۱۷. یونس/سوره۱۰، آیه۹۴.    
۱۸. یونس/سوره۱۰، آیه۱۰۹.    
۱۹. هود/سوره۱۱، آیه۱۲.    
۲۰. هود/سوره۱۱، آیه۴۹.    
۲۱. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۰.    
۲۲. یوسف/سوره۱۲، آیه۳.    
۲۳. یوسف/سوره۱۲، آیه۱۰۲.    
۲۴. رعد/سوره۱۳، آیه۱.    
۲۵. رعد/سوره۱۳، آیه۱۹.    
۲۶. رعد/سوره۱۳، آیه۳۰.    
۲۷. حجر/سوره۱۵، آیه۶.    
۲۸. نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.    
۲۹. نحل/سوره۱۶، آیه۱۲۳.    
۳۰. اسراء/سوره۱۷، آیه۳۹.    
۳۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۳.    
۳۲. اسراء/سوره۱۷، آیه۸۶.    
۳۳. کهف/سوره۱۸، آیه۲۷.    
۳۴. کهف/سوره۱۸، آیه۱۱۰.    
۳۵. طه/سوره۲۰، آیه۱۱۴.    
۳۶. انبیاء/سوره۲۱، آیه۴۵.    
۳۷. انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۰۸.    
۳۸. شعراء/سوره۲۶، آیات۱۹۲-۱۹۴.    
۳۹. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۵.    
۴۰. احزاب/سوره۳۳، آیه۲.    
۴۱. سبأ/سوره۳۴، آیه۵۰.    
۴۲. فاطر/سوره۳۵، آیه۳۱.    
۴۳. ص/سوره۳۸، آیه۷۰.    
۴۴. زمر/سوره۳۹، آیه۶۵.    
۴۵. فصّلت/سوره۴۱، آیه۶.    
۴۶. شوری/سوره۴۲، آیه۳.    
۴۷. شوری/سوره۴۲، آیه۷.    
۴۸. شوری/سوره۴۲، آیه۱۳.    
۴۹. شوری/سوره۴۲، آیه۵۲.    
۵۰. زخرف/سوره۴۳، آیه۴۳.    
۵۱. احقاف/سوره۴۶، آیه۹.    
۵۲. نجم/سوره۵۳، آیه۲.    
۵۳. نجم/سوره۵۳، آیه۴.    
۵۴. نجم/سوره۵۳، آیه۱۰.    
۵۵. حدید/سوره۵۷، آیه۹.    
۵۶. تحریم/سوره۶۶، آیه۳.    
۵۷. جنّ/سوره۷۲، آیه۱.    
۵۸. مزمّل/سوره۷۳، آیه۱.    
۵۹. مزمّل/سوره۷۳، آیه۵.    
۶۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر المیزان، ج ۲۰، ص ۶۲-۶۳.    
۶۱. قیامت/سوره۷۵، آیات۱۶-۱۸.    
۶۲. اعلی/سوره۸۷، آیه۶.    
۶۳. آل‌عمران/سوره۳، آیه۲۰.    
۶۴. مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۶۵. مائده/سوره۵، آیه۹۲.    
۶۶. هود/سوره۱۱، آیه۱۲.    
۶۷. نحل/سوره۱۶، آیه۸۲.    
۶۸. فصّلت/سوره۴۱، آیه۶.    
۶۹. شوری/سوره۴۲، آیه۴۸.    
۷۰. تغابن/سوره۶۴، آیه۱۲.    
۷۱. تکویر/سوره۸۱، آیات۱۹-۲۴.    
۷۲. انعام/سوره۶، آیه۵۰.    
۷۳. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۳.    
۷۴. یونس/سوره۱۰، آیه۱۵.    
۷۵. یونس/سوره۱۰، آیه۱۰۹.    
۷۶. هود/سوره۱۱، آیه۱۲.    
۷۷. احزاب/سوره۳۳، آیه۲.    
۷۸. احقاف/سوره۴۶، آیه۹.    
۷۹. نجم/سوره۵۳، آیات۴-۱۰.    
۸۰. نجم/سوره۵۳، آیات۳-۱۰.    
۸۱. بقره/سوره۲، آیه۹۷.    
۸۲. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۳.    
۸۳. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۴.    
۸۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۳۱۷.    
۸۵. شوری/سوره۴۲، آیه۲۴.    
۸۶. نجم/سوره۵۳، آیه۴.    
۸۷. نجم/سوره۵۳، آیه۱۰.    
۸۸. نجم/سوره۵۳، آیه۱۱.    
۸۹. طه/سوره۲۰، آیه۱۱۴.    
۹۰. قیامت/سوره۷۵، آیه۱۶.    
۹۱. حاقّه/سوره۶۹، آیات۴۰-۴۶.    
۹۲. بقره/سوره۲، آیه۹۷.    
۹۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۳۱۷.    
۹۴. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۳.    
۹۵. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۴.    
۹۶. نجم/سوره۵۳، آیات۳-۵.    
۹۷. نجم/سوره۵۳، آیه۱۰.    
۹۸. نجم/سوره۵۳، آیه۱۱.    
۹۹. اعلی/سوره۸۷، آیه۶.    
۱۰۰. علق/سوره۹۶، آیه۱.    
۱۰۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۷۸۰.    
۱۰۲. بقره/سوره۲، آیه۹۷.    
۱۰۳. نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.    
۱۰۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۲، ص ۳۴۶.    
۱۰۵. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۳.    
۱۰۶. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۴.    
۱۰۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۳۱۶.    
۱۰۸. شوری/سوره۴۲، آیه۵۱.    
۱۰۹. شوری/سوره۴۲، آیه۵۲.    
۱۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۵۸.    
۱۱۱. ضحی/سوره۹۳، آیات۱-۳.    
۱۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۷۶۴-۷۶۵.    
۱۱۳. ضحی/سوره۹۳، آیات۱-۳.    
۱۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۷۶۴-۷۶۵.    
۱۱۵. اسراء/سوره۱۷، آیه۳۹.    
۱۱۶. اسراء/سوره۱۷، آیه۳۹.    
۱۱۷. شوری/سوره۴۲، آیه۳.    
۱۱۸. نساء/سوره۴، آیه۱۶۳.    
۱۱۹. رعد/سوره۱۳، آیه۳۷.    
۱۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۶، ص ۴۵۶.    
۱۲۱. ابن جوزی، عبدالرحمان بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج ۲، ص ۴۹۹.    
۱۲۲. شوری/سوره۴۲، آیه۵۱.    
۱۲۳. شوری/سوره۴۲، آیه۵۲.    
۱۲۴. زمر/سوره۳۹، آیه۶۵.    
۱۲۵. زمر/سوره۳۹، آیه۶۵.    
۱۲۶. فصّلت/سوره۴۱، آیه۴۳.    
۱۲۷. زخرف/سوره۴۳، آیه۲۴.    
۱۲۸. انعام/سوره۶، آیه۵۰.    
۱۲۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۹۷.    
۱۳۰. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۳.    
۱۳۱. یونس/سوره۱۰، آیه۱۰۹.    
۱۳۲. انبیاء/سوره۲۱، آیه۴۵.    
۱۳۳. احزاب/سوره۳۳، آیه۲.    
۱۳۴. زخرف/سوره۴۳، آیه۴۳.    
۱۳۵. احقاف/سوره۴۶، آیه۹.    
۱۳۶. نجم/سوره۵۳، آیه۳.    
۱۳۷. نجم/سوره۵۳، آیه۴.    
۱۳۸. بقره/سوره۲، آیه۲۸۵.    
۱۳۹. انعام/سوره۶، آیه۱۰۶.    
۱۴۰. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۳.    
۱۴۱. رعد/سوره۱۳، آیه۳۰.    
۱۴۲. اسراء/سوره۱۷، آیه۳۹.    
۱۴۳. کهف/سوره۱۸، آیه۲۷.    
۱۴۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۲.    
۱۴۵. سبأ/سوره۳۴، آیه۵۰.    
۱۴۶. مزمّل/سوره۷۳، آیات۱-۵.    
۱۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی علم التفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۵۷۰.    
۱۴۸. بقره/سوره۲، آیه۲۳.    
۱۴۹. نجم/سوره۵۳، آیه۱۰.    
۱۵۰. حدید/سوره۵۷، آیه۹.    
۱۵۱. بقره/سوره۲، آیه۹۷.    
۱۵۲. شعراء/سوره۲۶، آیات۱۹۲-۱۹۴.    
۱۵۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۳۱۷.    


۲۶ - منبع


مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۳۲۶، برگرفته از مقاله «وحی به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».    
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۲، ص۲۴۳، برگرفته از مقاله « دریافت‌کنندگان وحی محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله)».    


رده‌های این صفحه : محمد بن عبدالله | موضوعات قرآنی | وحی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.