ایل پیران
ایل پیران یکی از ایل‌های کرد ایران که به جنگاور بودن و پاسداری از مرز و حاکم بودن انها مشهوراند. و از نوع کردهای مکریان سورانی در استان آذربایجان غربی است که محل قشلاق آن‌ها شهرستان پیرانشهر، جنوب غرب نقده و پیران (ترکیه) وشهر اربیل عراق سکونت داردند و محل ییلاق آن‌ها نوار مرزی ایران و عراق است. بخشی از ایل پیران در کردستان عراق و بخشی در کردستان ترکیه در شهر پیران ساکن هستند. شهرستان پیرانشهر به دلیل ایل بزرگ پیران در سال 1349 نام شهر از خانه به پیرانشهر تغیر پیدا کرد.
تاریخچه
ایل پیران پیشینه کهنی دارد. بخشی از ایل پیران در جریان انتقال کردها از مناطق غرب ایران و نواحی مرزی عراق برای پاسداری از مرزهای خراسان در دورهٔ صفویه در مقابل حملات ازبکان و مغولان، به خراسان کوچانده شده‌اند. طایفه پیرانلو از کردهای خراسان در روستاهای پیران و پیرانلو و در نواحی خراسان ساکن است. تعداد دیگری از این طایفه در جربان کوچ عشایر و طوایف توسط شاه اسماعیل صفوی، در شهرهای سرپل ذهاب در روستای پیران استان کرمانشاه، بخش زرین آباد دهلران، شهرستان آبدانان در استان ایلام و شهر عماره در جنوب عراق سکونت داده شدند.
ایل پیران نواحی شمال غرب
بخشی از ایل پیران که در آغاز قرن ۱۴ش در کردستان عراق و در شهر پیران (ترکیه) زندگی می‌کردند، به ایران آمدند و بخشی از آن‌ها در جلگه لاهیجان ساکن شدند.ایل پیران ایران به ۴ طایفه به نام‌های موریک، سادات (یا ساداتِ حسینی)، امین عشایری و قرنی احمدی تقسیم می‌شود پیران‌ها برآن‌اند که امین عشایری و قرنی احمدی هر دو از طایفه وسوسوار (رئیس ایل) بوده، و از آن منشعب شده‌اند. طایفه سادات حسینی در اصل جزو ایل پیران نبوده، و در اثر هم‌جواری و آمیختن با پیران‌ها از طایفه‌های این ایل به‌شمار آمده‌اند. طایفه موریک‌ها نیز گویا زمانی پیش از ۱۲۷۲ق به پیران‌ها پیوسته‌اند و از ابتدا جزو آنان نبوده‌اند. پیران‌ها رهبر و بزرگ ایل را رئیس، و رهبر و بزرگ طایفه را گُوره (بزرگ) می‌نامند. به گفته یکی از آگاهان محلی پس از وسو یا وسوسوار، نخستین رئیس ایل پیران، پسرش قرنی آقا سرپرست ایل شد. او دو پسر به نام‌های مامندآقا و احمدآقا داشت. مامندآقا، پسر بزرگ‌تر، رئیس ایل پیران شد و احمدآقا سرپرست دسته‌ای شد که اکنون طایفه احمدی نامیده می‌شود. مامندآقا و پس از او جانشینانش همزآقا باپیرآقا و قرنی آقا، افزون بر ریاست ایل، سرپرستی طایفه امین عشایری را نیز که خود از این طایفه بودند، برعهده داشته‌اند تمرچین و کهنه لاهیجان، مرکز عشایر پیران و محل زندگی رئیس ایل، نَمَن‌جا، قَلاتْ رَش، گَزْگَسْک، کاسورده، زیو، زِدان، شین آوا (شین‌آباد)، کُنه خانه (کهنه خانه)، جَران، سِلْکْ آوا، دیلْزه، دَلاوان، چییان، بادین‌آوا، گُرگول و سُخانْلو ازجمله این آبادی‌ها هستند.
- ↑ "KURDISH TRIBES". Encyclopaedia Iranica (به انگلیسی).
Pirān (on the Iraqi border, southwest of Naqada).....Arbil: Āko, Dizāʾi, Surči, Gerdi, Herki, Bārzān (q.v.), Buli, Širvān wa Barādust (q.v.), Zārāri, Ḵilāni, Bervāri Bālā, Bervāri Žiri, Ḵošnāv, Pirān.