اندوزوم

درون‌‏تن‌ها یا اندوزوم‌ها (به انگلیسی: Endosome) مجموعه‌ای از اندامک‌های مرتب‌سازی درون‌یاخته‌ای در یاخته‌های یوکاریوتی هستند. آن‌ها بخشی از مسیر اندوسیتوز هستند که از شبکه ترانس گلژی سرچشمه می‌گیرند. مولکول‌ها یا لیگاندهایی که از راه غشای پلاسما وارد یاخته شده‌اند، برای تجزیه شدن در لیزوزوم می‌توانند وارد این مسیر شوند یا دوباره به چرخه اندوسیتوز غشای یاخته برگردنند. مولکول‌ها همچنین از شبکه ترانس گلژی به اندوزوم‌ها منتقل می‌شوند یا به سمت لیزوزوم می‌روند یا دوباره به دستگاه گلژی بر می‌گردند.

ریزنگاره‌ای از یاخته‌های هلای انسان. اندوزوم‌های اولیه (E - برای EGFR پس از پنج دقیقه درونی‌شدن و ترانسفرین)، اندوزوم‌های دیررس (MBV - M) و لیزوزوم‌ها (L) دیده می‌شوند. طول نوار سیاه برابر ۵۰۰ نانومتر است.

اندوزوم‌ها بسته به مرحله درونی شدن به سه دسته اولیه، پسین یا بازیافتی بخش می‌شوند. اندوزوم‌ها یک بخش اصلی برای مرتب‌سازی دستگاه غشایی درونی در یاخته‌ها هستند.

کارکرد

اندوزوم‌ها محیطی فراهم می‌کنند تا مواد پیش از رسیدن به لیزوزوم تجزیه‌کننده، مرتب شوند. برای نمونه، لیپوپروتئین کم‌چگال (LDL) با اتصال به گیرنده خود در سطح غشای یاخته به درون یاخته برده می‌شود. LDL با رسیدن به اندوزوم‌های اولیه از گیرنده جدا می‌شود و گیرنده دوباره به غشای یاخته بازمی‌گردد. LDL در اندوزوم باقی مانده و برای پردازش به لیزوزوم‌ها تحویل داده می‌شود. LDL به دلیل محیط کمی اسیدی اندوزوم اولیه که توسط پمپ پروتون غشای واکوئل V-ATPase ایجاد شده‌است، جدا می‌شود. از طرفی دیگر، فاکتور رشد اپیدرمی (EGF) و گیرنده آن، پیوندی مقاوم در برابر pH و تغییرات pH دارند که تا هنگام تحویل EGF به لیزوزوم‌ها برای تجزیه شدن، باقی می‌ماند. گیرنده ۶-فسفات مانوز با روشی مشابه، لیگاندهایی را از گلژی به سمت لیزوزوم می‌برند.

گونه‌ها

سه گونه اندوزوم وجود دارد: اندوزوم اولیه، اندوزوم پسین و اندوزوم بازیافتی. آن‌ها با توجه به زمان لازم برای رسیدن مواد درون یاخته‌ای به آن‌ها و همچنین با نشانگرهایی مانند راب تفکیک می‌شوند. آن‌ها از نظر ریخت‌شناسی نیز گوناگون هستند. هنگامی که وزیکول‌های درون‌بری‌شده پوششی ندارند، با اندوزوم‌های اولیه ترکیب می‌شوند. اندوزوم‌های اولیه سپس پیش از ترکیب با لیزوزوم‌ها، به اندوزوم‌های دیررس تبدیل می‌شوند.

منابع

↑ «Endosome». فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
↑ Stoorvogel W, Strous GJ, Geuze HJ, Oorschot V, Schwartz AL (May 1991). "Late endosomes derive from early endosomes by maturation". Cell. 65 (3): 417–27. doi:10.1016/0092-8674(91)90459-C. PMID 1850321.
↑ Mellman I (1996). "Endocytosis and molecular sorting". Annual Review of Cell and Developmental Biology. 12: 575–625. doi:10.1146/annurev.cellbio.12.1.575. PMID 8970738.
↑ Stenmark H (August 2009). "Rab GTPases as coordinators of vesicle traffic". Nature Reviews. Molecular Cell Biology. 10 (8): 513–25. doi:10.1038/nrm2728. PMID 19603039.
↑ Futter CE, Pearse A, Hewlett LJ, Hopkins CR (March 1996). "Multivesicular endosomes containing internalized EGF-EGF receptor complexes mature and then fuse directly with lysosomes". The Journal of Cell Biology. 132 (6): 1011–23. doi:10.1083/jcb.132.6.1011. PMC 2120766. PMID 8601581.
↑ Luzio JP, Rous BA, Bright NA, Pryor PR, Mullock BM, Piper RC (May 2000). "Lysosome-endosome fusion and lysosome biogenesis". Journal of Cell Science. 113 (Pt 9): 1515–24. PMID 10751143.

پیوند به بیرون

3D structures of some proteins associated with endosome membrane

[1] «Endosome». فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

[2] Stoorvogel W, Strous GJ, Geuze HJ, Oorschot V, Schwartz AL (May 1991). "Late endosomes derive from early endosomes by maturation". Cell. 65 (3): 417–27. doi:10.1016/0092-8674(91)90459-C. PMID 1850321.

[endo1-3] Mellman I (1996). "Endocytosis and molecular sorting". Annual Review of Cell and Developmental Biology. 12: 575–625. doi:10.1146/annurev.cellbio.12.1.575. PMID 8970738.

[Stenmark-2009-4] Stenmark H (August 2009). "Rab GTPases as coordinators of vesicle traffic". Nature Reviews. Molecular Cell Biology. 10 (8): 513–25. doi:10.1038/nrm2728. PMID 19603039.

[Futter-1996-5] Futter CE, Pearse A, Hewlett LJ, Hopkins CR (March 1996). "Multivesicular endosomes containing internalized EGF-EGF receptor complexes mature and then fuse directly with lysosomes". The Journal of Cell Biology. 132 (6): 1011–23. doi:10.1083/jcb.132.6.1011. PMC 2120766. PMID 8601581.

[eele2-6] Luzio JP, Rous BA, Bright NA, Pryor PR, Mullock BM, Piper RC (May 2000). "Lysosome-endosome fusion and lysosome biogenesis". Journal of Cell Science. 113 (Pt 9): 1515–24. PMID 10751143.