اتحاد ایران-هابسبورگ

در زمان حکومت شاه اسماعیل مبادلاتی میان وی و کارل پنجم، امپراتور مقدس روم و لایوش دوم با هدف اتحاد علیه عثمانیان انجام شد. کارل که در آن زمان با عنوان کارل اول پادشاه اسپانیا بود بین سال‌های ۸۹۵ تا ۸۹۸ خورشیدی فرستاده‌ای را جهت ایجاد یک اتحاد نظامی به دربار شاه ایران ارسال نمود. لایوش نیز در همین زمان کشیشی مارونی به نام پترس مونته لیبانو را با مأموریتی مشابه به دربار ایران فرستاد.

پاسخ این نامه‌ها در تاریخ محفوظ نمانده‌است. اما شاه اسماعیل به سال ۹۰۲ خورشیدی توسط پترس مونته لیبانو نامه‌ای به لاتین با هدف حملات هماهنگ علیه دشمن مشترک عثمانی برای کارل پنجم فرستاد. فرستادگان ایران در اسفند ۹۰۲ خورشیدی در بورگوس درخواست ایران برای اتحاد نظامی علیه عثمانیان را به کارل پنجم ارائه نمودند. به نظر نمی‌رسد از این نامه نگاری‌های اولیه نتیجه چندانی حاصل شده باشد. کارل اتحاد نظامی را پذیرفت اما پیش از صورت گرفتن هرگونه اقدام نظامی مرگ شاه اسماعیل در خرداد ۹۰۳ عملاً این اتحاد را باطل نمود.

در ۲۹ بهمن ۹۰۷ (۱۵۲۹ میلادی) کارل پنجم که از پیشروی گسترده عثمانیان در اتریش به سوی وین به شدت نگران بود، از تولدو نامه‌ای به شاه طهماسب صفوی فرستاده و ملتمسانه خواستار حمله‌ای انحرافی از سوی ایران به عثمانی شد. شوالیه فرستاده شده با صفویان به توافق رسید تا در یک سال آینده حملاتی هماهنگ از شرق و غرب علیه عثمانی صورت گیرد. طهماسب همچنین در پاسخ مراتب دوستی خود با امپراتور هابسبورگ را اعلام داشت. بدین گونه تصمیم بر آن شد تا از هر دو سو به امپراتوری عثمانی حمله شود. اما بازگشت فرستاده کارل پنجم بیش از یک سال به طول انجام و تا آن زمان شرایط در ایران تغییر کرده بود. ایرانیان به دلیل طغیان ازبکان شیبانی در شرق کشور با عثمانیان صلح کرده بودند.

در همین بازه زمانی نمایندگانی از سوی فردیناند یکم نیز به سوی ایران رهسپار شدند اما هیچگاه موفق به اتمام مأموریت نگردیدند. سفرای دیگری در سال‌های بعد (۹۱۰ و ۹۱۱) به ایران فرستاده شدند. پس از این مبادلات جنگ طولانی مدت صفویان و عثمانی (۱۵۵۵–۱۵۳۲) روی داد. از آن زمان به محض اردوکشی عثمانیان به اروپا ایرانیان با حمله به مرزهای شرقی سلطان عثمانی را وادار به بازگشت سریع به استانبول می‌کردند.

در همین دوره شاه فرانسوای اول فرانسه، دشمن هابسبورگ، و سلیمان یکم به برقراری اتحادی میان فرانسه و عثمانی نزدیک می‌شدند. رسمی شدن این اتحاد در سال ۹۱۴ (۱۵۳۶ میلادی) خطر هابسبورگ را موازنه نمود. در ۹۲۵ هنگامی که سلیمان یکم به ایران یورش برد، گابریل دلوز از سوی فرانسه به عنوان سفیر و مشاور نظامی به یاری عثمانی در جنگ فرستاده شد. او با راهنمایی‌های تاکتیکی خود به ویژه در مورد چیدمان توپخانه در حین محاصره وان اثر قابل توجهی بر درگیری‌ها گذاشت.

صفویان در جریان جنگ‌های ایران و عثمانی بارها با عثمانیان درگیر شده و هربار با وارد کردن ضربه‌های جدی و تضعیف عثمانی و گشودن جبهه‌ای جدید علیه آن‌ها هنگامی که در جنگ با اروپا بودند کمک چشمگیری به اوج‌گیری هابسبورگ‌ها نمودند. تحقق یافتن اتحادی که شاهان پیشین ایران و هابسبورگ طرح‌ریزی نمودند تسکین بزرگی برای امپراتوری هابسبورگ بود.

پس از یک دوره ناآرامی در ایران، روابط ایران و اتریش در سال ۱۰۰۱ خورشیدی (۱۵۹۳) بازیابی شد، هنگامی که رودلف دوم از پراگ از طریق سفیر ایران در موسکو با شاه عباس صفوی مکاتبه نمود. کوشش‌های دیگری برای اتحاد از سوی جهانگرد انگلیسی، آنتونی شرلی به عنوان میانجی صورت گرفت. در سال‌های بعد اقدامات سیاسی متعددی جهت ایجاد اتحاد نظامی علیه عثمانیان صورت گرفت که از جمله آنها می‌توان از سفارت ایران در اروپا (۹۷۸-۹۸۱) و سفارت ایران در اروپا (۹۸۸-۹۹۴) نام برد.

• Garnier, Edith L'Alliance Impie Editions du Felin, 2008, Paris ISBN 978-2-86645-678-8 Interview