شنواییقوه درک صدا، از حواس پنج گانه را شنوایی گویند. از آن در بابهای طهارت، قضاء، قصاص و دیات سخن گفته‌اند. فهرست مندرجات۲ - احکام شنوایی در باب طهارت ۳ - شرط سلامت شنوایی قاضی در قضاوت ۴ - عدم تفاوت گوش سالم و معیوب در باب قصاص ۵ - مانع قصاص نبودن پیوند ۶ - حکم از بین رفتن شنوایی بر اثر قطع گوش ۷ - حکم دیه از بین بردن شنوایی دیگری ۷.۱ - استقرار دیه در صورت ناامیدی از بازگشت شنوایی ۷.۲ - حکم دیه در صورت تکذیب جانی ۷.۳ - ادعای نقصان یکی از دو گوش از طرف آسیب دیده ۷.۴ - ادعای کاهش شنوایی هر دو گوش از طرف آسیب دیده ۷.۵ - حکم بریدن دو گوش ۸ - پانویس ۹ - منبع ۱ - احکام شنوایی۲ - احکام شنوایی در باب طهارتاز اسباب بطلان وضو، خواب غالب بر حس بینایی و شنوایی است؛ به گونه‌ای که نبیند و نشنود. امام خمینی در تحریرالوسیله می‌نویسد: از حدث‌هایی که وضو را باطل کرده و موجب وضو می‌شوند «خوابی است که بر حس بینایی و شنوایی چیره شود.» [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۱، کتاب الطهارة، فصل فی موجبات الوضوء و غایاته، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۳ - شرط سلامت شنوایی قاضی در قضاوتبه قول برخی از شرایط قاضی، سلامت حس شنوایی او است. ۴ - عدم تفاوت گوش سالم و معیوب در باب قصاصدر ثبوت قصاص در جنایت عمدی بر گوش، تفاوتی میان سلامت شنوایی گوش آسیب دیده و معیوب بودن آن نیست؛ از این رو، گوش سالم در برابر گوش کر قصاص میشود. امام خمینی در تحریرالوسیله می‌نویسد: در گوش قصاص است، که راست به راست و چپ به چپ قصاص میشود. و گوش آدم کوچک با بزرگ و گوش سوراخ با سالم درصورتی‌که سوراخ آن به طور متعارف باشد و گوش کوچک با بزرگ و کر با شنونده و چاق با لاغر، مساوی می‌باشد. و آیا گوش سالم به گوش شکاف‌دار و همچنین گوش سالم به گوش سوراخ‌دار، به‌طوری‌که غیرمتعارف باشد به حدی که عیب شمرده شود، قصاص میشود یا تا حدّ شکافتگی و سوراخ قصاص میشود و در بقیه، ارش می‌باشد یا با رد دیه شکافتگی، قصاص میشود؟ وجوهی است که آخری بعید نمی‌باشد. و اگر قسمتی از آن را قطع کند، قصاص جایز است. [۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۸۱، کتاب القصاص، القسم الثانی فی قصاص ما دون النفس، مسالة۱۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و «اگر گوش خشک‌شده فلج را قطع کند، در قصاص اشکال است، بلکه ثبوت ثلث دیه بعید نیست.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۸۲، کتاب القصاص، القسم الثانی فی قصاص ما دون النفس، مسالة۲۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۵ - مانع قصاص نبودن پیونداگر گوش او را قطع کند پس مجنی علیه آن را بچسباند (پیوند بزند) و چسبیده شود ظاهر آن است که قصاص، ساقط نمی‌شود. و اگر از جانی قصاص بگیرد پس جانی گوشش را بچسباند و چسبیده شود در روایتی آمده که دوباره قطع میشود تا آنکه رسوایی آن باقی بماند. و بعضی گفته‌اند که حاکم دستور به جدا نمودن آن می‌دهد؛ برای آنکه او میته و نجس را حمل کرده است. و در روایت ضعف است. و اگر به چسباندن آن، دارای حیات شود مانند بقیه اعضا، میته نمی‌باشد و نماز با آن صحیح است و حاکم و غیر او حق جدا کردن آن را ندارند، بلکه اگر شخصی آن را جدا کند درصورتی‌که از عمد و علم باشد، بر او قصاص است، وگرنه دیه می‌باشد. و اگر قسمتی از گوش را قطع کند و آن را جدا نکند، چنانچه همانند آن در قصاص ممکن باشد قصاص ثابت میشود وگرنه، نه. و او حق قصاص دارد ولو اینکه آن را بچسباند.» [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۸۱، کتاب القصاص، القسم الثانی فی قصاص ما دون النفس، مسالة۱۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۶ - حکم از بین رفتن شنوایی بر اثر قطع گوشاگر گوش او را قطع کند پس شنوایی او را از بین ببرد این‌ها دو جنایت می‌باشد. [۸]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۸۲، کتاب القصاص، القسم الثانی فی قصاص ما دون النفس، مسالة۲۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۷ - حکم دیه از بین بردن شنوایی دیگریبر کسی که شنوایی دیگری را از بین برده، در صورت عمدی بودن آن و امکان قصاص، قصاص ثابت است؛ لیکن در صورت عمدی نبودن جنایت یا عدم امکان قصاص، دیه بر عهده او ثابت میشود، که در صورت مطالبه فرد آسیب دیده، باید به او بپردازد. مقدار دیه از بین رفتن شنوایی یک گوش، نصف دیه کامل و دو گوش، دیه کامل است. ۷.۱ - استقرار دیه در صورت ناامیدی از بازگشت شنواییچنانچه اهل خبره بازگشت شنوایی را پس از سپری شدن مدتی معین، احتمال دهند، تا آن مدت صبر میشود و در صورت باز نگشتن شنوایی، دیه استقرار مییابد. ۷.۲ - حکم دیه در صورت تکذیب جانیهرگاه جانی ادعای فرد آسیب دیده مبنی بر از بین رفتن حس شنوایی خود را تکذیب کند یا بگوید: نمیدانم، آسیب دیده از راههای مختلف، همچون صدای بلند هنگام غفلت او، آزمایش میشود. با ثبوت ادعای او پس از آزمایش، دیه به وی پرداخت میگردد و در صورت عدم ثبوت، قسامه جاری و پس از قسامه به نفع او حکم میشود. ۷.۳ - ادعای نقصان یکی از دو گوش از طرف آسیب دیدهاگر آسیب دیده مدعی نقصان شنوایی یکی از دو گوش خود باشد، آن گوش با گوش سالم وی مقایسه میشود؛ بدین گونه که گوش آسیب دیده، بسته و گوش سالم باز گذاشته میشود و سپس با مثل فریاد کشیدن یا زدن بر سطح چیزی، از او فاصله میگیرند تا جایی که بگوید نمیشنوم، آنگاه آن مکان علامت گذاری میشود. این آزمایش در جهت مقابل جهت نخست تکرار میشود. در صورت برابر بودن هر دو جهت به لحاظ مسافت، گفته او مبنی بر شنیدن تا نقطه پایانی مسافت و نشنیدن پس از آن تصدیق میشود. در مرحله بعد، با بستن گوش سالم و باز گذاشتن گوش آسیب دیده، عین این آزمایش تکرار میگردد و در صورت برابر بودن هر دو جهت به لحاظ مسافت گفته وی تصدیق میشود، سپس دو مسافت (مسافت مربوط به گوش سالم و مسافت مربوط به گوش آسیب دیده) مقایسه و دیه به نسبت آن ثابت میشود. به عنوان مثال اگر تفاوت نصف باشد، نصف دیه و اگر یک سوم باشد یک سوم دیه ثابت میگردد. برخی علاوه بر آزمایش یاد شده، قسم خوردن مدّعی بر نقصان شنوایی را لازم دانسته‌اند. ۷.۴ - ادعای کاهش شنوایی هر دو گوش از طرف آسیب دیدهاگر آسیب دیده، مدعی کاهش شنوایی در هر دو گوش خود باشد، بدین گونه آزمایش میشود: فردی در نزدیکی و در حال غفلت او، فریاد میکشد، چنانچه در وی تغيّری حاصل شود که بیانگر شنیدن صدا باشد یا بگوید: صدا را شنیدم، فریاد زننده از او فاصله میگیرد و این کار را در فواصل مختلف تکرار میکند تا جایی که با فریاد زدن، دیگر تغيّری در وی حاصل نشود. اگر علاوه بر نشنیدن، بگوید: نشنیدم، نوبت به قسامه میرسد که بر مقدار نقصان ادعایی وی قسم بخورند. آن گاه آن مکان علامت گذاری میشود؛ سپس از آن مکان تا جایی که شخص سالم هم سن فرد آسیب دیده میشنود، فاصله میگیرند. مبنای محاسبه دیه، مابه التفاوت دو مسافت یاد شده یعنی مقدار نقصان مسافت اولی از دومی خواهد بود. برخی، قسم خوردن مدعی را نیز لازم دانسته‌اند. ۷.۵ - حکم بریدن دو گوشدر بریدن دو گوش که منجر به از بین رفتن حسن شنوایی فرد گردد، دو دیه کامل ثابت است. ۸ - پانویس۹ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۷۳۰-۷۳۲. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |