مرغابی

مرغابی یکی از اولین گونه‌های پرندگان است که توسط آدمی اهلی شده‌است و به نظر می‌رسد که نخستین بار، اهلی کردن آن در کشور مصر صورت گرفته‌ باشد، زیرا در حفاری‌های به‌عمل‌آمده بر روی گور آمنهوتپ سوم، یکی از فراعنهٔ باستانی مصر، که در حوالی ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد می‌زیسته‌است، تصویر یک اردک در بین گل‌های لوتوس مشاهده شده‌است، و گفتنی است که مصریان باستان یکی از اولین اقوام کهن بشری هستند که اقدام به جوجه‌کشی از این پرنده نمودند، و شاید علت توجه مصریان باستان به پرورش این پرنده، کانال‌های متعدد آبی و رودخانه طویل و ممتد نیل بوده باشد. امروزه نیز پرورش مرغابی به شدت در مصر متداول است.

مرغابی پرنده‌ای با بدن کشیده و پاهای کوتاه است که باعث می‌شود بدنش نزدیکِ زمین قرار گیرد. مرغابی از پرندگان نوک‌پهنی است که در جانورشناسی به آن‌ها لاملیورستر یا Lamellirostrate می‌گویند. درازا و حجم بال مرغابی نسبت به سایر طیور متوسط است و مرغابی اهلی بدین دلیل به خوبی نمی‌تواند پرواز کند. حرارت طبیعی بدن مرغابی ۷/۴۰ درجهٔ سانتی‌گراد و تعداد نبض آن به‌طور متوسط ۳۱۲ دفعه در دقیقه و تعداد تنفسش ۱۶ – ۲۸ بار در دقیقه است. سر بزرگ و قطر منقار آن در بالا و پایین کم است. بدین ترتیب، از اتصال منقار به یکدیگر برجستگی خاصی از نیمرخ در آن‌ها دیده نمی‌شود. حجم منقار در مرغابی‌ها نسبت به سایر طیور و به خصوص غاز زیادتر است و سطح بیشتری را نسبت به سر و جثّهٔ حیوان اشغال می‌کند. منقار در محل اتصال به سر نازک‌تر از قسمت آزاد است؛ از این رو تقریباً به صورت یک بیلچه درآمده است. منقار از غشایی صاف و هموار پوشیده شده‌است که لبه آن از یک قسمت شاخی پوشیده می‌شود. زبان در مرغابی قوی و عضلانی است و غدد چشائی فراوانی دارد که به وسیلهٔ آن‌ها می‌تواند تا اندازه‌ای طعم مواد غذایی را حس کند. گردن مرغابی کوتاه و قطر آن متوسط است. پرها تمام بدن اردک‌ها را پوشانده و غشای ضخیمی را در روی پوست تشکیل می‌دهد. این پرها به خوبی روغنی اند و این امر مانع از رسیدن آب و رطوبت به بدن آن می‌شود.

نژادهای متعددی از مرغابی اهلی در جهان وجود دارد که این نژادها به گروه‌های گوشتی، تخم‌گذار، دو منظوره و تزئینی تقسیم می‌شوند. اینک به معرفی این نژادها می‌پردازیم:

۱. نژاد روئن (Rouen): منشأ این نژاد شهر روئن در ایالت نرماندی فرانسه است که نام نژاد نیز از نام آن گرفته شده‌است و این نژاد تا حدودی شبیه نژاد پکین است. این نژاد در اصل از نژاد اردک وحشی سرسبز منشعب شده و مرغابی نر آن دارای بال و پرهای زیبای آبی و سبز و سیاه است و در لابلای آن خطوطی سفید قرار دارند. وزن مرغابی نر در حدود ۵/۴ کیلوگرم و وزن مرغابی ماده ۴ کیلوگرم است. از نظر رنگ، نر و ماده در این نژاد اختلاف دارند و رنگ نرها زیباتر از رنگ ماده‌ها می‌باشد. جثه نرها نیز از جثه ماده‌ها بزرگ‌تر است. رنگ مرغابی ماده سفید و قهوه‌ای روشن است و پاها و منقار به رنگ پرتقالی و پوست به رنگ زرد است و مرغابی ماده آن علاقه چندانی به خوابیدن بر روی تخم ندارد. ماده مرغابی‌ها سالیانه ۸۰ عدد تخم می‌گذارند که رنگ پوسته تخم خاکستری آبی‌فام تا سبز می‌باشد. گوشتشان بسیار لذیذ و خوش‌خوراک است.

۲. نژاد ایلسبوری (Aylesbury): مرغابیی تنبل و سنگین‌وزن از اردک‌های نژاد گوشتی است که منشأ آن دره ایلسبوری در حومه شهر لندن در انگلیس است، و وزن مرغابی نر آن در حدود ۵/۴ کیلوگرم و وزن مرغابی ماده در حدود ۴ کیلوگرم است. این نژاد برای تولید گوشت مناسب است. مرغابی ایلسبوری منقاری بلند، راست و به رنگ سفید صورتی فام، و پاهای پرتقالی رنگ دارد و برخلاف رنگ پوست سایر نژادهای مرغابی که معمولاً زرد است رنگ پوست مرغابی ایلسبوری سفید است. میزان تولید تخم آن سالیانه در حدود یکصد عدد تخم است.

۳. نژاد آنکونا (Ancona): این مرغابی جزو نژادهای گوشتی است و معمولاً جوجه‌های آن به رنگ قهوه ای شکلاتی و سفید و اردک‌های بالغ به رنگ سیاه و سفیداند. سر و گردن و سینه معمولاً به رنگ سفید و باقی اجزای بدن به رنگ سیاه است.

۴. نژاد پکنی (Pekin): منشأ این نژاد کشور چین است و اولین بار در سال ۱۸۷۳ به عنوان یک نژاد مشخص معرفی شده‌است و در حال حاضر بیشتر مزارع پرورش مرغابی گوشتی در آمریکا از این نژاد استفاده می‌کنند. وزن مرغابی نر بالغ در حدود ۴ تا ۵/۴ کیلوگرم و مرغابی ماده بالغ ۶/۳ تا ۴ کیلوگرم است. این نژاد تخم‌گذار خوبی نیز هست به‌طوری‌که سالیانه بین ۱۵۰ تا ۱۸۰ عدد تخم می‌گذارد و وزن هر یک عدد تخم آن در حدود ۸۵ گرم بوده و رنگ پوسته آن سفید کرمی ویا سبزفام است. این نژاد دارای بدنی کشیده و سینه‌ای پهن بوده و رنگ آن سفید کرمی و رنگ پوست آن زرد و رنگ منقار و پاها پرتقالی است. وجه تمایز مرغابی نر از ماده، وجود دو پر کوچک تابیده در انتهای دم است. امتداد بدن از شانه به طرف پشت، شیب دار بوده و در حقیقت قسمت انتهایی بدن ودم نزدیک زمین قرار گرفته‌است. این طرز ساختمان بدن و همچنین طرز راه رفتن، پرنده را شبیه به پنگوئن‌ها می‌سازد. طرز ساختمان بدن سبب شده‌است که جانور نتواند به آسانی بر روی زمین جفتگیری کند، از این رو برای جفتگیری باید در آب برود. بهترین سن برای عرضه در بازار سن ۸ تا ۱۲ هفتگی است و در این سن وزن اردک بین ۲ تا ۳ کیلوگرم خواهد بود، و پس از آن به تدریج از کیفیت گوشت کاسته می‌شود. این نژاد آرام بوده و شرایط محیطی را به خوبی تحمل می‌کند و در مقایسه با سایر نژادها از بال کوچک‌تری برخوردار است و زیباتر به نظر می‌رسد. مرغابی ماده آن علاقه چندانی به خوابیدن بر روی تخم ندارد.

۵. نژاد خالدار استرالیایی (Australian Spotted): این نژاد در سال ۱۹۲۰ میلادی در آمریکا به وجود آمد و در سال ۱۹۲۸ برای اولین بار به نمایش گذاشته شد، این نژاد از تلاقی نژادهای مالارد، دم دراز کال، و برخی نژادهای خالدار از گله‌های اردک وحشی استرالیایی به وجود آمد. اندازه جثه این مرغابی‌ها حد واسطی بین گونه مالارد نوک دراز و گونه کال نوک کوتاه می‌باشد. وزن مرغابی نر آن یک کیلو تا ۲/۱ کیلوگرم و مرغابی ماده بین ۸۷۰ گرم تا ۱۰۵۷ گرم می‌باشد. این نژاد از لحاظ رنگ واریته‌های مختلفی نظیر: سرسبز، سر آبی وسر نقره‌ای دارد. اردک خالدار استرالیایی تخم‌گذار خوب و مادری ممتاز است. جوجه مرغابی‌های بسیار فرز و چالاکی دارد و از لحاظ قدرت پرواز همانند نژاد کال Call پرندگانی توانا هستند.

مرغابی از حیواناتی به‌شمار می‌رود که علاقه زیادی به آب دارد و بسیاری گمان می‌کنند که زندگی در خشکی برای حیوان با لذت و رضایت همراه نیست؛ ولی باید دانست که برخلاف تصور، تجربه نشان داده‌است که اردک خیلی زود به تغییر محیط و وضع موجود عادت کرده و به آسانی قادر است کمبود آب و دریاچه و امثال آن را با مراتع و علف زارهای سبز و خرم جبران نموده و حتی پرورش به طریقه بسته را به نحوی که در مویر سایر طیور اهلی جریان دارد به آسانی و خوبی تحمل نماید. در مورد ساختمان جایگاه ولانه مرغابی‌ها شرایط و اصولی که برای مرغداری‌ها باید در نظر گرفته شود عیناً جهت لانه‌های مرغابی قابل اجرا می‌باشد، منتهی باید در نظر داشت، چون مرغابی‌ها عادت دارند تمام مدت شب و روز را در هوای آزاد زندگی کنند و دائماً در حال حرکت و فعالیت باشند لذا باید سعی شود تا حد امکان محوطه‌های محصور و وسیع و بزرگی را در جلوی هر لانه برای مرغابی‌ها اختصاص داد که حیوانات بتوانند در مواقع لزوم از جایگاه‌های خود خارج شده و در آن قسمت به جست و خیز بپردازند.

برخلاف سایر انواع طیور اهلی، جوجه مرغابی‌ها از همان ساعات اولیهٔ خروج از تخم، علاقهٔ عجیبی به خوردن غذا از خود نشان می‌دهند و معمولاً در چنین هنگامی بهتر است از خوراک‌هایی که در آب وجود دارد یا مواد غذایی که منشأ حیوانی دارند برای تغذیهٔ جوجه استفاده شود؛ ولی چنانچه این کار مقدور نباشد می‌توان روزی پنج الی شش بار مقداری آرد سبوس و پودر شیر و آرد مواد علوفه‌ای را به صورت خمیر درآورده و در اختیار جوجه‌ها قرار داد.

تجربه نشان داده‌است که ترکیبات مزبور که البته می‌توان اجزای آن را با مواد غذایی و علوفه و دانه‌های دیگر تعویض نمود، غذای کامل و خوبی برای اردک‌ها به‌شمار می‌رود و به‌خصوص در رشد و نمو جوجه‌ها تأثیر زیادی دارد. رشد جوجه اردک نسبت به سایر طیور اهلی کم و بیش سریع تر است و اگر غذا به میزان کافی و متعادل در اختیار حیوان گذاشته شود، حیوان رشد عجیبی خواهد کرد. تغذیه حیوان از دو هفتگی به بعد تدریجاً کم شده و در سن سه تا چهار هفتگی تعداد دفعات غذا به دو بار در روز تقلیل می‌یابد.

• غاز

• Wikipedia contributors, "Duck," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Duck&oldid=162145048 (accessed January 13, 2008).

۲. پرورش، نگهداری و بیماری‌های پرندگان آبزی، تألیف دکتر احسان مقدس، چاپ اول سال ۱۳۸۶، تهران، انتشارات محمدی

خوش به حال مرغابی ها

(حسین نورآسیابی)