بلاش چهارم

نام بلاش در زبان پارتی وَلَگَش (𐭅𐭋𐭂𐭔) است که در زبان پهلوی به وَرداخش (یا وَلاخش) تغییر یافت و در زبان فارسی نو تبدیل به بلاش شد. ریشه این نام نامشخص است. اما طبق باور فردیناند یوستی، ایران شناس مشهور آلمانی، نام پارتی وَلَگَش ترکیبی از دو واژه «قدرت» (وارَدا) و «خوش چهره» (گَش یا گِش) است. شکل یونانی - لاتینی این نام ولوگاسس (Vologases) است.

• ۱۳۳ تاجگذاری بلاش چهارم. اتحاد دوباره دو پادشاهی شرق و غرب اشکانی. از دوره سلطنت بلاش سوم و خسرو اشکانی، به ترتیب پادشاهان اشکانی شرقی و اشکانی غربی، قلمرو اشکانیان دو پاره شده بود.
• ١۵٢ لشکرکشی به میسان و برکناری مهرداد، پادشاه میسان و غنیمت گرفتن تندیس هرکول
• ١۶١ اعلام جنگ بر علیه روم، فتح ارمنستان و سوریه
• ١۶٣ شکست از روم و از دست دادن ارمنستان
• ١۶۴ پس گرفتن سوریه توسط روم، فتح دورا اروپوس توسط رومیان
• ١۶۵ بازپس‌گیری ادسا از سوی رومیان
• ١۶۶ فتح و غارت تیسپون و سلوکیه توسط رومیان، عقب نشینی رومیان در همین سال به دلیل شیوع طاعون در سلوکیه
• ١٨٠ فتح ارمنستان توسط پسر بلاش چهارم، بلاش پنجم
• ١٩٠ شورش خسروی دوم در ماد
• ۱۹۱ مرگ بلاش چهارم و تاجگذاری بلاش پنجم.

فتح میسان

بلاش چهارم پسر مهرداد پنجم بود که از سال ١٢٩ تا ١۴٠ با پادشاه اشکانی بلاش سوم (حک. ١١٠–١۴٧) برای تاج و تخت مبارزه کرده بود. بلاش چهارم در سال ١۴٧ کودتا کرد و جانشین بلاش سوم شد که این نشان دهنده استقرار شاخه جدیدی از سلسله اشکانیان بر تاج و تخت اشکانی بود.

در سال ١۵٠/۵١، او بر فرمانروای اشکانی میسان، مهرداد، پیروز شد و اوراباز دوم را، که به احتمال زیاد یکی از خویشاوندان او بود، به عنوان پادشاه جدید میسان منصوب کرد. نیروهای بلاش چهارم مجسمه هرکول، خدای حامی خاندان سلطنتی میسان، را تصرف کردند و مجسمه را به معبد آپولون در سلوکیه بردند. در آنجا به عنوان نمایشی از پیروزی بلاش چهارم به نمایش گذاشته کتیبه ای دو زبانه (یونانی و پارتی) بر روی مجسمه حک شده بود که فتح میسان توسط وولوگاس چهارم را بازگو می کند:

"در سال یونانی ۴۶٢ (١۵١ میلادی) شاهنشاه ارشک (بلاش)، پسر پادشاه مهرداد پنجم، یک لشکرکشی نظامی به سمت میسان علیه پادشاه مهرداد، پسر پاکور حاکم قبلی، رهبری کرد و پس از اخراج شاه میتریدات از میسان، فرمانروا و صاحب تمام میسان و این مجسمه برنزی خدای هرکول که خود او از مسن حمل کرد، شد. در این پناهگاه خدای آپولو قرار دارد که از در برنزی محافظت می کند."

جنگ با روم

هنگامی که مارکوس اورلیوس در سال ١۶١ امپراتور جدید روم شد، بلاش چهارم به طور غیرمنتظره ای علیه رومیان اعلام جنگ کرد. این تنها زمانی بود که در دوران جنگ های رومیان و اشکانیان، اشکانیان اعلام جنگ کردند.بلاش چهارم ابتدا به ارمنستان حمله کرد و پسر خود پاکور را جایگزین حاکم رومی آنجا، سوهه‌موس کرد.

در همان زمان، حمله غیرمنتظره اشکانیان به سوریه منجر به شکست سربازان رومی مقیم آنجا شد. رومیان در سال ١۶٢ پیشنهاد صلح دادند، اما بلاش چهارم با قاطعیت آن را رد کرد. اگرچه جنگ های اشکانیان و رومیان در سال‌های ۱۶۱–۱۶۶ ابتدا برای اشکانیان به خوبی پیش می‌رفت، اما پس از آنکه رومی‌ها از شوک و شکست‌های اولیه بهبود یافتند، شروع به ضدحمله کردند و سوهه‌موس را در سال ۱۶۳ به تاج و تخت ارمنستان بازگرداندند. در همین زمان، اشکانیان ادسا را ​​تصرف کردند و وائیل را به عنوان پادشاه دست نشانده منصوب کردند. مانو هشتم، پادشاه قانونی ادسا، نیز مجبور به فرار به امپراتوری روم شد. نیروهای اشکانی در سال ١۶۴ از سوریه بیرون رانده شدند، و همچنین دورا اروپوس را از دست دادند. این شکست باعث شد بسیاری از حاکمان دست نشانده اشکانی بلاش چهارم را رها کنند. رومیان در سال ١۶۵ ادسا را ​​محاصره کردند. در جریان محاصره، شهروندان شهر پادگان اشکانی را قتل عام کردند و دروازه های آن را به روی رومیان گشودند. رومیان وارد شهر شدند و مانو هشتم را به عنوان حاکم ادسا/اسروئن بازگرداندند. او همچنین لقب "دوست رومیان" را دریافت کرد.

پایتخت اشکانیان، سلوکیه و تیسفون، توسط سردار رومی اویدیوس کاسیوس در سال ١۶۵ یا ١۶۶ تسخیر شد. به احتمال زیاد در همان زمان، لژیون های رومی به ماد و آدیابن حمله کردند. با این حال، رومیان متحمل خسارات سنگینی از طاعونی که در سال ١۶۶ از سلوکیه شیوع کرد، شدند و مجبور به عقب نشینی شدند. جنگ بلافاصله پس از آن به پایان رسید. اما بلاش چهارم طی عهدنامه صلح سال ١۶۶ با رومیان، بیشتر شمال بین النهرین را به آنان واگذار کرد.

اواخر سلطنت‌

منابع گزارشی از ناآرامی ها یا شورش های پس از شکست اشکانیان، که مورخ مدرن مایکل سامر از آن به عنوان "شکست نظامی فاجعه بار" یاد می کند، گزارش نمی دهد. این احتمالاً نشان می دهد که بلاش چهارم توانست ثبات سیاسی را حفظ کند. از دست دادن بخش اعظمی از سرزمین های شمالی بین النهرین به این معنی بود که شهر هتره اکنون به مرز جدید آنها در غرب تبدیل شده بود. شهر هتره توسط دست نشاندگان اشکانی که لقب ملک (حاکم) را داشتند اداره می شد. با این حال، به دلیل اهمیت استراتژیک بالاتری که اکنون هتره از آن برخوردار بود، بلاش چهارم عنوان خاندان حاکم هتره را به عنوان «پادشاه» ارتقا داد و همچنین به آنها اجازه برگزاری مراسم خاص و سوگندهای آیینی سنتی را داد. پس از مرگ سوهه‌موس در سال ١٨٠، پسر بلاش چهارم، بلاش، موفق شد تاج و تخت ارمنستان را به دست آورد و به نام بلاش دوم (حک. ١٨٠–١٩١) حکومت کند.

پایان سلطنت بلاش چهارم با شورش خسروی دوم در سال ١٩٠ دچار نابسامانی شد. خسرو سکه هایی از خود در ماد، اکباتان، ضرب کرد. با این حال، پسر بلاش چهارم، بلاش پنجم، جانشین او شد، و به نظر می رسد که به سرعت توانست خسروی دوم را سرنگون کند و به عنوان بلاش پنجم بر تخت

بر روی تترادراخم های وی، بلاش چهارم با یک تاج گنبدی شکل با یک شاخ در پهلو به تصویر کشیده شده است. او همچنین یک فلپ گردن بسته است که هر دو گوشش را می پوشاند. بلاش چهارم در جلوی درهمهای خود، تاج بدون شاخ بر سر دارد. بلاش چهارم اولین پادشاه اشکانی بود که فقط با یک تاج بر روی سکه های خود ظاهر میشد. روی برخی از پشت سکه‌های برنزی بلاش چهارم، عقابی نقش بسته است که با خورنه، یعنی شکوه پادشاهی، مرتبط است. بر روی سکه های حاکم محلی ادسا/اسروئن وائیل، چهره بلاش چهارم منقوش است.

• خدادادیان، اردشیر، اشکانیان، نشر به‌دید، ۱۳۸۰ خ.
• Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 21–99. ISBN 0-521-20092-X.
• Chaumont, M. L.; Schippmann, K. (1988). "Balāš". Encyclopaedia Iranica, Vol. III, Fasc. 6. pp. 574–580.
• Curtis, Vesta Sarkhosh (2012). "Parthian coins: Kingship and Divine Glory". The Parthian Empire and its Religions. pp. 67–83. ISBN 9783940598134.
• Dąbrowa, Edward (2010). "The Arsacids and their State". Altertum und Gegenwart. XI: 21–52.
• Dąbrowa, Edward (2012). "The Arsacid Empire". In Daryaee, Touraj (ed.). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. pp. 1–432. ISBN 978-0-19-987575-7. Archived from the original on 2019-01-01. Retrieved 2019-01-13.
• de Jong, Albert (2013). "Hatra and the Parthian Commonwealth". In Dirven, Lucinda (ed.). Hatra: Politics, Culture and Religion Between Parthia and Rome. Franz Steiner Verlag. pp. 143–161. ISBN 978-3515104128.
• Drijvers, H. J. W. (1980). Cults and Beliefs at Edessa. Brill. ISBN 978-9004060500.
• Gregoratti, Leonardo (2013a). "Epigraphy of Later Parthia". Voprosy Epigrafiki: Sbornik statei: 276–284.
• Gregoratti, Leonardo (2013b). "Hatra: on the West of the East". In Dirven, Lucinda (ed.). Hatra: Politics, Culture and Religion Between Parthia and Rome. Franz Steiner Verlag. pp. 45–57. ISBN 978-3515104128.
• Gregoratti, Leonardo (2017). "The Arsacid Empire". In Daryaee, Touraj (ed.). King of the Seven Climes: A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE - 651 CE). UCI Jordan Center for Persian Studies. pp. 1–236. ISBN 9780692864401.
• Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1610693912. (2 volumes)
• Olbrycht, Marek Jan (1997). "Parthian King's tiara - Numismatic evidence and some aspects of Arsacid political ideology". Notae Numismaticae. 2: 27–61.
• Russell, James R. (1987). Zoroastrianism in Armenia. Harvard University Press. ISBN 978-0674968509.
• Sartre, Maurice (2005). Porter, Catherine; Rawlings, Elizabeth (eds.). The Middle East Under Rome. Harvard University Press. ISBN 978-0674016835.
• Segal, J.B. (1982). "ABGAR". Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 2. pp. 210–213.
• Sellwood, David (1983). "Parthian Coins". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 279–298. ISBN 0-521-20092-X.
• Sommer, Michael (2013). "In the twilight. Hatra between Rome and Iran". In Dirven, Lucinda (ed.). Hatra: Politics, Culture and Religion Between Parthia and Rome. Franz Steiner Verlag. pp. 33–45. ISBN 978-3515104128.
• Toumanoff, C. (1986). "Arsacids vii. The Arsacid dynasty of Armenia". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 5. pp. 543–546.