بختیار وهابزاده
بختیار وهابزاده (زاده ۱۶ اوت سال ۱۹۲۵ در شکی – متوفی ۱۳ فوریه ۲۰۰۹ در باکو) شاعر و نویسنده آذربایجانی بوده‌است.
بختیار وهابزاده | |
|---|---|
| نام اصلی | بختیار محمداوغلو وهابزاده |
| زاده | ۱۶ اوت ۱۹۲۵ شکی، جمهوری آذربایجان |
| درگذشته | ۱۳ فوریه ۲۰۰۹ باکو |
| آرامگاه | پارک مفاخر باکو |
| پیشه | شاعر و مدرّس |
| زمینه کاری | شعر، نویسندگی |
| ملیت |  جمهوری آذربایجان |
| امضا | |
زندگی
وی در ۹ سالگی با پدر و مادرش به باکو مهاجرت کرد. پس از تحصیلات متوسطه، وارد دانشگاه باکو شد و در رشته زبان‌شناسی و ادبیات ادامه تحصیل داد. پایان‌نامه‌اش را در سال ۱۹۶۴ نوشت که موضوع آن تحلیلی دربارهٔ آثار یکی از شاعران برجسته آذربایجان به نام «صمد وورغون» بود. بختیار وهابزاده مدتی در دانشگاه‌های آذربایجان به تدریس ادبیات پرداخت. او یکی از پرکارترین شاعران معاصر آذربایجان است که در زمینه‌های ترجمه، نمایش‌نامه، منظومه و تحقیق و نقد و بررسی و مقالات متفاوت ادبی و علمی نیز آثار فراوانی را پدیدآورده است. بسیاری از شعرهای وهابزاده را آهنگسازان و خوانندگان معروف آذربایجان به صورت تصنیف و انواع دیگر موسیقی و آواز جاودانه ساخته‌اند. در سال ۱۹۶۷ گزیده‌ای از آثارش با قطع جیبی در باکو چاپ و منتشر شده و در سال ۱۹۷۵ مجموعه‌ای دو جلدی از اشعارش را به چاپ سپرده‌است. اغلب اشعار بختیار در اوزان هجایی است. شعرهای سپید او نیز بخش قابل توجهی از آثار وی را شامل می‌شوند. وهابزاده قالب‌های عروضی را نیز تجربه کرده‌است و در این اوزان، آثار برجسته‌ای دارد. منظومه «موغام» که همان «مقام» است او را به شهرت رساند.
شاعر در این منظومه از چهار دستگاه اصلی موسیقی مقامی، راست، شور سه‌گاه و چهارگاه سخن به میان آورده و امتیازات آنها را با زبانی سرشار از حس و شاعرانگی بیان کرده‌است.
دربارهٔ «مقام» می‌گوید:
مرا در مایه سه‌گاه زابل دفن کنید شاید روزی «مقام» از خواب بیدارم کند. بختیار بر این باور است که «صور اسرافیل» در دستگاه‌های موغام نواخته خواهد شد و این دستگاه بدون تردید مقام زابل خواهد بود.
اشعار بختیار وهابزاده عمیق و دارای مضامین نو و شکل‌های بدیع به لحاظ فرم و محتوی است. نگاه شاعر به زندگی، نگاهی سرشار از امید و آرزوست، تاریکی‌ها و ناهنجاریهای زندگی انسانها را با زبانی تأثیرگذار و شیرین بیان می‌کند و هدفی جز آگاه کردن جامعه‌ای که در غبار و تاریکی تکنولوژی و تمدن دروغین گم شده‌است، ندارد.
بختیار وهابزاده شعرهایش را در محدوده نوع خاصی از شعر قرار نمی‌دهد. او اگر شعر عاشقانه می‌سراید، به دنبال رویدادهایی که در کشورش می‌بیند از حماسه‌ها و جان‌فشانی‌ها نیز سخن به زبان می‌آورد. برای اندیشه و احساس انسانها احترام ویژه‌ای قائل است. آزاداندیشان را با دیده تحسین می‌نگرد و خود نیز همواره در اشعارش، آزادی را ستایش می‌کند و به نوع دوستی و عشق به مردم اهمیت فراوانی می‌دهد.
نمونه اشعار
شعر وهابزاده گولوستن در سال ۱۹۵۹ میلادی، نوشته شده در حقیقت در مورد جدایی دو سرزمین ترک‌زبان از هم هستند که البته این شعر مربوط به دوران شوروی برای ایجاد تفرقه در میان مردم ایران با اهداف تجزیه طلبی و پان‌ترکیسم است.
این شعر بخشی از ژانر ادبی است که در جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان به وجود آمده‌است، که هدف تحریک مردم آذربایجانی ایران برای تجزیه طلبی است.این ژانر ادبی آذربایجانی شوروی، که به آن «ادبیات آرزو» نیز گفته می‌شود، در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ در اتحاد جماهیر شوروی آذربایجان رونق یافته بود.به‌طور معمول، آثاری که به این گروه تعلق داشتند، همان‌طور که مورخ و دانشمند سیاسی «زائور گاسیموف» توضیح می‌دهد؛ «نمونه‌هایی از ناسیونالیسم آشکار آذربایجانی بود که» تقسیم «ملت را در امتداد رودخانه ارس انگ تاریخی می‌پنداشت، و همچنین در تلاش برای تحریک مردم آذربایجان ایران بوده‌است.»چنین مضامین، از جمله شعر وهابزاده، در برنامه‌های درسی تاریخ و ادبیات جمهوری آذربایجان گنجانده شده‌است. گاسیموف می‌افزاید: "یک محصول جانبی مهم از این ژانر ادبی برمی‌خیزد و آن بغض و خشم علیه ایران و پارسیان و دیگری ابراز امیدواری به کومونیسم به عنوان تنها راه رهایی است. دلیل دیگر این ادعا آن است که نویسندگانی همچون وهابزاده مورد پشتیبانی دولت شوروی بودن و حتی از آنها در مراسماتی تجلیل می‌شده‌است. در زیر بخشی از اشعار وهابزاده آمده:
از میهن میهنم را می‌نگرم
شعر به زبان اصلی ترکی آذربایجانی:
وطندن وطنه باخیرم
منابع
- ↑ The Idea of Independence in Bakhtiyar Vahabzadeh's Poetry By Aida Mirzayeva.
- ↑ «10.3 Memories - Poetic Justice: Memoirs of Poet Bakhtiyar Vahabzade». www.azer.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۱۳.
- ↑ «سالروز گرامیداشت بختیار وهابزاده؛ شاعر پرآوازه آذربایجان». www.aa.com.tr. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۱۳.
- ↑ «Azərbaycan Respublikasının Prezidenti». archive.president.az. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۴.
- ↑ «بختیار وهابزاده: شعر معاصر آذربایجان (2)». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۱۳.
- ↑ Motamedi, Maziar. "Why did President Erdogan's poem infuriate Iranians?". www.aljazeera.com (به انگلیسی). Retrieved 2020-12-16.
- ↑ Gasimov, Zaur (2021). "Observing Iran from Baku: Iranian Studies in Soviet and Post-Soviet Azerbaijan". Iranian Studies: 13. doi:10.1080/00210862.2020.1865136.
- ↑ Gasimov, Zaur (2021). "Observing Iran from Baku: Iranian Studies in Soviet and Post-Soviet Azerbaijan". Iranian Studies: 13 (note 51). doi:10.1080/00210862.2020.1865136.
- ↑ «از میهن میهنم را می‌نگرم». minsoz.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۱۳.