ابوسعید جرجانی

ابوسعید ضریر جرجانی (نابینا)، شاگرد ابن‌الاعرابی (متوفی در ۸۴۵–۸۴۶ میلادی) (۲۳۲–۲۳۱ هجری) ریاضیدان، منجم ایرانی از قرار معلوم در نیمهٴ اول سدهٴ نهم میلادی برآمده‌است.

از جرجانی دو رساله به نامهای مسائل هندسیة و استخراج خط نصف‌النهار من کتاب انالیما و البرهان علیه به جا مانده است.

دومین اثر موجود جرجانی، کتاب استخراج خط نصف‌النهار من کتاب انالیما و البرهان علیه‌ است که چهار فصل دارد. فصلهای اول تا سوم به ترسیم خط شمال ـ جنوب بر صفحه‌ای افقی، با استفاده از سه سایه نامساوی میله‌ای قائم در سه لحظه متفاوت یک روز مربوط می‌شود. در فصل چهارم روش تعیین جهات اصلی به وسیله سایه یک شاخص در لحظه مناسب، بیان شده است. ظاهراً فصل چهارم تألیف خود جرجانی است، اما فصلهای اول تا سوم مبتنی بر اثر گمشده‌ای به نام آنالما از دیودوروس اسکندرانی، دانشمند یونانی، در نظریه ساعتهای آفتابی است که در قرن اول پیش از میلاد می‌زیست.