جوانح (مفردات‌نهج‌البلاغه)جوانح (به فتح جیم) یکی از مفردات نهج البلاغه به معنای دنده زیر استخوان سینه که حضرت علی (علیه‌السلام) در مورد میدان ندادن به دشمن و علم غیب، از این واژه استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیجوانح (به فتح جیم) به معنای دنده زیر استخوان سینه، آمده است. چنان‌که ضلع قسمت پشت ظهر دنده است و همچنین گفته می‌شود: «الجوانح: الاضلاع تحت الترائب ممّا یلی الصدر.» این واژه جمع واژه «جانحه» است. ۲ - کاربردهاامام (صلوات‌الله‌علیه) در خطبه ۳۴، در خصوص مورد میدان ندادن به دشمن فرموده است: «وَ اللَّهِ اِنَّ امْرَاً یُمَکِّنُ عَدُوَّهُ مِنْ نَفْسِهِ یَعْرُقُ لَحْمَهُ وَ یَهْشِمُ عَظْمَهُ وَ یَفْرِی جِلْدَهُ لَعَظِیمٌ عَجْزُهُ ضَعِیفٌ مَا ضُمَّتْ عَلَیْهِ جَوَانِحُ صَدْرِهِ؛ به خدا سوگند، کسی که به دشمن امکان دهد که گوشتش را تا استخوان بخورد و استخوان‌هایش را خرد کند و پوستش را بردرد، چه ناتوان مردی است و چه کم دل و ترسوست.» همچنین امام (علیه‌السلام) در خطبه ۱۲۸ در رابطه با علم غیب می‌فرماید: «هَذَا عِلْمُ الْغَیْبِ الَّذِی لاَ یَعْلَمُهُ اَحَدٌ اِلاَّ اللَّهُ وَ مَا سِوَی ذَلِکَ فَعِلْمٌ عَلَّمَهُ اللَّهُ نَبِیَّهُ فَعَلَّمَنِیهِ، وَ دَعَا لِی بِاَنْ یَعِیَهُ صَدْرِی وَ تَضْطَمَّ عَلَیْهِ جَوَانِحِی؛ این است آن علم غیبی (ذاتی) که غیر از خدا کسی نمی‌داند. جز این‌ها، علومی است که خداوند به پیامبرش تعلیم داده (علم غیب اکتسابی) و او به من آموخته است، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) برای من دعا کرد که خدا این دسته از علوم و اخبار را در سینه‌ام جای دهد و اعضاء و جوارح بدن من از آن پر گردد.» ۳ - تعداد کاربرداین واژه دو بار در «نهج البلاغه» آمده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جوانح»، ص۲۳۲. رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نهج البلاغه
|