ابوترابابوتراب یعنی پدر خاک، یا دمساز خاک، یکی از القاب محبوب امام علی (علیه‌السّلام) و یکی از زیباترین القاب آن حضرت به شمار می‌آید. ۱ - لقب محبوب امام علیابو تراب به معنای پدر خاک، یا دمساز خاک، یا پدر و رئیس خاکیان است. این لقب از محبوب‌ترین القاب در نزد امام علی (علیه‌السّلام) و یکی از زیباترین القاب آن حضرت به شمار می‌آید. شیخ علاء‌الدین سکتواری در محاضرة الاوائل [۱]
سکتواری، علاء‌الدین، محاضرة الاوائل، ص ۱۱۳.
گوید: نخستین کسی که به کنیه (ابو تراب) نامیده شد علی بن ابی‌طالب (رضی‌الله‌عنه) است، این کنیه را رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به او داد آن‌گاه که دید او بر روی زمین خوابیده و خاک بر پهلوی او نشسته است، از روی لطف و مهربانی به او فرمود: برخیز ای ابو تراب.و این محبوب‌ترین القاب او به شمار می‌رفت، و از آن پس، به برکت نفس محمدی این کرامتی برای او گردید، زیرا خاک خبرهای گذشته و آینده تا روز قیامت را برای او باز می‌گفت. این را بفهم که رازی است بی‌پرده. عبایة بن ربعی گوید: به عبدالله بن عباس گفتم: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از چه رو علی (علیه‌السّلام) را ابو تراب نامید؟ گفت: از آن‌رو که علی (علیه‌السّلام) صاحب زمین و حجت خدا بر اهل آن پس از رسول خداست، و بقای زمین و آرامش آن به او است، و از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شنیدم می‌فرمود: چون روز قیامت شود و شخص کافر پاداش و نزدیکی و کرامتی را که خدای متعال برای شیعیان علی آماده نموده ببیند گوید: (ای کاش من ترابی بودم) یعنی کاش از شیعیان علی (ابو تراب) بودم. و این است معنای این آیه که کافر گوید: کاش من تراب (خاک) بودم. ۲ - نظریه علامه مجلسیعلامه مجلسی (رحمه‌الله) در بیان این جمله گوید: ممکن است ذکر آیه در اینجا برای بیان علت دیگری در نام‌گذاری آن حضرت به ابو تراب باشد، زیرا شیعیان او به جهت تذلل بیش از اندازه و تسلیم بودن در برابر فرمان‌های حضرتش تراب نامیده شده‌اند؛ چنان‌که در آیه کریمه آمده - و چون آن حضرت صاحب و پیشوا و زمامدار آنهاست ابو تراب نام گرفته است. در این که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در چه زمانی این لقب مبارک را به امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) داده است، روایات متفاوتی نقل شده است. برخی از آن‌ها حاکی از آن است که این لقب در جمادی الاول یا جمادی الثانی سال دوم هجرت در غزوه العشیره به آن حضرت داده شده است. در برخی دیگر آمده است که در یوم التآخی؛ یعنی روزی که پیامبر اسلام بین همه مسلمان عقد برادری بست و از بین تمام مردم علی را برای خود برگزید، به او داده شده است. البته این روایات هیچ تعارضی با هم ندارند، چرا که ممکن است پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در موارد متعدد بارها و بارها آن را تکرار کرده باشد. ۳ - مطالعه بیشتربرای تحقیق بیشتر در این‌باره می‌توانید به کتاب الغدیر علامه امینی (رحمت‌الله‌علیه)، مراجعه کنید. ۴ - پانویس
۵ - منبعموسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «ابوتراب یعنی چه وچرا به حضرت علی (ع) لقب ابوتراب داده شده؟». |