روضةالصفویهروضةالصفویه، کتابی به زبان فارسی است که درباره تاریخ صفویان، به تألیف میرزابیگ بن حسن حسینی جُنابَدی، مورخ دورۀ شاه‌عباس اول صفوی می‌باشد. ۱ - زندگی مولف کتاباز زندگی مؤلف اطلاعی در دست نیست، جز آن‌که اهل جُنابد (گناباد) بوده است. ۲ - تاریخ تالیف کتابوی این کتاب را که شامل وقایع ۱۳۰ سال (۹۰۷ـ۱۰۳۶) از تاریخ خاندان صفوی است، در ۱۰۲۳، به نام شاه‌عباس اول نوشت. [۱]
میرزابیگ‌بن حسن حسینی جنابدی، روضةالصفویه، ج۱، ص۵۹، چاپ غلامرضا مجد طباطبایی، تهران ۱۳۷۸ش.
۳ - محتوای کتابروضةالصفویه دارای پیشگفتاری کوتاه در ستایش خدا، مدح پیامبر و امامان و انگیزۀ مؤلف در نوشتن اثر است. پس از آن، به شرح سلطنت شاه‌اسماعیل اول تا شاه‌عباس اول صفوی پرداخته شده و در انتها، مؤلف به‌طور موجز از منابع مورد استفاده‌اش نام برده که شامل مکتوبات، شنیده‌ها و مشاهدات وی است. ۴ - منابع مورد استفاده در روضه الصفویهجنابدی از مکتوبات برای نوشتن حوادث پیش از خود سود برده از جمله، از صفوةالصفای ابن‌بَزّاز، حبیب‌السیر خواندمیر و جهان‌آرای قاضی‌احمد برای رویدادهای زمان شاه‌اسماعیل اول تا شاه‌طهماسب اول استفاده کرده است. [۲]
میرزابیگ‌بن حسن حسینی جنابدی، روضةالصفویه، ج۱، ص۹۰۲ـ۹۰۳، چاپ غلامرضا مجد طباطبایی، تهران ۱۳۷۸ش.
وی برای حوادث مربوط به شاه‌اسماعیل دوم و سلطان محمد خدابنده، که هم‌عصر خودش بودند، از « راویان ثقه » بهره گرفت. برخی بر آن‌اند که جنابدی از آثار پیش از خود اقتباس کامل کرده است، بدون آن‌که نامی از آن‌ها برده باشد [۳]
احمدبن شرف‌الدین حسینی قمی، خلاصةالتواریخ، ج۱، ص بیست‌وسه ـ بیست‌وچهار، چاپ احسان اشراقی، تهران ۱۳۵۹ش.
[۴]
احمد گلچینی معانی، «معرفی یک نسخه خطی روضةالصفویه»، ص۳۵۹ـ۳۶۱، نعیما، ش۱۵، ش۸ (آبان ۱۳۴۱).
، هرچند مصحح روضةالصفویه علت این امر را خطای کاتبان و در دسترس نبودن نسخۀ کامل اثر دانسته است. [۵]
میرزابیگ‌بن حسن حسینی جنابدی، روضةالصفویه، ج۱، ص۴۰ـ۴۳، چاپ غلامرضا مجد طباطبایی، تهران ۱۳۷۸ش.
۵ - اهمیت کتاب روضه الصفویهبا این همه، روضةالصفویه از مهم‌‌ترین منابع دورۀ صفوی است که افزون بر تاریخ سیاسی و نظامی، در برگیرندۀ مسائل اجتماعی و آداب و رسوم نیز هست. از آن گذشته، این کتاب اطلاعات دقیقی درباره شهرها و روستاهای آن دوره به دست می‌دهد. [۶]
میرزابیگ‌بن حسن حسینی جنابدی، روضةالصفویه، ج۱، ص۲۷، چاپ غلامرضا مجد طباطبایی، تهران ۱۳۷۸ش.
۶ - نقایص کتاب روضه الصفویهجنابدی مانند اکثر مورخان آن دوره، دربارۀ شاهان صفوی جانب‌دارانه عمل کرده، به‌طوری که گاه وقایع را به نفع آنان تعدیل و حتی تحریف نموده است؛ ماجرای قتل صفی‌میرزا به دستور پدرش ( شاه‌عباس اول )، قتل‌عام اهالی گرجستان، حتی شکست شاه‌اسماعیل در جنگ چالدران از این دست است. [۷]
میرزابیگ‌بن حسن حسینی جنابدی، روضةالصفویه، ج۱، ص۲۹۰، چاپ غلامرضا مجد طباطبایی، تهران ۱۳۷۸ش.
[۸]
میرزابیگ‌بن حسن حسینی جنابدی، روضةالصفویه، ج۱، ص۸۵۰ـ۸۵۵، چاپ غلامرضا مجد طباطبایی، تهران ۱۳۷۸ش.
مورخان بعدی، مانند مؤلفان خلد برین و قصص‌الخاقانی، ظاهرآ از این اثر سودی نبرده‌اند. ۷ - شیوه نگارش کتابنثر کتاب متکلف، با جملاتی طولانی و سرشار از واژه‌های ترکی است و چون جنابدی شیعه بود، در اثرش از آیات قرآنی و توسل به گفته‌های ائمه شیعه بهره برده است. استفاده فراوان مؤلف از اصطلاحات عرفانی سبب شده که او را اهل طریقت نیز بدانند. در روضةالصفویه اشعاری یافت می‌شود که برخی از مؤلف است و به تناسب، اصطلاحات عربی نیز به‌کار رفته است. [۹]
میرزابیگ‌بن حسن حسینی جنابدی، روضةالصفویه، ج۱، ص۲۰ـ۲۱، چاپ غلامرضا مجد طباطبایی، تهران ۱۳۷۸ش.
۸ - نسخه‌های موجود روضه الصفویهاز این کتاب نسخه‌هایی در استانبول، ایران و موزۀ بریتانیا موجود است. ۹ - چاپ روضه الصفویه در ایرانغلامرضا مجدطباطبایی آن را با چاپ انتقادی در ۱۳۷۸ش در تهران منتشر کرد. ۱۰ - منابع(۱) میرزابیگ‌بن حسن حسینی جنابدی، روضةالصفویه، چاپ غلامرضا مجد طباطبایی، تهران ۱۳۷۸ش. (۲) احمدبن شرف‌الدین حسینی قمی، خلاصةالتواریخ، چاپ احسان اشراقی، تهران ۱۳۵۹ش. (۳) احمد گلچینی معانی، «معرفی یک نسخه خطی روضةالصفویه»، نعیما، ش۱۵، ش۸ (آبان ۱۳۴۱). ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «روضةالصفویه»، شماره۵۹۶۰. |