جعفریهجَعفریه، نام مشترک چند فرقه اسلامی می‌باشد. ۱ - کاربردمهمترین کاربرد این واژه، اطلاق آن بر پیروانی از امام جعفر صادق علیه‌السلام است که پس از حضرت، به فرزندش، امام موسی کاظم ، تا امام دوازدهم، حضرت مهدی ، علیهم‌السلام گرویدند. این معنای جعفریه بر مذهب امامیه اثناعشریه منطبق است. ۲ - وجه تسمیهچون بسیاری از احادیث فقهی شیعه از آن حضرت روایت شده و مستندات فقه شیعه از ایشان بیش از سایر امامان نقل شده است، فقه شیعه را فقه جعفری و مذهب امامیه را مذهب جعفری نامیده‌اند. [۱]
دلائل الامامة، منسوب به محمد بن جریرطبری آملی، ج۱، ص۲۴۷، قم: مؤسسه البعثه، ۱۴۱۳.
[۲]
ابن عطیه، المناظرات بین فقهاء السنة و فقهاء الشیعة، ج۱، ص ۶۳، چاپ صالح وردانی، بیروت ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
[۴]
علی کاشف الغطاء، کتاب أدوار علم الفقه و أطواره، ج۱، ص۱۰۰ـ۱۰۴، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۳ - پیشینهاین عنوان در دوران حیات امام جعفر صادق علیه‌السلام نیز به‌کار می‌رفته است، چنان که فردی به امام خبر داد که شیعیان را جعفریه می‌نامند و حضرت یادآوری کردند که تنها معدودی از پیروان من استحقاق این انتساب را دارند. [۵]
کلینی، اصول الکافی، ج ۲، ص ۷۷.
[۶]
محمد بن عمر کشی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۲۵۵،) تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
[۸]
کلینی، اصول الکافی، ج ۲، ص ۶۳۶.
[۹]
ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۵۱، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
بر این اساس، بسیاری از کتاب‌های فقهی یا اصولی یا کلامی، که در معرفی یا اثبات عقاید این مذهب نوشته شده است، نام جعفریه را در عنوان خود دارد. [۱۲]
آقابزرگ طهرانی،الذریعه، ج۱، ص۱۱۹.
[۱۳]
آقابزرگ طهرانی،الذریعه، ج۱، ص۲۷۶.
[۱۴]
آقابزرگ طهرانی،الذریعه، ج ۲، ص ۱۷۹ـ۱۸۰.
[۱۵]
آقابزرگ طهرانی، ج ۲، ص۱۸۶.
[۱۶]
آقابزرگ طهرانی،الذریعه، ج ۲، ص۲۴۴.
[۱۷]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، ص ۲۵۶، ج ۱، در حاجی خلیفه، ج ۵.
[۱۸]
محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی نجف حتی الان، ج۱، ص ۱۶۳، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
[۱۹]
محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی نجف حتی الان، ج۱، ص۲۸۴، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
[۲۰]
محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی نجف حتی الان، ج۱، ص۳۰۵، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
[۲۱]
محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی نجف حتی الان، ج۱، ص۳۱۴، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
۴ - پیروان دیگر با نام جعفریهگروهی از غالیان ، به پیروی از عبدالرحمان بن محمد ، از متکلمان شیعه، معتقد به غیبت و رجعت امام‌صادق علیه‌السلام شده و شهادت آن حضرت را انکار کرده‌اند. این گروه در تاریخ به جعفریه واقِفه معروف‌اند. [۲۲]
ابوحاتم رازی، کتاب الزینة فی الکلمات الاسلامیة العربیة، ج۱، ص۲۸۹ـ ۲۹۰، قسم ۳، چاپ عبداللّه سلوم سامرائی، در عبداللّه سلوم سامرائی، الغلو و الفرق الغالیة فی الحضارة الاسلامیة، بغداد ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
[۲۳]
ابن ندیم، الفهرست، ج۱، ص۲۴۷.
[۲۴]
محمدبن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۷۱ـ۲۷۳، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت) بی‌تا (.
عبدالحسین امینی ، صاحب الغدیر ، غالیانی چون مُغیر ه بن سعید و بَیان بن سَمعان را نیز جعفریه نامیده است. عنوان جعفریه بر پیروان جعفر بن حَرْب همدانی (متوفی ۲۳۶) و جعفر بن مُبَشِّر ثَقَفی (متوفی ۲۳۴) نیز اطلاق شده است. [۲۶]
عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، ج۱، ص۱۶۷، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره: مکتبة محمدعلی صبیح و اولاده، (بی‌تا (.
[۲۷]
عبدالرحمان‌بن احمد عضدالدین ایجی، المواقف فی علم الکلام، ج۱، ص۴۱۶، بیروت: عالم‌الکتب،) بی‌تا (.
برخی ملل و نِحَل‌نویسان، [۲۸]
سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات و الفرق، ج۱، ص ۱۰۱، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۶۱ ش.
[۲۹]
محمدبن عمر فخررازی، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، ج۱، ص ۶۸، چاپ محمد معتصم‌باللّه بغدادی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۳۰]
عباس اقبال آشتیانی، خاندان نوبختی، ج۱، ص ۱۶۳، تهران ۱۳۵۷ ش.
معتقدان به امامت جعفر کذّاب (متوفی ۲۷۱)، برادر امام حسن عسکری علیه‌السلام، را جعفریه نامیده‌اند. [۳۱]
ابن بابویه، کمال‌الدین و تمام‌النعمة، ج۱، ص ۵۵، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ ش.
[۳۲]
ابن قبه رازی، النقض علی أبی الحسن علی بن احمدبن بشار فی‌الغیبة، ج۱، ص ۱۹۸، در حسین مدرسی طباطبائی، مکتب در فرآیند تکامل: نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین، ترجمه هاشم ایزدپناه، نیوجرسی ۱۳۷۵ ش.
[۳۳]
محمد بن عمر فخررازی، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، ج۱، ص ۶۸، چاپ محمد معتصم‌باللّه بغدادی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۳۴]
محمدبن عمر فخررازی، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، چاپ محمد معتصم‌باللّه بغدادی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۳۵]
حسین مدرسی طباطبائی، مکتب در فرآیند تکامل : نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین، ج۱، ص ۱۱۵، ترجمه هاشم ایزدپناه، نیوجرسی ۱۳۷۵ ش.
[۳۶]
حسین مدرسی طباطبائی، مکتب در فرآیند تکامل : نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین، ترجمه هاشم ایزدپناه، نیوجرسی ۱۳۷۵ ش.
همچنین شاخه‌ای از بُهرۀ داوودیه، از اسماعیلیان که به مذهب اهل سنّت روی آوردند، جعفریه نامیده شده‌اند. این شاخه منسوب است به فردی به نام جعفر از مردم شیراز که در قرن نهم می‌زیست. عنوان جعفری بر فرزندان و نوادگان جعفر طیار (متوفی سال هشتم هجرت ) نیز اطلاق شده است. [۳۷]
سمعانی، ج ۲، ص ۶۶ـ۶۷.
۵ - فهرست منابع(۱) آقابزرگ طهرانی،الذریعه. (۲) ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱. (۳) ابن بابویه، کمال‌الدین و تمام‌النعمة، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ ش. (۴) ابن عطیه، المناظرات بین فقهاء السنة و فقهاء الشیعة، چاپ صالح وردانی، بیروت ۱۴۱۹/۱۹۹۹. (۵) ابن قبه رازی، النقض علی أبی الحسن علی بن احمد بن بشار فی‌الغیبة، در حسین مدرسی طباطبائی، مکتب در فرآیند تکامل: نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین، ترجمه هاشم ایزدپناه، نیوجرسی ۱۳۷۵ ش. (۶) ابن ندیم، الفهرست. (۷) ابوحاتم رازی، کتاب الزینة فی الکلمات الاسلامیة العربیة، قسم ۳، چاپ عبداللّه سلوم سامرائی، در عبداللّه سلوم سامرائی، الغلو و الفرق الغالیة فی الحضارة الاسلامیة، بغداد ۱۳۹۲/۱۹۷۲. (۸) سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات و الفرق، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۶۱ ش. (۹) عباس اقبال آشتیانی، خاندان نوبختی، تهران ۱۳۵۷ ش. (۱۰) عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة والادب، ج ۲، بیروت ۱۳۹۷/۱۹۷۷. (۱۱) محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی نجف حتی الان، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶. (۱۲) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، در حاجی خلیفه، ج ۵. (۱۳) عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره: مکتبة محمدعلی صبیح و اولاده، (بی‌تا (. (۱۴) حرّ عاملی، وسائل الشیعه. (۱۵) دلائل الامامة، منسوب به محمد بن جریرطبری آملی، قم: مؤسسه البعثه، ۱۴۱۳. (۱۶) سمعانی. (۱۷) محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت) بی‌تا (. (۱۸) عبدالرحمان بن احمد عضدالدین ایجی، المواقف فی علم الکلام، بیروت: عالم‌الکتب،) بی‌تا (. (۱۹) محمد بن عمر فخررازی، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، چاپ محمد معتصم‌باللّه بغدادی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶. (۲۰) علی کاشف الغطاء، کتاب أدوار علم الفقه و أطواره، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹. (۲۱) محمد بن عمر کشی، اختیار معرفه الرجال،) تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش. (۲۲) کلینی، اصول الکافی. (۲۳) مجلسی، بحارالانوار. (۲۴) حسین مدرسی طباطبائی، مکتب در فرآیند تکامل: نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین، ترجمه هاشم ایزدپناه، نیوجرسی ۱۳۷۵ ش. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جعفریه»، شماره۴۷۲۰. رده‌های این صفحه : شیعه | فرق و مذاهب
|