تعاکستعاکس یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای نسبت میان هر قضیه‌ای با عکس آن است. ۱ - توضیح اصطلاح«عکس» عبارت است از: تبدیل دو طرف قضیه با بقای کیف (سلب و ایجاب) و صدق. «تعاکس»، نسبت ما بین هر قضیه‌ای با عکس آن است. در منطق مقارن آمده است: «از جمله موارد عموم مطلق در قضایا، نسبت ما بین هر قضیه‌ای با عکس آن (چه عکس مستوی و چه عکس نقیض) است، چه اینکه عکس هر قضیه‌ای -به خودی خود- اعم از خود آن می‌باشد؛ یعنی هر جا اصل قضیه صادق آید، عکس آن نیز صادق است، لکن در پاره‌ای موارد عکس صدق می‌کند بدون اینکه اصل صدق کند و از این رو گفته‌اند: عکس، لازمه اعم اصل قضیه است؛ برای مثال قضیه «هر حیوانی انسان است» کاذب است، اما عکس مستوی آن یعنی «بعضی از انسان‌ها حیوان‌اند» صادق است». [۱]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۲۶.
در منطق التلویحات در بحث جهات قضایا، تعاکس را در معنای برقراری نسبت لزوم از هر دو طرف بین دو قضیه استعمال کرده و گفته است: نسبت تناقض میان موجهات در برخی مصادیق به نحو لزوم (از یک طرف) و در پاره‌ای دیگر به نحو تعاکس (لزوم از هر دو طرف و تلازم طرفینی) است. [۲]
شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۳۰-۳۱.
۲ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن. • شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات. ۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تعاکس»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۶. |