بادسبادس، شهر و بندرگاهی در ساحل مدیترانه‌ای کشور مغرب که اکنون ویرانه‌های آن باقی است. ۱ - موقعیت جغرافیایی بادساین محل در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرقی تطوان، مابین ناحیه غُماره و ریف، در سرزمین بنی یَطُّوفَة (به تلفظ عامیانه: بْنی یِطُّفْت) در نزدیکی مصبّ رودی به نام تالان بادس (به تلفظ عامیانه: تالِمبادِس) قرار دارد. کوشیده‌اند تا بادس را همان «پاریه تینا» ی مذکور در سیاحتنامه آنتونینوس قلمداد کنند، ولی این اسمِ مکان باستانی را با خلیج کوچک محصورتری به نام «یَلّیش» (= ایریس در نقشه های غربی) که هفت کیلومتری جنوب غربی آن واقع است نیز می‌توان تطبیق کرد. شهرِ بادس و بندر آن قسمتی از قلمرو نُکور بود و بعداً جزو امیرنشین ادریسی بنی عُمَر شد. ۲ - ایجاد پایگاه دریایی در بادسمُرابطین و موحدین و مَرینیان آن را پایگاه دریایی خویش قرار دادند و به ایجاد استحکامات در آن پرداختند. مؤلفِ المقصد (پایان قرن هفتم/ سیزدهم) و به ویژه لئوی افریقایی (ابتدای قرن دهم/ شانزدهم) بادس را شهرکی مشتمل بر ۶۰۰ خانوار توصیف می‌کنند. ۳ - بادس و پرداخت خراجشهر در زمان حکومتِ ابوسعید مَرینی (۷۰۹ـ۷۳۱/۱۳۱۰ـ۱۳۳۱)، مانند مَلیلَه و عَرائش، هزار دینار خراج می‌پرداخت. بندرگاه آن دارای کارگاهی بود که در آن‌جا از چوب سدر که از کوه‌های مجاور می‌آوردند، کرجی و انواع دیگر قایق ساخته می‌شد. ۴ - شغل اهالی بادسبادس پایانه کوتاهترین راه از فارس به دریای مدیترانه از طریق کوه بنی خالد بود و کشتی‌های تجاری ونیزیان به آن‌جا آمد و شد می‌کردند. اهالی به داد و ستد و صید ماهی (ساردین) و نیز دزدی دریایی در سواحل اسپانیا اشتغال داشتند. ۵ - بادس مقر حاکم ریفمقر حاکم ریف در آن‌جا بود و قلمرو حکومت او در شهرهای ساحلی از یلیش تا وادی نکور و نیز در زمین‌های برخی از قبایل داخلی، مانند بُقّویه و بنی منصور و بنی خالد و بنی یَدیر کشیده می‌شد. ۶ - تصرف حجر بادس به دست اسپانیادو جزیره سنگی کوچک در فاصله‌ای کم‌تر از صد متر از ساحل دریا هست. جزیره بزرگ‌تر را «حَجَرِ بادس» و به اسپانیایی «پنیون دوِوِلس» می‌خوانند. اسپانیایی‌ها در ۹۱۴/۱۵۰۸ به منظور ختم غائله دزدان دریایی این جزیره را متصرف شدند و استحکاماتی در آن بنا کردند. ولی در نتیجه خیانت، آن را در ۹۲۶/۱۵۲۰ از دست دادند. ۷ - بادس مقر ابوحسون وطاسیدر ۹۳۲/۱۵۲۶ ریف به اقطاعِ سلطان ابوحَسّون وَطّاسی که برادرش او را خلع کرده بود درآمد و او بادس را مقر خویش قرار داد و به همین سبب به بادسی معروف شد. ۸ - واگذاری بادس به ترکان الجزیرهابوحسون در ۹۶۱/۱۵۵۴ شهر و جزیره حجر بادس را به متحدان ترکِ الجزیره‌ای خود واگذار کرد وایشان از آن به صورت مأمنی جهت دزدی دریایی در منطقه جبل الطارق استفاده کردند. ۹ - واگذاری حجر بادس به اسپانیااین اقدامات، سلطان عبداللّه الغالب باللّه از سلسله سعدیان را به وحشت انداخت. نگرانی او از این جهت بود که مبادا ترکان بادس را پایگاهی جهت فتح مراکش قرار دهند. وی در ۹۷۱/۱۵۶۴ مراکشی‌ها را وادار به ترک شهر و جزیره کرد و آن را به اسپانیایی‌ها واگذاشت. ساکنان مراکشی به قصبه اسناندا در خشکی عقب نشینی کردند. پس از جنگ ریف (۱۳۰۶ ش /۱۹۲۷)، اسپانیایی‌ها کوشیدند تا در نزدیکی آن مهاجر نشینی به نام ویلا خوردانا ایجاد کنند، ولی چندان موفق نشدند. جزیره حجر بادس هنوز به اسپانیا تعلق دارد و قلمرو مستقلی به نام پنیون دو وِلِس دولاگومِرا را تشکیل می‌دهد. تغییر نام شهر به نام اسپانیایی وِلِس شاید به سبب وجود شهری در طرف مقابل، یعنی در ساحل اروپایی مدیترانه، به نام «ولس (دو) مالاگا» (به عربی: بالش) باشد. بادس واقع در مراکش را نباید با محلی به همین نام که زمانی در جنوب اَوراس در الجزایر واقع بوده است اشتباه کرد. ۱۰ - موقعیت فعلی بادسامروز از شهر قدیم بادس ویرانه‌ای برجاست. ۱۱ - پانویس۱۲ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بادس»، شماره۱۱۴. رده‌های این صفحه : جغرافیای اسلامی | مغرب
|